فلسفه و تفکر فلسفی معطوف به پدیدارهایی جهانشمول است. البته جهانشمول بودن این پدیدارها بالضروره به معنای آن نیست که همه آدمیان به آنها به طریقی فلسفی می اندیشند. فیلسوف کسی است که درباره آن چیزی که در دیدگان همه امری آشنا است، سؤالاتی را طرح می کند که غموض و دشواری ذاتی نهفته در آن امر آشنا و معمولی را برملا می سازد. آیریس مرداک نویسند مشهور انگلیسی، این مطلب را تعریف خود از فلسفه مورد تصریح قرار داده است. پس، پرسشگری به طریقی عمیق، ماهیت فلسفه را تشکیل می دهد. اما این پرسشگری نه به عنوان صرف پرسشگری است و نه برای یافتن پاسخ های دم دستی. دکتر امیر احسان کرباسی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان و متخصص در رشته فلسفه تحلیلی و فلسفه علم است. ایشان دکترای فلسفه خود را از انگلستان دریافت کرده است و آثار ارزشمند تحقیقی متعددی را در زمینه های مختلف فلسفه معاصر، منطق جدید و فلسفه تحلیلی منتشر کرده است. دکتر امیر احسان کرباسی زاده به مناسبت 19 نوامبر روز جهانی فلسفه طی یادداشتی اختصاصی برای ساعد نیوز به اهمیت فسلسفه و تفکر روزمره در حیات روزمره پرداخته است:
روز جهانی فلسفه مناسبتی است برای ارج نهادن به اندیشیدن فلسفی و تفکر انتقادی. در معرفی این روز در سایت یونسکو ذکر شده که فلسفه همواره برای پیشرفت تفکر چه در حوزه فردی و چه در حوزه اجتماعی ارزشمند بوده است. فلسفه معمولا ما را با پرسشهایی مواجه می کند که روش مشخصی برای پاسخ دادن به آنها نداریم. پرسشهایی که از ابتدای تفکر با ما بوده اند. برای نمونه: عدالت چیست و چگونه محقق می شود؟ از زمان افلاطون تا به امروز تلاش شده است تا به این پرسش پاسخ داده شود. طرح پرسشهای فلسفی ساده است اما پاسخگویی به آنها کار آسانی نیست.
اگر قرار باشد فلسفه در جامعه ما در روز جهانی فلسفه ترویج شود اول باید به پرسشگری بها داده شود و دوم آنکه روحیه تحلیل و نقادی پاسخها نیز به همراه آن ترویج یابد. پرسشها طرح می شود . اما ذهن نباید و نمی تواند همه پاسخهای متنوعی راکه به آنها داده می شود مثل اسفنج در خود جذب کند. پاسخها باید نقادانه غربال و ادعاها با معیار استدلال قبول شوند.
امسال اهمیت تفکر فلسفی با شیوع بیماری کووید 19 بیشتر نیز شده است. قرنطینه های خانگی و قطع بسیاری از ارتباطهای اجتماعی، فرصت های بیشتری را برای تامل در اختیار قرار داده است. ممکن است ویروس کرونا برای مدتی طولانی همراهمان باشد در اینصورت، آیا نیازی نیست روالهای زندگی خود را تغییر دهیم؟ چگونه می توانیم سرزندگی را در خود ایجاد کنیم زمانی که امکان استفاده از تفریح و سرگرمی های بیرونی را نداشته باشیم؟ اگر روابط دوستانه و تجمع های خانوادگی مان قطع شود، دیگر چگونه می توانیم لذت معاشرت را دریابیم و با حضور دیگران از رنجهای خود بکاهیم؟
شاید بسیاری از ما پاسخ را در ایجاد روابط به صورت مجازی جستجو می کنیم. اما باز می توان پرسید که آیا روابط مجازی واقعا پاسخگوی نیازهای ما هستند؟ اگر قرار باشد تمام فرصتی راکه در اثر فاصله گذاری اجتماعی برای ما ایجاد شده است با گشت و گذار در فضای مجازی و گفتگو در واتساپ به پایان ببریم در این صورت چه نتیجه ای عاید مان شده است؟ استفاده مکرر از فضای مجازی اعتیاد آور نیست؟ با انبوه اطلاعاتی که در شبکه های پیام رسان هر روز بر سر ما خراب می شود چه باید بکنیم؟ در صورتیکه بعد از چندین سال ویروس کرونا از بین برود، آیا بازگشت به روابط عادی به سادگی امکان پذیر است؟
همه گیری اخیر، دوستان و نزدیکان ما را یک به یک به کام مرگ می کشاند. در عین حال که شکنندگی زندگی انسان را به ما یادآور می شود باعث می شود که درباره مرگ و زندگی و مرز نامریی که آن دو را از هم جدا می کند بیاندیشیم. اگر زندگی انسانی اینقدر به تار مویی بسته است، چه چیزی آنرا ارزشمند می کند؟
اگر فراغتی داشته باشیم و سلامتی، پرسشهایی از جنس پرسشهای طرح شده در بالا بر ما هجوم می آورند. باید نشست و برای پاسخ به آنها تلاش کرد. نمی توان انتظار داشت که موفق می شویم. اما راه دیگری نداریم . می توان پاسخهای حاضر و آماده دیگران را دید و شنید، اما در نهایت باید خودمان پاسخ درست را انتخاب کنیم و برای اینکار تامل و استدلال لازم است. فرصت کم است و مرگ بیش از اندازه نزدیک، زود دست به کار شویم.
دکتر محمد جواد صافیان : روز فلسفه و تفکر درباره نسبت فلسفه با روز و روزگار
