کوله خاس یک درختچه کوچک همیشه سبز است که شاخه های سختی دارد. درختچه کوله خاس از اواخر زمستان تا بهار با شاخه های مسطح، برگ دار، انواع توت قرمز بزرگ و یک گل سبز مایل به سبز رشد می کند. ریشه گیاه کوله خاس به دلیل مقادیر بالای ترکیبات گیاهی ارزشمندی که دارد می تواند به بهبود گردش خون در بدن کمک کند و برای درمان بواسیر مفید باشد.
بررسی اجمالی: کوله خاس یک نوع گیاه است. از ریشه این گیاه برای ساخت دارو استفاده می شود. کوله خوس برای همورویید،سنگ کیسه صفرا، سختی دیواره عروق ( آترواسکلروز) و برای نشانه های جریان خونی ضعیف از جمله درد، سنگینی، انقباضات پا، ورم پا، واریس، خارش و تورم. کوله خوس همچنین به عنوان لاکساتیو کاربرد دارد و همچنین به عنوان مدر برای افزایش میزان حجم ادرار برای کاهش تورم و تسریع در بهبود شکستگی ها. در بعضی فرهنگ ها ریشه های این گیاه را به مقدار زیاد مانند مارچوبه میخوردند .
نام علمی: این گیاه (با نام علمی : Ruscus aculeatus) به صورت بومی در مدیترانه، ایران، جزایر آزور و بخش هایی از آفریقا یافت می شود. ریشه و ساقه های زیرزمینی آن به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال مختلف از جمله فلاونوئید ها و بسیاری ترکیبات گیاهی دیگر آن را به یکی از بهترین گیاهان دارویی برای درمان بیماری ها تبدیل کرده است. ساقه زیرزمینی و ریشه گیاه که بیشتر به عنوان دارو مستعمل است پس از خشک شدن به رنگ خاکستری مایل به زرد پوشیده از ریشک ها و به قطر چند میلی متر در بازار عرضه می شود.
کوله خاس و خواص دارویی آن
1. ضد التهاب قوی
التهاب روش طبیعی بدن برای بهبودی خود و مبارزه با عفونت هاست. با این حال، التهاب مزمن می تواند باعث ایجاد مشکلاتی شده و خطر ابتلا به برخی بیماری ها را افزایش دهد. کوله خاس حاوی ترکیباتی از قبیل روسکوژنین است که ممکن است به سرکوب سیگنال های التهابی کمک کرده و به طور بالقوه آسیب های ناشی از التهاب را درمان کند. به عنوان مثال در مطالعات لوله آزمایش مشخص شده که روسکوژنین نشانگر های التهابی را کاهش داده و تولید آنزیمی را که باعث تجزیه غضروف در افراد مبتلا به آرتروز می شود، متوقف می کند. یک مطالعه حیوانی اظهار داشت که روسکوژنین نشانگر های التهابی مرتبط با دیابت را کاهش داده و آسیب های ناشی از چنین التهابی را درمان می کند. با این حال مطالعات انسانی در مورد کوله خاس صورت نگرفته و هنوز تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.
2. درمان بیماری نارسایی مزمن وریدی
کوله خاس ممکن است باعث بهبود گردش خون در بدن شود. به عنوان مثال کوله خاس می تواند به درمان بیماری نارسایی مزمن وریدی (CVI)، یک بیماری دردناک که در آن رگ های پا برای انتقال خون به قلب ناتوان هستند مفید باشد. چندین ترکیب موجود در کوله خاس رگ ها را منقبض کرده و باعث می شوند خون به قلب برگردد. در حقیقت، تحقیقات نشان می دهد که کوله خاس باعث کاهش چشمگیر تنش و تورم اطراف پاها و مچ پا در بزرگسالان مبتلا به CVI می شود. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل 20 مطالعه نشان داده که یک مکمل حاوی کوله خاس باعث کاهش چشمگیر درد، گرفتگی و تورم در بزرگسالان مبتلا به CVI شده است.
3. درمان علائم افت ناگهانی فشار خون
افت ناگهانی فشار خون (OH) که هنگام ایستادن خیلی سریع اتفاق می افتد، یک مشکل رایج در بزرگسالان مسن است. از علائم شایع این وضعیت می توان به سرگیجه، ضعف و حالت تهوع اشاره کرد. به طور معمول، رفلکس های بدن با ایجاد فشار در رگ های خونی قسمت تحتانی بدن این اثر را خنثی می کند. با این حال، به نظر می رسد که این رفلکس ها با افزایش سن ضعیف می شوند و این ممکن است باعث OH شود. از آنجا که کوله خاس به بهبود گردش خون در رگ ها کمک می کند، ممکن است از موارد خفیف OH جلوگیری کند. با این حال، هیچ مطالعه انسانی درباره اثر کوله خاس بر روی OH انجام نشده است.
4. درمان بواسیر
بواسیر یک نگرانی شایع برای سلامتی مخصوصا در بزرگسالان است. برای جلوگیری از بواسیر، بسیاری از مردم به سمت محصولات طبیعی مانند کوله خاس می روند. کوله خاس به عنوان دارو های جایگزین برای درمان بواسیر و سایر شرایط عروقی استفاده می شود، زیرا به نظر می رسد تورم را کاهش داده و به منقبض شدن رگ ها کمک می کند. در یک مطالعه مشخص شده 69٪ افرادی که از مکمل های حاوی کوله خاس استفاده می کنند، آن را به عنوان یک درمان موثر برای بواسیر که باعث کاهش درد، تورم و علائم دیگر شده، ارزیابی کرده اند. با این حال، تنها تعداد معدودی از مطالعات، کوله خاس را به عنوان یک درمان بواسیر بررسی می کنند بنابراین تحقیقات بیشتری لازم است.
کوله خاس و ضررهای آن
- عوارض گوارشی: در موارد نادر کوله خاس ممکن است باعث ناراحتی معده، تهوع، اسهال یا استفراغ شود.
- برای افراد مبتلا به دیابت مضر است: یک گزارش از یک زن مبتلا به دیابت در حال ابتلا به کتواسیدوز دیابتی، یک وضعیت بالقوه کشنده پس از استفاده از کوله خاس منتشر شده است. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا کوله خاس علت اصلی بوده است یا نه.
- جذب روی و آهن را کاهش می دهد: کوله خاس حاوی ساپونین هاست، ترکیبات گیاهی که می توانند به عنوان ماده مغذی عمل کنند. اما ممکن است جذب مواد معدنی مانند روی و آهن را کاهش دهند.
- بارداری و شیردهی: مصرف کوله خاس برای زنان باردار و شیرده توصیه نمی شود، زیرا تحقیقات زیادی برای حمایت از ایمنی آن در جمعیت های آسیب پذیر صورت نگرفته است.
- نوزادان و کودکان: مطالعات دقیقی از اثر گیاه کوله خاس بر روی نوزادان و کودکان صورت نگرفته به همین دلیل متخصصان توصیه می کنند که از مصرف آن برای این گروه سنی جدا اجتناب کنید.
- تداخل دارویی: افرادی که دارو های کلیوی و دارو های فشار خون مصرف می کنند، باید قبل از استفاده از کوله خاس با پزشک خود مشورت کنند چون ممکن است با این دارو ها تداخل داشته باشد.
کوله خاس و تداخلات آن
تداخلات محدودی بین استفاده از کوله خوس و داروهایی که در کنترل پرفشاری خون(آنتگونیست های آلفا آدرنژیک) استفاده می شوند وجود دارد. کوله خوس ممکن است باعث تحریک سیستم عصبی و در راستای آن باعث افزایش فشار خون می شود، در نتیجه باعث کاهش اثربخشی داروهایی مورد استفاده در پرفشاری خون می شود. برخی از این داروهای این دسته شامل :دوگزازوسین(cardura)،ترازوسین و ...
داروهای تحریک کننده ( آگونیست های آلفا آدرنژیک) با کوله خوس تداخل دارند. کوله خوس باعث تحریک سیستم عصبی و در راستای آن باعث افزایش فشارخون و افزایش ضربان قلب می شود.دارو های تحریک کننده نیز همچنین باعث افزایش فشارخون و ضربان قلب می شوند. درنتیجه استفاده همزمان کوله خوس با این داروها باعث افزایش زیادی در ضربان قلب و فشار خون می شود. برخی از این دارو های این دسته شامل : زودوافدرین، افدرین ، فنیل پروپانول آمین، و ... می باشند.
چگونگی مصرف کوله خاس
امروزه کوله خاس را به صورت ریشه خشک شده، قرص و کپسول به عنوان مکمل و یا عصاره و تنتور مایع استفاده می کنند. کپسول های کوله خاس معمولا حاوی 150 میلی گرم ریشه خشک شده کوله خاس هستند و 2 تا 3 بار در روز مصرف می شوند. بعضی از افراد ریشه کوله خاس تازه را مانند مارچوبه می خورند، اگرچه بو و طعم آن بسیار تندتر و تلخ تر از مارچوبه است.
مصرف روزانه کوله خاس چگونه است؟
در حال حاضر هیچ دوز رسمی توصیه شده برای مصرف روزانه گیاه کوله خاس وجود ندارد.
با این حال به نظر می رسد دوز های زیر در تحقیقات مؤثرتر بوده اند :
- ریشه خشک : 1.5 تا 3 گرم در روز
- قرص یا کپسول : 200 میلی گرم 2 تا 3 بار در روز
- عصاره و تنتور مایع : 3 تا 6 میلی لیتر در روز با نسبت 1 به 2 عصاره نسبت به تنتور مایع یا 7.5 تا 15 میلی لیتر در روز با نسبت 1 به 5 عصاره نسبت به تنتور مایع
