معرفی ساز پیانیکا (ملودیکا)

مقدمه ای برای آشنایی با ساز ملودیکا

اولین شکل ملودیکا در قرن نوزدهم در ایتالیا اختراع شد ، اما نسخه مدرن آن توسط هونر “Hohner” در سال ۱۹۵۰ اختراع شد. اما در واقع ملودیکا در دهه ۱۹۶۰ توسط استیو رایش، آهنگساز آمریکایی در یک قطعه موسیقی متعلق به خود او با نام “Melodica” به عنوان یک ساز اصلی استفاده شد.

شاید بسیاری این ساز را جزو آلات موسیقی کودکان بدانند اما ملودیکا امروزه جایگاه مهم تری در موسیقی پیدا کرده و به عنوان یک ساز حرفه ای نیز محسوب میشود. ظاهر ملودیکا ممکن است برای شما یاد آور پیانو یا کیبورد باشد. این کاملا درست است زیرا در این ساز از کلاویه هایی مشابه با کیبورد و پیانو استفاده شده است اما چیزی که در اصل وجود دارد ساختار و نوع متفاوت آن میباشد. زمانی که با ملودیکا شروع به نواختن میکنید صدای سازهای بادی تولید میکنید زیرا سیستم تولید صدای ملودیکا تقریبا برگرفته از سازهای بادی مانند هارمونیکا است. اصولا به کارگیری کلاویه در ملودیکا باعث شده تا یادگیری نواختن با آن نسبتا آسان تر شود. به همین علت بسیاری ملودیکا را سازی برای همه افراد میدانند و محدودیت سنی برای نواختن آن قائل نمیشوند.

ویژگی هایی که تا الان به آن اشاره کردیم دلایلی هستند برای محبوبیت ملودیکا بین افراد مبتدی یا کسانی که قصد دارند یادگیری موسیقی را به تازگی آغاز کنند. همچنین بسیاری از نوازندگان حرفه ای این ساز را برای نواختن انتخاب کنند ، چراکه با ملودیکا می توان بسیاری از ژانرهای موسیقی را نواخت و همین امر موجب شده تا نوازندگان معروف با سلایق مختلف به این ساز روی بیاورند.

در کل میتوان گفت ملودیکا یک ساز کاملا مناسب و جذاب در اجرای زنده و استیج است و شما نیز میتوانید این ساز را در حالات مختلف بنوازید. به طور مثال شما این امکان را دارید که ملودیکا را با سرساز یا لوله پلاستیکی مخصوص بنوازید ، همچنین میتوان آن را به صورت ایستاده یا نشسته نواخت. همچنین نواختن این ساز با استفاده از دو دست به صورت همزمان نیز امکان پذیر است.

نام های دیگر ملودیکا

شاید از دوران کودکی یکی از این ملودیکاهای اسباب بازی کوچک را نواخته باشید. همین اسباب بازی ساده با ساختاری مشابه، در بزرگترین کنسرت های جَز بین المللی به کار گرفته می شود. در اقصی نقاط جهان نام های مختلفی بر ساز ملودیکا نهاده اند که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد:

• ملودیورن MELODYHORN
• پیانیکا PIANICA
• BLOW ORGAN
• BLOW ACCORDION
• فلوت کلیدی KEY FLUTE
• کلاویتا CLAVIETTA
• ویبراندونون VIBRANDONEON
• ملودیون MELODION
• دیامونیکا DIAMONICA
• پیانو بادی WIND PIANO
• KEYBOARD HARMONICA

ساختار ملودیکا

ساز ملودیکا در خانواده سازهای بادی قرار دارد و ساختار و صدایی شبیه به سازهای بادی دارد.کلیدهایی که برای نواختن در این ساز استفاده می شوند، از نوع کلیدهایی است که در ساز پیانو به عنوان کلاویه به کار برده می شود. به خاطر وجود این کلیدها، ساز ملودیکا به پیانوی بادی نیز معروف است. در حقیقت این ساز دارای یک کیبورد، مخزن هوا و همچنین یک نی آزاد است که به دهانه ساز متصل است. ساز ملودیکا شباهت های زیادی با ساز دهنی دارد و یک صفحه کلید موسیقی بالای این ساز قرار دارد. ساز ملودیکا به وسیله دمیدن هوا در دهانه ساز که در کنار ساز قرار دارد، قابل نواختن است. حجم صدای ساز ملودیکا معمولاً بین دو تا سه اکتاو بوده و حمل آن نیز خیلی آسان است. با توجه به این موضوع به ملودیکا ، wind piano یا پیانو بادی هم گفته میشود. ساز آکوردینا هم مشابه با ملودیکاهای دیگر می باشد. تنها تفاوت آن استفاده از دکمه به جای صفحه کلید برای نواختن نت ها است.به همراه این ساز معمولا یک لوله ، سرساز یا قمیش , کیس است و خود ساز متشکل از بدنه پلاستیکی ، صفحه زبانه ها یا (Reed plates) ، کیبورد میباشد. الگوی ملودیکا شباهت زیادی به سازدهنی دارد. ملودیکا دارای مدل های مختلفی است که در هرکدام ، تن صدا ، کاربرد ، سایز کلیدها و محدوده دینامیکی یا تعداد اکتاوها متغیر هستند.

ملودیکا چگونه کار می کند؟

ملودیکا و انواع آن از جریان هوا و صفحه ای زبانه دار با ساختاری مشابه با سازدهنی و پیانو ساخته شده اند. این وسیله شامل یک لوله پلاستیکی برای دمیدن هوا و یک صفحه کلید برای نواختن نت های موسیقی است. پس از فشار انگشت روی هر کدام از این کلیدها، مقدار هوایی معین موجب ارتعاش زبانه ها می شود. مجموعه این سیستم تولید صدایی با حجم متفاوت را به همراه دارد.

برای ایجاد صدا، یک یا چند کلید روی صفحه پیانویی فشرده و هم زمان با آن، هوا در لوله دمیده می شود که از آنجا هوا وارد ملودیکا شده و صوت تولید می شود. اعجاب آور است که چنین ساز ساده ای ترکیبی از چندین ساز را در خود جای داده است. هوا از طریق لب های نوازنده وارد محفظه مخصوص شده و به سمت کلیدها حرکت می کند. هوای ورودی به سیم های تنظیم شده منتقل می شود. کیفیت نت ملودیک تولید شده، بستگی به اندازه و حجم هوا و میزان لرزش سیم ها دارد.

نحوه نواختن ملودیکا

برای نواختن این ساز، نوازنده از یکی از دست های خود برای نگه داشتن ساز استفاده می کند. محل قرار گرفتندست در ساز ملودیکا، در پشت این ساز قرار گرفته و کلاویه ها به وسیله دست دیگر نوازنده نواخته می شوند.نوازنده می تواند در هر دو حالت نشسته یا ایستاده این ساز را بنوازد. هنگامی که نوازنده نشسته است، با استفادهاز یک لوله منعطف که برای فوت کردن در ساز است، می تواند به راحتی این ساز را بنوازد. در بخش چپ ساز ملودیکا،دهانه ایی برای وارد کردن هوا وجود دارد و زمانی که نوازنده در این قسمت از ساز فوت می کند، صدای ساز تولیدمی شود. در قسمت راست ساز دکمه ایی برای خروج هوا وجود دارد و هنگامی که دهانه ملودیکا به سمت پایین قرار دارد، این دکمه فشرده می شود.

انواع رایج ملودیکا

یکی از نکات مهمی که هنگام تهیه این ساز حائز اهمیت است ، انتخاب نوع ملودیکای متناسب با سبک و سلیقه موسیقی شما میباشد. پنج نوع اصلی از ملودیکا وجود دارد که شامل : سوپرانو ، آلتو ، تنور ، باس و آکوردینا میشود. متداول ترین انواع آن ملودیکا های سوپرانو ، آلتو و تنور هستند. ملودیکا سوپرانو زیرترین یا به اصطلاح بالاترین صدا را دارد و ملودیکا آلتو دارای محدوده صدای بم تر یا پایین تری است. معمولا ملودیکاهای سوپرانو و آلتو با قرار دادن دو دست روی کلیدها نواخته می شوند.

ملودیکای تنور صدای نسبتا بم تری دارد و معمولاً با یک دست روی صفحه کلید نواخته می شود. اما نوع خاص دیگری به نام ملودیکا بیس وجود دارد که بم ترین صدا متعلق به آن است. این ملودیکا تقریبا کمیاب ترین مدل میلودیکا میباشد و از قیمت زیادی برخوردار است.

نکاتی در مورد خرید ساز ملودیکا

اغلب نوازندگان ملودیکا با چالش جدی در زمینه انتخاب بهترین ساز مواجه هستند. انتخاب یک ساز نامناسب می تواند تمام تلاش های یک نوازنده تازه کار را از بین ببرد. برای اینکه مهارت های نوازندگی خود را ارتقا دهید باید با سازهای با کیفیت بنوازید. برای هنرجویان مبتدی ملودیکا ساده و دو اکتاو پیشنهاد مقرون به صرفه تری است.

اولین موردی که موقع خرید ملودیکا مورد توجه قرار می گیرد، جنبه مادی و بحث قیمت است. با یک جستجوی ساده در اینترنت می توانید ده ها مدل از ساز ملودیکا با قیمت های متفاوت را پیدا کنید. انتخاب بر اساس بودجه ای که در نظر دارید، ساده تر است ولی قطعا معایبی هم دارد. در نظر داشته باشید که همیشه ارزان ترین ها، بهترین ها نیستند. همواره سازی را خریداری کنید که کارآمد و با کیفیت باشد، در غیر این صورت احتمالا پول تان را دور ریخته اید. شاید با این راهنمایی، انتخاب بهتری داشته باشید:

خرید با توجه به اندازه ها و اکتاوها

انواع ملودیکا در دو یا سه اکتاو وجود دارد. بسیاری از افراد مبتدی فقط قادر به نواختن بین دو یا دو و نیم اکتاو هستند. نوازنده های پیشرفته تر نیاز به سازهایی دارای سه اکتاو دارند. اگر به دنبال یک ساز پیشرفته و کامل هستید از انواع ملودیکای سه اکتاو انتخاب کنید. حتی افراد مبتدی نیز می توانند سازهای سه اکتاو را تهیه کنند. به هر حال دیر یا زود مبتدی ها هم نوازندگان قابلی خواهند شد. در این صورت نیازی به خرید ساز پیشرفته تر هم نیست.

ملودیکا و انواع آن در محدوده صوتی

حرفه ای ها ساز را بر اساس محدوده صوت انتخاب می کنند. برای مثال سوپرانو دارای بالاترین دامنه صوتی است اما آلتو کمی محدودتر است. ملودیکای تنور محدوده کمتری از اصوات را ارائه می دهد ولی عمق بیشتری دارد. ملودیکای باس بسیار کمتر از دامنه صوتی دیگر سازها هستند.

این یک انتخاب مهم است زیرا هر کدام از این سازها به طریقه متفاوت، نواخته می شوند. برای نواختن سوپرانو نیاز به هر دو دست دارید در حالیکه تنور را می توان با یک دست و یا هر دو دست نیز نواخت. مهم این است که نوازنده با ساز، راحت باشد. فیگور نمایشی در حین اجرای موسیقی، نحوه استفاده از دست ها و… همگی در انتخاب بهترین ساز، تاثیرگذار است. در این مورد تصمیم گیرنده نهایی خود نوازنده است و فرد دیگری نمی تواند نوع نواختن (استفاده از یک یا دو دست) را به دیگری تحمیل کند.

بدون تردید پیشنهاد اساتید برای نوازندگان سطح بالا و پیشرفته تر، سازهای دقیق تر با قیمت های بالاتر است. موزیسین های حرفه ای سال ها از طنین صدای ساز خود لذت می برند پس صرف کمی هزینه بیشتر، توجیح اقتصادی دارد.

در مورد گروه های نوازندگی اما مسئله بسیار متفاوت تر است. اگر بخواهید برای یک گروه از چندین ملودیکا استفاده کنید باید ترتیب صدای ساز به گونه ای باشد که در نهایت صدایی هماهنگ و موزون به گوش برسد. در این صورت به همه محدوده های صوتی نیاز دارید. داشتن یک ملودیکای آلتو، سوپرانو، تنور و باس به شما امکان می دهد تا به عنوان یک گروه، طیف گسترده تری از موسیقی را اجرا کنید. وقتی گروه از تمام سازها به طور هم زمان استفاده می کند، محدوده صوتی گسترده تری به گوش می رسد.

در مورد تک نوازهای ملودیکا (سولیست)، کیفیت صدا عامل تعیین کننده تری است. برای نواختن نت های ملودیک و آکورد از یک ساز با صدای صاف و طنین انداز استفاده کنید تا تاثیر بیشتری را در شنوندگان به وجود آورد.

نکاتی در مورد نگهداری ساز ملودیکا

زمانی که نوازنده از ساز ملودیکا استفاده نمی کند، بهتر است ساز را درون جعبه قرار دهد تا گرد و غبار به روی ساز ننشیند. قبل از نواختن ساز ملودیکا، ساز باید در یک محیط گرم قرار داده شود زیرا سرمای هوا تاثیری منفی در نواختن ساز دارد. ساز ملودیکا نباید در معرض مستقیم نور آفتاب و گرمای شدید قرار بگیرد زیرا ممکن است آفتاب موجب از بین رفتن تیغه های ساز شود. برای تمیز کردن ساز ملودیکا باید از یک دستمال مرطوب استفاده شود. برای تمیز کردن لوله پلاستیکی ساز ملودیکا، می توان آن را از ساز جدا کرده و با آب گرم شست. در صورتی که ساز ملودیکا از جنس برنج باشد، باید از نوعی محلول مخصوص برای تمیز کردن ساز ملودیکا استفاده شود. بعد از خشک شدن ساز، نوازنده باید رطوبت و گرد و غبار باقی مانده در لوله دهانه ساز را با یک لوله پاک کن، تمیز کند.

آنچه که باید درباره ساز پیانو بدانیم