معرفی ساز ابوا
این ساز جزو ساز های بادی چوبی دو زبانه است. صدای جالب و تا حدی تو دماغی آن از بهترین رنگ های صوتی ارکستر است و به همین علت یکی از مطلوب ترین سازهای سلو می باشد خصوصا ملودی هایی که جوهره ی محلی(فولکلوریک) دارند.
تاریخچه ساز ابوا
اگرچه استفاده اوليه از ابوا به صورت اركسترال در سال 1657 در فرانسه بود ولي از چندين قرن قبل از آن نيز انواع مختلفي از اين ساز وجود داشت. تاريخدانان معتقدند اولين ساز شبيه ابوا در حدود 2800 سال قبل از ميلاد مسيح وجود داشته كه در مراسم هاي ترحيم سلطنتي كه در نقاشي هاي كهن ديده مي شود و انواع پيچيده تر ابواهاي اوليه به هند به دوازده تا هفده قرن قبل از ميلاد بر مي گردد. در آنجا نوازندگان از سازي دو زبانه به نام otto ولي بدون هر سوراخي استفاده مي كردند. انواع مختلفي از اين ساز نيز در آسيا، مصر، يونان و رم يافته شده است. اگرچه تاريخچه اين سازها نيز به عقب باز می گردد، اعتقاد بر اين است كه نزديكترين ساز كهن به ابوا ساز shawn از قرون وسطي است. Shawn (از ساز آسيايي zurna بوجود آمده است( این ساز از چوب ساخته شده و داراي يك شكل مخروطي با يك bell گشاد است. اين ساز داراي طول هاي مختلف و همچنين داراي يك سوراخ براي جاي گذاري زبانه دوبل يا يك بوكال (bocal) براي قرارگيري زبانه روي آن است. بوكال يك قطعه فلزي كمي زاويه دار است كه در انتها با چوب پنبه پوشانده شده است و در داخل ساز وارد مي شود.
با گذشت زمان، نوازندگان نياز به سازهايي با محدوده صدايي گسترده تر و كنترل بيشتر روي زير و بمي ها داشتند. در قرن 17ام، اولين ابوا باروك (به نام hautbois به معناي high wood) در فرانسه ساخته شد كه براي سرگرمي خانواده سلطنتي فرانسه مورد استفاده قرار مي گرفت. اين ساز از چوب شمشاد (boxwood) ساخته و داراي سوراخ هاي متعدد ولي تنها دو يا سه كليد (key) بود و خيلي سريع در كشورهاي زيادي محبوب شد. در اين زمان ابواي oboe da caccia (hunting oboe) نيز بوجود آمد. اين ساز داراي بدنه اي خميده و در بسياري از كانتات ها (cantatas) و masses باخ بكار گرفته شده بود. اين ساز عمدتاً در دوره باروك مورد استفاده قرار گرفت و سازهاي بعدي جاي اين ساز غيرمعمول را گرفت كه ساخت آنها آسان نبود.
ویژگیهای ظاهری ابوا
- زبانه
از یک تکه نی تراشیده شده که به یک لوله فلزی یا یک محفظ لوله ای شکل وصل شده تشکیل شده است . به این ترتیب که اول تیغه نی را میبرند و پس از تراش دادن ، روی یکدیگر قرار میدهند و بوسیله نخ چند لا درون مفتول محکم می کنند. انتهای آنها را قطع میکنند و انتهای شکاف را بازمیگذارند انتهای فوقانی زبانه بوسیله چاقو به دقت تراشیده میشود تا هنگامی که نوازنده مینوازد دو تیغه به راحتی مرتعش شوند.
- کلید اکتاو بالا
این کلید کنترل بالاترین نتها را بر عهده دارد و بوسیله انگشت نشانه چپ گرفته میشود.
- کلید های انگشت کوچک
کلید هایی که برای انگشتان کوچک قرار داده شده ، در سازهای بادی چوبی بسیار مهم هستند .
با فشار دادن این کلیدها یک دریچه که در پاین ترین قسمت ساز قرار دارد و دور از دسترس است باز یا بسته میشود.
- کلیدها
در ابوا چهار کلید تعبیه شده است .
هر ردیف کلیدهای فلزیاز ترتیب یچیده ای برخوردارند که وزن ساز را به صورت شگفت آوری سنگین کرده همچنین دارای تعدادی کلید است که باز هستند و تنها حلقه ای فلزی دور سوراخ آن قرار دارد.
کرانگله یا هورن انگلیسی نوعی ابوا است که یک پنجم زیر تر از ابوای کنسرت است.
این ساز نه انگلیسی است و نه هورن این نام هورن زاویه دار است و چون سر ساز خم شدگی دارد به این نام خوانده می شده است.
لوله آن بلند تر از ابواست و به یک انتهای باد کرده با زنگوله گلابی شکل خم میشود .
زبانه آن در یک چوبپنبه فرو رفته است که به خاطر راحتی نوازدنده خم شده است.
موارد استفاده ساز ابوا
مورد استفاده ی این ساز در ارکستر های کلاسیک ، سمفونیک ، ملی و به ندرت در ارکستر های جز:
انواع ساز ابوا
از انواع ساز ابوا می توان به سازی به نام ابوا دآمور، کر آنگله و هکل فون ( ابوا باریتون ) اشاره کرد.
- دآمور :
یک فاصله ی سوم کوچک بم تر از ابوای معمولی صدا می دهد و به همین دلیل از دسته ساز های انتقالی است.
- کرآنگله:
ساز آلتو خانواده ی ابوا است که لوله مخروطی شکل و دو زبانه دارد و لوله و قمیش آن کمی بزرگ تر است.
کرآنگله اغلب در دوره ی باروک استفاده میشد ولی تقریبا در زمان هایدن تا واگنر نادیده گرفته شده بود.به خصوص در آلمان. البته در برخی کار های برلیوز و مه یربیر این ساز حضور دارد و در اواسط قرن ۱۹ جایگاه ویژه ای در رپرتوار های ارکستری پیدا کرد.
وسعت صدایی :
میدان صدای آن نسبت به ابوا یک پنجم بم تر است . بنابرین کرآنگله از دسته ساز های انتقالی است.
- هکل فون ( ابوا باریتون ) :
این ساز در سال ۱۹۰۵ میلادی توسط ( ویلهلم هکل ) آلمانی ساخته شد.سازیست با صدای بسیار نافذ و عمیق که صدا دهی واقعی آن یک اکتاو بم تر از نت نویسی آن است. نت مویسی این ساز با کلید سل است و رنگ ثدای آن بین فاگوت و کرآنگله است و به ندرا استفاده میشود. ابوا باریتون ( هکل فون ) از نظر انگشت گذاری و سایر تکنیک ها مانند ابوا است.
وسعت صدایی :
صدا دهی این ساز یک اکتاو از نت نویسی آن پایین تر است.
ابوا و سازهای مشابه
ابواها به اشکال مختلف در سرتاسر جهان پیدا میشوند. این سازها معمولا شامل یک لوله مخروطی شکل همراه با زبانه مضاعف هستند. صدای نافذ و تیز این ساز برای استفاده در فضای باز کاملا مناسب است. نام برخی از سازهای مشابه ابوا عبارتند از : شیپور انگلیسی ، شینای ، سورنا ، شام ، شیپور کرام ، آلگایتا ، سوآنا و هیچیریکی .
نگاهی به موسیقی سنتی ایران و سازهای آن
