معرفی فیلم دلخون

دل خون از امتیاز داشتن یك ایده قوی و جسورانه بهره می برد كه دست بر قضا، نخستین مرتبه است بدین شكل در قالب یك فیلم سینمایی داستانی مطرح می شود اینكه یك قاتل محكوم به اعدام در رویكردی ارزشی و اخلاقی، به جای تقاضای تجدیدنظر در حكم دادگاهی كه رأی به قصاص داده، درخواست اهدای عضو به نیازمندان عضو پیوندی دارد. گرچه این طرح اولیه در بسط و گسترش به فیلمنامه ای بلند، در بستر روابط دو خانواده مقتول و قاتل روایت شده و از همین منظر تا حدودی از پرداختن به اصل قضیه – یعنی همان پیشنهاد اهدای عضو – دور مانده ولی از زمانی كه عماد (حامد بهداد) این مسئله را پیش می كشد، ناخودآگاه بخش مهمی از ذهن تماشاگر درگیر این موضوع است كه اگر چنین ایده ای در قالب قانون به تصویب برسد چه گام بزرگی در جهت نجات بخش عمده ای از انسان هایی كه در نوبت قلب و كلیه و ریه و چشم و... به سر می برند برداشته شده است.در واقع برگ برنده فیلم برای نگه داشتن تماشاگر، نه در چارچوب روابط عاطفی عماد و زنش و دلسوختگی پدر و مادر عماد از اعدام فرزندشان و نه حتی دلِ خونِ پدر نسترن از داغ فرزند است كه اتفاقاً این برگ برنده در سكانسی رو می شود كه عماد به «دلارام توكلی»وكیل تسخیری اش(الناز شاكردوست) می گوید قصد دارد اعضای بدنش را اهدا كند و با مرگ خود، جان چندین انسان دیگر را نجات دهد. جای تأسف است كه این سكانس مهم، در پرداخت سینمایی خود به سردترین و بدترین شكل ممكن اجرا شده.چنین پیشنهاد كوبنده ای می توانست به تماشاگر و حتی «دلارام» شوكی آنی وارد كند ولی نه از موسیقی مهیجی در این صحنه خبری هست، نه از بازی و كارگردان چشمگیری كه خواسته یك محكوم به اعدام را مهم و پررنگ جلوه دهد. با این حال، از این لحظه است كه داستان «دل خون» تعلیق و هیجانی دیگر به خود می گیرد و از طرح یك ایده خوب به روایت یك داستان درست و سرراست می رسد.جای بسی خرسندی است كه نویسندگان فیلمنامه، رحمانی و علیرضا محمودی ایرانمهر، از افتادن در تله پیچیده كردن داستان مصون مانده اند و به جای به هم ریختگی موقعیت های مكانی و زمانی داستان – كه معمولاً در قصه های جنایی، روانی و پلیسی خوب جواب می دهند – دل خون را بدون حاشیه و پیچیدگی به خورد مخاطبشان داده اند. تعلیق و كنجكاوی در فیلم دل خون، در واقع از همان نخستین پلان فیلم شروع شده كه مردی غضب كرده، با نگاهی كینه توزانه در انبوهی از شلوغی یك موسیقی مشوش، به نقطه ای خارج از دید (تماشاگر)می نگرد و پس از اتفاقی كه خارج از قاب می افتد، كادر را خالی می گذارد.غیر از حضور كوتاه و نافرجام شخصیت حمید (پوریا پورسرخ)، فیلمنامه دل خون ضعف چندانی ندارد كه برعكس نقاط قوتی هم می توان در آن یافت. هرچند وجود كاراكتری چون حمید به ضرورت نیاز در فیلمنامه گنجانده شده ولی اشكال كار آنجاست كه تكلیف تماشاگری كه همزمان سرنوشت 3خانواده را دنبال می كند، با این شخصیت روشن نیست، او را نمی فهمد و با حساسیت های بی موردش كنار نمی آید.واقعاً پایان كشمكش حمید و همسرش به كجا ختم شد؟ چرا وضعیت این شخصیت بی نتیجه رها می شود؟ شاید تنها اهمیت جر و بحث های حمید و دلارام، به لحاظ روایت موازی زندگی آنها با زندگی عماد و نسترن باشد و تشابهاتی كه می توان میانشان یافت كه از این منظر چنین ترفندی كاركرد مؤثری در فیلم داشته. در چند نوبت از این پیگیری های موازی، اشارات كوچكی هم برای آشنایی و یادآوری مخاطب می شود؛ نگاه كنید به پلانی كه حمید و دلارام در خانه با هم جدل می كنند و حمید چند بار در مخاطب قراردادن دلارام، چاقویی را كه با آن مشغول پوست كندن سیب است به سمت زنش می گیرد و در یكی از همین دفعات، دلارام خشمگین تذكر می دهد كه «اون چاقورو بذار كنار»!چرا كه دلارام خوب می داند عماد و نسترن نیز روزگاری عاشق هم بوده و زندگی خوبی داشته اند و از سر همین پیله كردن های بی دلیل و بگومگوهای ساده به كتك كاری و قتل و جنایت رسیده اند، یا وقتی دلارام در كتابفروشی خبر بارداری اش را به حمید می دهد، حمید به جای اینكه خوشحال شود، از پنهانكاری ده روزه همسرش كفری می شود و او را به دروغگویی متهم می كند. درست مثل عماد كه در پاسخ به خواهرزنش نسرین (هنگامه حمیدزاده) مبنی بر دلیل قتل خواهرش، نسترن را به دروغگویی محكوم می كند، در حالی كه قبل تر پی برده ایم نسترن هم تاوان پنهانكاری سوءظن برانگیزش را پس داده است.غیر از این اشارات صریح و مستقیم، می توان نشانه های غیرمستقیم و دوپهلویی هم در فیلم یافت كه بخش پنهانی از شخصیت آدم های قصه و نشانه شناسی های روانشناختی آنها را آشكار می كند. مانند صحنه ای كه دلارام برای تحقیقات نزد برادر عماد می رود و در معرفی موقعیت مكانی با تصاویر سنگ های عظیم الجثه مواجه می شویم كه انگار كنایه ای است از سنگدلی عماد در حادثه قتل همسرش. از طرفی دل خون پر از بیانیه های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی است كه فیلم را تا حد یك فیلم آموزش اصول صحیح زندگی انسانی ارتقا داده است.بارزترین نمونه چنین هدفی، ترك سیگار توسط یك اعدامی و روآوردنش به ورزش است كه این تمهید یادآور آن لطیفه بامزه مشهور است كه شخصی اعدامی در پاسخ به تعارف یك نخ سیگار قبل از اعدام، گفته بود:« نه، سیگار برای قلبم ضرر داره»! و اینجا هم فیلمساز شوخی بامزه ای با یك اعدامی ورزشكار كرده؛ هم سلولی عماد از او می پرسد:«می خوای بری تیم ملی؟!»و دیگری طعنه می زند: «می خوای این تن لامصبو سالم بفرستی زیر خاك؟». چرا كه عماد از زمان شروع تصمیمش برای اهدای قلب خود، سعی دارد سلامت قلبش را با ورزش تضمین كند.او كه در نخستین برخوردش با وكیل خود، پرسیده بود«سیگار داری؟»، حالا پاكت سیگار و فندكش را یكجا می بخشد به هم سلولی اش.اما آیا بهتر نبود در نمایش ترك سیگار، عماد سیگارهایش را به چاه مستراح می ریخت و شخص دیگری را آلوده این ماده مخدر نمی كرد؟ شكل بهتر اجرای چنین تبلیغی را علیه سیگار، می توان در سری فیلم های«اسلحه مرگبار» (ریچارد دانر) دید كه «دنی گلاور»، مدام سیگار را از دست «مل گیبسون» می گیرد و دور می اندازد. همچنین قابل توجه است دعوت زوج های جوان به آرامش در مشاجره های مختصر و پرهیز از بدبینی و شك و تردید كه اغلب این پرخاشگری های كنترل نشده منجر به طلاق زوجین و بعضاً وقوع قتل می شود.دل خون را به لحاظ طبقه بندی فیلمنامه ای باید در دسته ملودرا م های اجتماعی گنجاند كه حالا اینجا و این بار، ظاهری ایدئولوژیك به خود گرفته و كمی از شكل كلیشه ای فیلم های خانواده پسند تاریخ سینمای ایران، دور شده تا با طرح یك موضوع نو، فقط در حد یك فیلم سینمایی داستانگو باقی نماند و با داعیه تولید فكر به وسیله مهم ترین ابزار و رسانه فرهنگی قرن حاضر، روانه پرده سینما شود.تماشاگر خاص و عام نیز از ارائه چنین راهكاری برای پاك كردن وجدان جانیان محكوم به اعدام و نجات جان صدها بیمار چشم انتظار، به وجد می آید، به شرط آنكه حركتی كه امروز این فیلم آغاز كرده تداوم یابد و فرهنگسازی در ابعاد گسترده و موارد گوناگون جامعه را شامل شود.حتی در فیلم های كارگردانان دیگر، ایده های سازنده و انسانی و ارزشمندی از این دست مطرح شوند و پیگیری جدی و نتیجه بخش نمایندگان و مسئولان فرهنگی و اجتماعی كشور را به دنبال داشته باشد.كنایه ای كه در دل خون توسط قاضی دادگاه، به ستایش از فكر پسندیده یك قاتل زده می شود مبنی بر این اطمینان كه مسئله مطروحه به وسیله عماد تا سال ها می تواند ذهن دیگران را مشغول كند، در واقع معطوف به خود فیلمساز و عوامل تولید است؛ از این بابت كه آنها آغازگر یك گام بزرگ و ماندگار بودند و آنچه امروز در قالب فیلم پیش كشیده اند، در آینده می تواند جدی انگاشته و تبدیل به قانون یا دست كم بخشنامه شود. حتی تأكید چندباره قاضی دادگاه به دریافت رضایت اولیای دم، دعوت جمعی از خانواده قربانیان است به گذشت و مهربانی.ساختار سینمایی دل خون، اگرچه قابل قبول و دلنشین است ولی با رعایت برخی موارد می توانست تبدیل به اثری در خاطرماندنی شود. از جمله فیلمبرداری فیلم كه كمترین سنخیتی با جنس داستانی كه تصویر می شود، ندارد و اگر بخواهیم ضعف مهمی برای دل خون قائل شویم، چه بسا ضربه اصلی را از همین فیلمبرداری خشك و تخت حسن كریمی می خورد. وقتی با داستان چند خانواده عصبی و آشوب زده و درگیر بحران مواجه ایم، طبیعی است كه تماشاگر نیز از خشم و هیاهو سهمی ببرد، نه آنكه فقط شنوای دیالوگ ها و ناظر اشك و آه اعضای خانواده ها باشد.به راستی اگر تمام فیلمبرداری دل خون، مانند صحنه های فلاش بك زد و خورد عماد و نسترن، روی دست و پر از لرزه و تكان های شدید بود، مخاطب حس و حال درونی آدم های قصه و آنچه را بر آنها می گذشت بهتر درك نمی كرد؟ متأسفانه رحمانی با استفاده متعدد از كلوزآپ های بی شمار بازیگران فیلم، زهر و تلخی و بار روانی فیلم را تا حد ممكن فرو نشانده و فقط به روایت صرف یك داستان پرتعلیق- به لحاظ شفاهی و نه بصری – بسنده كرده است.

الناز شاکردوست، حامد بهداد، پوریا پورسرخ، حبیب دهقان نسب، افسانه ناصری، هنگامه حمیدزاده، حشمت الله آرمیده

سایر عوامل فیلم دلخون

• کارگردان: محمدرضا رحمانی
• تهیه کننده: سید حسن حقگو،سید مسعود اطیابی
• مدیر فیلمبرداری:حسن کریمی
• فیلم نامه نویس: محمدرضا رحمانی
• آهنگساز:سعید شهرام