پشت پرده فاجعه ایدزی لردگان چیست؟

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از رکنا، اهالی روستای چنارمحمودی لردگان هنوز در تب وتاب ماجرای ابتلای اچ آی وی اند. ماجرا هر روز ابعاد تازه ای به خود می گیرد و با شدت گرفتن اعتراض ها، مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفت تا کمیته حقیقت یابی برای بررسی حادثه اخیر به روستای چنارمحمودی بفرستد. با وجود پاسخ های وزارت بهداشت به اهالی، آنها اما به آرامش نرسیده اند و حالا درخواست اعاده حیثیت دارند.

دهم مهر بود که ماجرای ابتلای تعدادی از اهالی این روستا به اچ آی وی با انتشار ویدیویی رسانه ای شد. در ساعت های اول انتشار این ویدیو، همه از ابتلای 200 تا 300 نفر با سرنگ های آلوده و مشترک خبر می دادند. بهورز روستا به اتهام ابتلای اهالی به این ویروس بازداشت شد و روستا به هم ریخت. در ساعت های بعدی همان روز وزارت بهداشت در مقام دفاع از خود برآمد و درنهایت اعلام کرد که مبتلایان 200 نفر نبودند و سرنگ آلوده و مشترک عامل ابتلا نبوده است.

پس از آن هم محمدحسین قربانی، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، تعداد مبتلایان در آن روستا را 26 نفر اعلام کرد و گفت که یک نوزاد هم در میان مبتلایان بوده است. یک هفته بعد اما معاون وزیربهداشت که به این منطقه سفر کرده بود، تعداد رسمی مبتلایان را پس از بررسی ها، 70 نفر اعلام کرد. به گفته او پنج درصد از اهالی مبتلا هستند که بر اساس برآوردها تعدادشان به 90 نفر هم می رسد. او همچنین تاکید کرد که بهورز روستا تقصیری در این ماجرا نداشته و کارسرنگ مشترک هم نبوده است.

خبرهایی که در روزهای گذشته منتشرشد نشان می داد که مبتلایان افرادی بودند که نه در یک ماه و دو ماه قبل، بلکه از سال ها پیش مبتلا به اچ آی وی شده اند و اغلب هم از اعتیاد تزریقی و روابط نامطلوب مبتلا شده اند. عنوان کردن همین مسأله کافی بود تا اهالی برافروخته شوند و این بار نه به خاطر ابتلا به این بیماری، بلکه به تصور خود بدنام شدن روستای شان اعتراض ها را ادامه دهند. هشت روز از ماجرا می گذرد و هنوز از اعتراض کاسته نشده است. حمیدرضا شاعری رئیس انجمن ایدز سال ها در زمینه آزمایش و مشاوره اچ آی وی فعالیت کرده است.

او نسبت به روند بیماریابی در روستا انتقاد دارد و می گوید که راه انتقال این بیماری به هیچ وجه اهمیتی ندارد، بیماری یک مسأله اجتماعی و اخلاقی است و نمی توان به سادگی از آن گذشت. او در گفت وگو با شهروندآنلاین می گوید که وزارت بهداشت باید مردم را به آرامش برساند و این کار از طریق اطلاع رسانی درست باید انجام شود.

خبرهایی که در روزهای گذشته منتشرشد نشان می داد که مبتلایان افرادی بودند که نه در یک ماه و دو ماه قبل، بلکه از سال ها پیش مبتلا به اچ آی وی شده اند و اغلب هم از اعتیاد تزریقی و روابط نامطلوب مبتلا شده اند

شما سال ها در زمینه آزمایش و مشاوره ایدز، فعالیت کرده اید و در جریان راه های انتقال و ضرورت اطلاع رسانی به افراد مبتلا یا در معرض ابتلا، قرار دارید، به نظر شما چه اتفاقی در روستای لردگان درحال رخ دادن است و هر روز هم بُعد دیگری به آن اضافه می شود؟

به نظرم مهمترین اتفاق، سیاست های غیرعلمی و نادرست بیماریابی و غربالگری اچ آی وی در آن منطقه است. زمانی که قرار است چنین بیماری را تشخیص دهید، باید حتما در کنارش مشاوره هم داشته باشید. این بیماری تنها به تشخیص اش نیست و مشاوره و اطلاع رسانی از خود تشخیص مهمتر است. پس از این که فرد متوجه بیماری اش می شود، باید مورد حمایت قرار گیرد و خدمات لازم را دریافت کند. نباید این طور باشد که کیت های تشخیصی را به دست افراد داد و آنها از مردم آزمایش بگیرند و تنها به مثبت و منفی بودن آزمایش بسنده کنند. حدود یک سال پیش وزارت بهداشت دستور داد تا در مراکز درمان اعتیاد، تست اچ آی وی هم انجام شود. این درحالی بود که پرسنل، هیچ اطلاعاتی درباره ایدز و مشاوره های بعد از آن نداشتند، این اقدامات شاید خوب باشد، اما می تواند پرخطر شوند، چرا که تبعات پیچیده ای دارند. نتیجه آزمایش ایدز، نتیجه یک آزمایش معمولی خون نیست.

در این جریان چه انتقادهایی وارد است؟

این اتفاق قابل پیش بینی بود. اساسا چیزی به عنوان آزمایش اچ آی وی بدون مشاوره نداریم، ما باید ساختارهای مشاوره این بیماری را گسترش بدهیم. این مسأله در کشور ما ابعاد سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و امنیتی پیچیده ای دارد و تنها از طریق مشاوره های روانی قابل کنترل است. تمام اتفاقاتی که درحال رخ دادن است به دلیل سیاست گذاری های نادرست است. پیشنهادم به وزارت بهداشت تغییر برخی سیاست ها درباره این موضوع است.

یعنی به نظر شما قبل از این که این ماجراها پیش بیاید، وزارت بهداشت باید موضوع را با اطلاع رسانی کنترل می کرد، حتی قبل از این که کار به این جا برسد؟

بله؛ اتفاقی که آن جا افتاد این است که تمام تقصیرها به گردن بهورزی انداخته شد که درحال بیماریابی بود. متاسفانه روند بیماریابی به درستی هدایت نشد. بیماران متعلق به یک جامعه کوچک روستایی بودند و نمی شود با این موضوع درست مثل یک اتفاق رخ داده در شهر برخورد کرد. ماجرا به خوبی مدیریت نشد و چه بسا که بهورز هم آموزش درست را ندیده بود. شاید افراد مبتلا در خارج از روستا، به واسطه کاری که داشته اند، دچار اعتیاد تزریقی یا رفتارهای پرخطر شده باشند، مسأله اینجاست که اصلا مهم نیست که این افراد از چه طریقی یا از کجا مبتلا شده اند. موضوع پیش رو، بعد اجتماعی و اخلاقی پیدا کرده و باید کنترل شود.

پس باید تنها بر آگاه سازی تأکید کرد؟

بله؛ افراد از هر طریقی که مبتلا شده باشند، از روی ناآگاهی شان بوده. وظیفه ما این است که برخورد خوبی داشته باشیم و ماجرا را به گردن این و آن نیندازیم. من تا به حال بیش از هزار و 500 مشاوره و آزمایش اچ آی وی انجام داده ام و متوجهم که افراد ممکن است بعد از تشخیص بیماری شان، بار بیماری را به گردن شخص تشخیص دهنده بیندازند؛ به هرحال یک نوع فشار و استرس روانی به افراد وارد می شود. حالا وقتی این اتفاق در یک جامعه کوچک روستایی رخ دهد، ابعاد ماجرا عمیق تر می شود.

در جامعه ما الگوی سرایت اچ آی وی به گونه ای است که این بیماری را یک بیماری شهری می دانند؛ یعنی ما انتظار داریم که در حاشیه شهرها و در خود شهرها، این بیماری بیشتر دیده شود تا در یک روستا. برخلاف آن چیزی که در کشورهای آفریقایی وجود دارد که شیوع این بیماری در روستاها و شهرهای مختلف است

با این توضیح سناریوی انتقال بیماری پس از خونگیری کاملا رد شده است؟

قطعا. انتقال بیماری از طریق آزمایش های تشخیصی، احتمال خیلی ضعیفی دارد. اصلا نباید کاری به این داشت که بیماری چطور منتقل شده است. متاسفانه در این ماجرا، هر کسی که حتی تخصصی در این زمینه ندارد، وارد موضوع شده و اظهارنظر می کند و درباره راه های انتقال و منشأ بیماری می گوید. باید جلوی تمام این اتفاقات گرفته می شد و اهالی در یک محیط آرام و به دور از هیاهو از طریق فرمانداری و استانداری و وزارت بهداشت آگاه می شدند.

وزارت بهداشت باید چه کند؟

مردم نیاز به آرامش و مشاوره و حمایت های روانی دارند. درحال حاضر باید مسأله سریع تر حل شود. بخش مهمی از این کار به عهده وزارت بهداشت است، نه ارگان های دیگر. وزارت بهداشت باید مسئولیت این ماجرا را به عهده بگیرد و بعد از آن است که می توان دیالوگ برقرار کرد. مردم در انتظار پاسخ هستند؛ یک پاسخ علمی و قانع کننده. این وزارتخانه نباید اجازه بزرگ شدن این قضیه را بدهد. الان زمان مدیریت بحران است. به اعتقاد من، وزیر بهداشت باید به روستا سفر کند و مردم را به آرامش برساند. هرچند که معتقدم اتفاقی که اکنون رخ داده، در نتیجه سیاست های غلط وزرای قبلی است و وزیر فعلی تقصیری ندارد.

موضوعی که حالا خیلی هم بحث برانگیز است و باعث شده تا مردم ماجرای انتقال ایدز از طریق روابط ناسالم و اعتیاد تزریقی در روستای یادشده را باور نکنند و سناریوی استفاده از سرنگ های مشترک را قابل قبول تر بدانند، تصویر ذهنی آنها از جامعه روستایی است؛ یعنی تصور افراد از روستا، همان تصور گذشته است که اهالی اش به هیچ وجه نمی توانند درگیر این مسائل شوند.

بله؛ در جامعه ما الگوی سرایت اچ آی وی به گونه ای است که این بیماری را یک بیماری شهری می دانند؛ یعنی ما انتظار داریم که در حاشیه شهرها و در خود شهرها، این بیماری بیشتر دیده شود تا در یک روستا. برخلاف آن چیزی که در کشورهای آفریقایی وجود دارد که شیوع این بیماری در روستاها و شهرهای مختلف است. در کشور ما، این موضوع بیشتر در حاشیه شهرها و در خود شهرها دیده می شود. مسأله اینجاست که در روستاهای ما ردپای شهر را می توان دید، یعنی افراد در روستا سبک زندگی شهری را دارند و به مصرف موادمخدر و… هم می توانند کشیده شوند. خیلی ها ممکن است برای کسب درآمد به خارج از روستا رفت وآمد کنند.

دقیقا همین طور است، مثلا ما شاهدیم که افراد به دلیل خشکسالی و بیکاری در روستاها، مهاجرت های فصلی دارند و اغلب سرپرست خانواده برای تأمین معیشت، به شهرهای دیگر می رود و گاهی این مهاجرت چندماهه است.

بله؛ و بیماری به صورت سوغات به روستا یا محل زندگی شان آورده شود. مسأله این است که یکی از عواملی که افراد را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می دهد، حاشیه نشینی است. اگر می گوییم یک بیماری شهری است، منظورمان این است که محیط شهری، افراد را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار می دهد. اگر سیاست ها درست باشد و مهاجرت انجام نشود، افراد در محیط های خودشان زندگی می کنند، ما روستاهایی را داریم که ترجیح می دهیم اصلا درباره اچ آی وی با آنها صحبت نکنیم، چون احتمال درگیری شان با این مسأله خیلی کم است.

به نظر می رسد حالا با توجه به انتشار این خبر و ایجاد سوال های زیاد درباره این بیماری در میان مردم، بهترین زمان برای بالابردن میزان آگاهی مردم درباره اچ آی وی و ایدز است.

این می تواند شروعی باشد برای ادامه اطلاع رسانی ها؛ چراکه اطلاعات درباره این بیماری می تواند مصادیق زیادی داشته باشد و ابتلا به آن تبعات اجتماعی و اخلاقی دارد. باید مردم را آگاه و برای پیشگیری اقدام کرد.