معرفی رمان سووشون اثر سیمین دانشور

درباره کتاب

شاید اولین چیزی که ذهن مخاطب را درگیر کند، اسم این کتاب یعنی سووشون باشد. سووشون برگرفته از یک مراسم ایرانی در سوگ و عزای سیاوش، از قهرمانان ایران باستان است که مظلومانه کشته می شود و در خفا برایش عزاداری می کنند. انتخاب هوشمندانهٔ عنوان سووشون برای این کتاب، به دلیل شباهت یکی از شخصیت های کتاب به سیاوش و نحوهٔ مرگ و خاکسپاری اوست.

زمان رویدادهای این رمان زیبا به دههٔ بیست که همزمان با جنگ جهانی دوم و تسلط انگلیسی ها بر سرزمین مان است، برمی گردد.

شخصیت های داستان یک زوج شیرازی به نام های یوسف و زهرا (زری) هستند. یوسف از زمین داران و مالکان شیراز است. او از روشنفکران زمانه و از وطن پرستانی است که دغدغهٔ معیشت مردم و غم بی سامانی کشورش را دارد. زری به عنوان یک نمونهٔ بارز و تمام عیار زن و مادر ایرانی معرفی می شود که خانواده اش اولین و مهم ترین دارایی اوست. زندگی عاشقانهٔ یوسف و زهرا، از دیگر ابعاد زیبای این رمان ایرانی است که به محبوبیت این دو شخصیت افزوده است.

کتاب در ابتدا و به آرامی اعضای خانواده، دوستان و محیطی را که یوسف و زهرا در آن زندگی می کنند، معرفی و رفته رفته خواننده را بیشتر با اوضاع آشفته ٔ دهه ٔ بیست آشنا می کند. نوشته ها از دخالت بیش ازحد انگلیسی ها در امور کشور و نارضایتی مردم، به ویژه عشایرها حکایت دارد. در بخش هایی از داستان نویسنده به خوبی توانسته فساد و مشکلات و معضلات آن روزهای جامعه را به تصویر بکشد و این باعث می شود که مخاطب، خود را به شخصیت ها و رویدادهای کتاب نزدیک ببیند.

شخصیت پردازی مناسب و لهجهٔ شیرین شیرازی شخصیت ها، از نقاط قوت و ویژگی های مثبت و جالب این کتاب است.

آیا این کتاب برای شماست؟

سووشون از بهترین رمان های ایرانی است که یک بار خواندن آن خالی از لطف نیست. زمان وقوع رویداد ها به گونه ای است که ما را از گذشتهٔ کشورمان بیشتر آگاه می کند. همچنین حساسیت ما را نسبت به ارزش های انسانی همچون عشق به خانوده، عشق به وطن و آزادگی بیشتر می کند به طوری که بعد از خواندن کتاب نسبت به گذشته احساس مسئولیت بیشتری در خود حس می کنیم. اگر به دنبال یک رمان ایرانی عاشقانه و بامحتوا هستید، کتاب سووشون پیشنهاد ما به شماست.

خلاصه داستان

داستان سووشون با زبانی ساده، روان و بدون پستی و بلندی آغاز می شود و نویسنده از هرگونه تزئین و تذهیب واژگان پرهیز می کند. مخاطب در صفحات اولیهٔ کتاب، به درونمایهٔ اصلی رمان پی می برد و برای آنچه قرار است بعداً با آن مواجه شود، پیش آگاهی پیدا می کند که مصداقی است از آنچه در ادبیات فارسی به آن، آرایه ادبی براعت استهلال می گویند. در برخی از قسمت ها، این رمان که از زاویهٔ دید بیرونی به شیوهٔ دانای کل محدود به ذهن زری، شخصیت محوری زن داستان روایت می شود، از مسیر اصلی خارج می شود تا بتواند اطلاعات خواننده در مورد موضوع اصلی داستان را تکمیل کند. در این قسمت ها، نویسنده تمهیدی برای جلوگیری از ملال خواننده اندیشیده و به گمان هوشنگ گلشیری، نویسنده و منتقد معاصر، در این امر تاحدودی موفق بوده است. یکی دیگر از ویژگی های سووشون، استفاده از واژگان و اصطلاحات شیرازی است. بسیاری از شخصیت های اصلی و فرعی سووشون از شخصیت های واقعی الهام گرفته شده و با در هم آمیزی تخیل به شخصیتی متفاوت تبدیل شده اند. شخصیت زری شبیه به سیمین دانشور و شخصیت یوسف شبیه به جلال آل احمد است. شخصیت های دیگر مانند دکتر عبدالله خان، خانم مسیحادم، مک ماهون، بی بی همدم و ملک سهراب هم از شخصیت های واقعی الهام گرفته شده اند.

سووشون هم وجه واقع گرا و هم وجه نمادگرا و درواقع، ساختاری دو لایه دارد؛ یکی لایهٔ روایی یا داستانی و دیگری لایهٔ رمزی یا تمثیلی. لایهٔ روایی آن، داستانی جذاب در محیط اجتماعی ایران است که در آن از مظاهر فرهنگ و تمدن ایرانی و بیانی شاعرانه استفاده شده است. در لایهٔ زیرین، به برخی از شخصیت ها و اشیا کارکرد رمزی داده شده است. البته سرنخ هایی نیز برای کشف این تمثیل ها وجود دارد و مخاطب می تواند ارتباط آن را قهرمان های مذهبی یا ملی مانند حسین بن علی، سیاوش و یحیا پیدا کنند. دانشور در تمام داستان بر نقش فرهنگ و اختلاف فرهنگی انگلیسی ها و ایرانی ها اشاره می کند و به صورت غیرمستقیم می گوید که هر کس سرانجام به اصل و ریشهٔ خود بازمی گردد. سووشون پایداری در برابر اشغالگر و شهادت در این راه را در درجه ای والاتر از مذهب، عشق، علایق شخصی و خانواده می ستاید. اگرچه این راه با کشته شدن شخصیت محوری داستان ناکام می ماند، اما نویسنده در پی انتقال این مفهوم است که نسل یا نسل های آینده موفق به ادامهٔ راه ظلم ستیزان و روشنفکران خواهند شد. اشارهٔ نویسنده، به تفکرات و احساسات ضداستعماری و غرب ستیزانه ای است که می توان اثر و دامنهٔ آن را در دهه های بعد در شکل گیری انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ مشاهده نمود.

دانشور با توجه به تجربهٔ زنانهٔ خود، در آفرینش شخصیت های زن موفق بوده است. این رمان چشم اندازی از آیندهٔ زنان و نقشی که آن ها در تحولات اجتماعی ایفا می کنند، ترسیم می کند؛ چنان که شخصیت محوری زن اگرچه در طول داستان، رفتارهای مردسالارانه را می پذیرد اما در نهایت از یک شخصیت محافظه کار، به یک کنشگر اجتماعی مبدل می شود.

درباره نویسنده

سیمین دانشور (زاده ۸ اردیبهشت ۱۳۰۰ در شیراز- ۱۸ اسفند سال ۱۳۹۰ خورشیدی در تهران) نویسنده و مترجم ایرانی و همسر جلال آل احمد بود و در اکثر فعالیت های فرهنگی و اجتماعی همسرش حضور و همکاری داشت. دانشور همچنین عضو و نخستین رئیس کانون نویسندگان ایران بود. او فرزند محمدعلی دانشور (پزشک) و قمرالسلطنه حکمت (مدیر هنرستان دخترانه و نقاش) بود. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در مدرسه انگلیسی مهرآیین انجام داد و در امتحان نهایی دیپلم شاگرد اول کل کشور شد.

قسمتی از کتاب

بعضى آدم ها عین یک گل نایاب هستند، دیگران به جلوه شان حسد مى برند. خیال مى کنند این گل نایاب تمام نیروى زمین را مى گیرد. تمام درخشش آفتاب و ترى هوا را مى بلعد و جا را براى آنها تنگ کرده، براى آن ها آفتاب و اکسیژن باقى نگذاشته. به او حسد مى برند و دلشان مى خواهد وجود نداشته باشد. یا عین ما باش یا اصلا نباش. (رمان سووشون – صفحه ۱۴)

خوب که فکرش را مى کنم مى بینم همه ى ما در تمام عمرمان بچه هایى هستیم که به اسباب بازى هایمان دل خوش کرده ایم و واى به روزى که دلخوشی هایمان را از ما مى گیرند، یا نمى گذارند به دلخوشی هایمان برسیم. (رمان سووشون – صفحه ۶۷)

شناسنامه کتاب

نویسنده: سیمین دانشور

ناشر: خوارزمی

تعداد صفحات: 307

معرفی رمان تنگسیر اثر صادق چوبک