جگر منبع غنی آهن است اما ظاهرا علاوه بر اینکه منبع بسیاری از مواد مغذی و ویتامین هاست، به باور بسیاری از افراد محل ذخیره سموم بدن نیز هست و همین موضوع باعث بروز نگرانی هایی درمورد این خوراکی سرشار از پروتئین می شود. این موضوعی است که به آن اشاره زیادی شده و خیلی ها درباره مصرف یا عدم مصرف جگر دو دل هستند. هیچ خوراکی در دنیا ممنوعیت مصرف ندارد اما نکته مهم ایجاد اعتدال در میزان و چگونگی مصرف است.
با خواص و مضرات جگر در دوران بارداری آشنا شوید.
ارزش تغذیه ای جگر سیاه
کبد یا جگر سیاه، پایگاه اصلی متابولیسم (سوخت وساز) مواد غذایی، شیمیایی، دارویی و سموم بدن دام و محل ذخیره انواع ریزمغذی هاست. این عضو سرشار از ویتامین های گروه B بخصوص A،B۱۲،B۶، B۲،B۱ و منبع اسیدفولیک، آهن و روی است. پروتئین جگر سیاه در رده پروتئین گوشت قرمزاست ولی آهن آن ۲ تا ۳ برابر آهن گوشت گاو بوده و سرشار از چربی است. مقدار کلسترول آن تقریبا ۲ برابر گوشت قرمز کم چرب است و اگر در یک روز ۱۰۰ گرم آن مصرف شود، تقریبا ۵ / ۱ برابر بیشتر از حد مجاز، کلسترول وارد بدن شده است. یک سیخ جگر حدود ۸۰ کالری انرژی داشته و در هر ۱۰۰ گرم آن ۱۸۵ کالری و در همین میزان جگر سرخ شده ۳۳۰ کالری انرژی به همراه مقدار بیشتر کلسترول نهفته است.
ارزش تغذیه ای جگر سفید
ریه یا جگر سفید دام مسوول تنفس و تبادل اکسیژن و دی اکسیدکربن است. پروتئین و چربی آن کمتر از جگر سیاه و گوشت قرمز است، ولی کلسترول آن تقریبا برابر جگر سیاه و بیشتر از گوشت گاو کم چرب است. این فرآورده در مقایسه با جگر سیاه از نظر ویتامین A فقیر است و آهن کمتری دارد. خوب است بدانید در ۱۰۰ گرم جگر سفید ۱۶۰ کالری انرژی نهفته است و معمولا از آن به دلیل پروتئین مطلوب در فرآورده های گوشتی صنعتی استفاده می شود.
ارزش تغذیه ای دل و قلوه
دل همان قلب و قلوه نیز کلیه دام است. این احشا از نظر ویتامین B۲، B۳ و B۶ غنی و از نظر میزان آهن مشابه جگر سیاه هستند. دل در مقایسه با سایر اندام ها پروتئین با کیفیت تری داشته و چربی و کلسترول آن کمتر است. قلوه نیز پروتئینی مشابه گوشت قرمز دارد و از نظر ویتامین B۶ و فولات غنی تر است. میزان کلسترول قلوه مانند جگر سیاه و بالاتر از دل و گوشت قرمزاست. در ۱۰۰ گرم این احشا ۲۰۰ کالری انرژی نهفته است. خوش گوشت هم سرشار از چربی و کالری بوده و حاوی مقادیر مناسبی پتاسیم است.
جگر آبدار نخورید
جگر خام یا نیمه پخته (به اصطلاح آبدار) می تواند بسیاری از میکروب های بیماریزا را به بدن مصرف کننده انتقال دهد. انگل یا کرم زبانی شکل یکی از میکروب های مشترک بین دام و انسان است که بیشتر از طریق جگرهایی که حرارت لازم را نگرفته اند، وارد بدن و در ناحیه حلق انسان مستقر می شود. زنان باردار، دختران جوان و بیماران مبتلا به کم خونی مزمن که برای افزایش آهن خون اغلب از جگرهای آبدار استفاده می کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این انگل قرار دارند. در موارد نادر این انگل می تواند به چشم مهاجرت و موجب اختلالات بینایی شود.
مراقب آلودگی های ثانویه باشید
هر گونه تغییر در رنگ، بو، مزه و لزج شدن و تغییر قوام در بافت احشای خام دام، نشان دهنده فساد آنهاست. حرارت کافی می تواند تا حدودی آلودگی های میکروبی این قبیل فرآورده ها را کاهش دهد. اما سموم شیمیایی، داروهای هورمونی و پسماند آفت کش ها، کودهای شمیایی و فلزات سنگین احتمالی در علوفه که به احشای دام منتقل شده از طریق حرارت نابود نخواهد شد. پس از طبخ یا کبابی شدن این فرآورده آلودگی های ثانویه ای چون ظروف و سیخ های آلوده، عدم بهداشت فرد ارائه دهنده، دست های آلوده فرد مصرف کننده، حشرات موذی و… از جمله مواردی هستند که می توانند موجب انتقال میکروب های بیماریزا به مصرف کننده شوند.
توصیه ها
۱ ) جگر سیاه محل تجمع و دفع مواد زاید، سموم شیمیایی، داروهای هورمونی و… است. به همین دلیل احتمال دارد پسماند برخی از این ترکیبات در بافت چرب جگر دام اندوخته و برای سلامت مصرف کننده مضر باشد. قلوه نیز از این موضوع مستثنی نیست. بنابراین بهتر است از احشای دام های جوان تر که احتمال تجمع سموم در آن کمتر است، استفاده شود.
۲ ) به دلیل آن که ویتامین A جگر بیش از حد نیازبدن است، مصرف مکرر آن می تواند با انباشت ویتامین A در کبد مصرف کننده موجب آسیب دیدگی وکاهش عملکرد این عضو شود. خوب است بدانید تجمع ویتامین A جگر در بدن زنان بارداری که مرتبا برای رشد جنین خود از این محصول استفاده می کنند، می تواند خطر نقایص مادرزادی را افزایش دهد و مصرف کننده را دچار نوعی مسمومیت سازد.
۳ ) افزایش آهن جگر در مردان می تواند زمینه افزایش هموسیستئین را در بدن فراهم کرده و منجر به بروز بیماری های قلبی ـ عروقی شود. از سوی دیگر، آهن می تواند با تجمع در بافت کبد و کلیه موجب ناکارایی این ۲ عضو شود.
۴ ) احشای دام سرشار از اسیداوریک و باز آلی پورین هستند که می توانند زمینه ابتلا به نقرس و اسید اوریک بالا را فراهم کنند.
۵ ) دل، جگر و قلوه به دلیل چربی های اشباع و کلسترول بسیار بالا می توانند منجر به پرفشاری خون، افزایش کلسترول و نارسایی کلیوی شوند و با ایجاد پاسخ های التهابی در بدن عوارض بیماری های مفصلی و آرتریت روماتویید را ناگوارتر سازند.
