ساز بانجو را بهتر بشناسید

بانجو سازي زهي با چهار، پنج يا شش سيم است كه در آن پوسته‌اي نازك روي يك فريم يا حفره‌ كشيده شده است كه به عنوان سر ساز (head) شناخته مي‌شود.

ساز بانجو

بانجو (Banjo)، سازی زهی سازی آفریقایی متشکل از چهار، پنج و یا شش سیم كه در آن پوسته ای نازك روی يك فريم يا حفره ای كه نقش رزنيتور (تشديد كننده يا طنين انداز) را دارد، كشيده شده است كه به عنوان سرساز (head) شناخته میشود. پوسته يا كله معمولاً از پلاستيك ساخته میشود و البته هنوز گاهی اوقات از پوست حيوانات در ساخت آن نيز استفاده میگردد. فريم معمولاً به شكل دايره است. شکل های ساده بانجو که با الهام گیری از سازهای آفریقایی مشابه ساخته شده بود، توسط آفریقایی ها در آمریکای مستعمره رواج داده شد. بانجو، معمولاً در موسیقی کانتری، جاز، بومی ایرلندی، بلوگرس، و موسیقی آمریکایی آفریقایی تبار به گوش می رسد.

دليل نامگذاری اين ساز مشخص نيست برخی این کلمه را برگرفته از اصطلاح آفريقايی براي چوب بامبو میدانند كه در ساخت دسته (neck) ساز مورد استفاده قرار میگرفت.

دلیل نام گذاری

دلیل نامگذاری این سازمشخص نیست ممکن است این کلمه برگرفته از کلمه Bami jo به زبان یوروبایی (یکی از اقوام افریقایی) به معنای «با من برقص» یا از کلمه mbanza کیمبوندویی (زبان رایج در آنگولا) گرفته شده باشد.
برخی لغت شناسان این واژه را برگرفته از لهجه پرتغالی باندور (bandore) یا انگلیسی کلمه اسپانیایی باندوریا (bandurria) می دانند، هرچند برخی دیگر این کلمه را برگرفته از اصطلاح آفریقایی برای چوب بامبو می دانند که در ساخت دسته (neck) ساز مورد استفاده قرار می گرفت.

تاریخچه ساز بانجو

تاریخچه شگفت انگیز ساز بانجو به اوایل سده ۱۶ میلادی بازمی گردد؛ یعنی درست زمانی که پیشگامان این ساز در غرب آفریقا، بسیار زودتر از آن که بانجو در آمریکا مورد استفاده قرار بگیرد، ظاهر شدند. در حدود سده ۱۷ میلادی، بانجوهای اولیه در میان بومیان و برده های آفریقایی بسیار محبوب بود. تحقیقات اخیر در مورد تاریخچه سازهای آفریقایی نشان می دهد که در غرب آفریقا حدود ۶۰ ساز که هر کدام شباهت های خاص خود را با بانجو دارند پیدا شده که می توان آنها را نمونه های اولیه این ساز تلقی کرد. همچنین مدارک دیگری نیز وجود دارد که ابتدایی ترین نوع از این دسته از سازها را مربوط به ۶۰۰۰ سال پیش، در حوالی بین ا لنهرین نشان میدهد. با این حال، اصالت بانجو را میتوان آفریقایی دانست. همانگونه که نخستین توصیف دقیق در این باره را یک انگلیسی به نام ِسر هانس اسلوان (Sir Hans Sloane) در هنگام بازدید از جامائیکا در مجله ای در سال ۱۶۸۱، این ساز را «استرام استرامپ» می نامد. (احتمالا منظور از Strum Strump، همان نحوه ی نواختن و صدا دهی این ساز در موسیقی بومی توسط نوازندگان آفریقایی بوده است.) بانجو (Banjo) تا اوایل سده ی ۱۹ میلادی با بسیاری از نامهای دیگر از جمله Bonjoe ،Banza و… نیز شناخته می شد. نخستین بار در آمریکا در سال ۱۷۳۶، به طور رسمی ساز بانجو در مجله هفتگی نیویورک توسط جان پیتر زنگر (John Peter Zanger) آورده شد.

انواع بانجو

بانجو شش سیم:
دقیقا مشابه ساز گیتار استاندارد کوک می شود و گام ها و آکورد ها دقیقا مشابه گیتار هستند. برای نواختن هم می توانید از پیک گیتار و یا پیک بانجو استفاده کنید و یا مشابه گیتار آکوستیک یا کلاسیک با نخن دست بنوازید.

بانجو پنج سیم:
کوک بانجو پنج سیم متفاوت از گیتار می باشد.gDGBD . در نتیجه گام ها و آکورد ها و نحوه انگشت گذاری با ساز گیتار استاندارد تفاوت دارد همچنین سیم پنجم با کوک سل g که بالای بقیه سیم ها قرار گرفت است کوتاه تر می باشد و از فرت ۵ام به دسته اضافه شده است. در بانجو پنج سیم دو نوع نواختن بسیار رایج هست، Clawhammer Style – Bluegrass Style

نکته مهم: بدلیل وجود سیم پنجم در این مدل، اجرای برخی از قطعات در استایل بلوگرس و Clawhammer فقط مخصوص بانجوی پنج سیم هست.

بانجو چهار سیم:
که به آن بانجوی تنور Tenor هم گفته می شود، مدل های مختلفی دارد. با دسته بلند و دسته کوتاه. عموما با پیک معمولی گیتار نواخته می شود. در سبک های مختلف از جز و بلوز و موزیک اسکاتلندی گرفته تا سبک کلاسیک. با اینکه کوک متفاوتی نسبت به ساز یوکلله دارد ولی بسیار زیاد مشابه این ساز نواخته می شود و عموما بخاطر داشتن کاسه پشت از نظر جنس صدا بسیار مشابه به بانجوی پنچ سیم هست.

جنس ساز (Banjo)

بانجو از دو ماده اوليه عمده ساخته میشود: چوب و فلز. البته مواد ديگری همانند چسب های مختلف؛ مواد منبت كاری (يا تزئين) همانند صدف و پلاستيك نيز در مقادير كمتر در ساخت آنها مورد استفاده قرار میگيرد.

ساختار ساز بانجو (Banjo)

سردسته (peghead)

قسمت فوقاني دسته (گردن)، سردسته ناميده مي شود. اين امر به دليل قرارگيري گيره هاي تنظيم به نام گوشي در اين قسمت از دسته است. روي اين قسمت مهره هاي شكافداري از جنس آبنوس يا پلاستيك جهت قرارگيري سيم هاي ساز وجود دارد. روي اين مهره ها سيم ها با هم قبل از كشيده شدن روي صفحه انگشت گذاري (fingerboard)، همتراز مي شوند.

گوشي ها يا تنظيم كننده

گوشي ها يا پيچ هاي تنظيم كننده (tuners) مي توانند همانند تنظيم كننده هاي گيتار از كناره هاي گردن يا از پشت ساز بيرون زده باشند به منظور پايدارتر كردن تمامي تنظيم كننده ها، تمامي آنها محكم به دسته ساز متصل شده اند.

صفحه انگشت گذاری (fingerboards)

صفحه انگشت گذاري بخشي از دسته (گردن) ساز است كه در قسمت بالاي دسته قرار دارد و با توجه به اينكه اين قسمت ساز بيشترين لرزه ها را تحمل مي كند، اين قسمت از چوب هاي سخت و بادوامي همانند آبنوس ساخته مي شود. پرده ها و تزئينات روي صفحه انگشت گذاري banjo قرار مي گيرند.

دسته يا گردن (neck)

دسته يا گردن این ساز از چوب ساخته شده و با توجه به نوع ساز و گام آن طول دسته نيز تغيير مي كند. تزئينات روي سمت جلوي دسته يا صفحه انگشت گذاري به نوازنده كمك مي كند كه از آنها به عنوان راهنما در حين نواختن بدون شمارش پرده ها استفاده كند. در زير صفحه انگشت گذاري در دسته، truss rod قرار دارد. Truss rod پيچي است كه براي تنظيم انحناي دسته بكار مي رود و به ثابت نگه داشتن گردن كمك كرده و به تنظيم ارتفاع سيم ها (فاصله سيم ها) از صفحه انگشت كمك مي كند.

Pot Assembly

Pot assembly از قسمت های مختلفي تشكيل شده است كه با قاب اصلي شروع شده و سپس قطعات ديگر؛ سر ساز، يك حلقه تنش (tension hoop) و قلاب ها و مهره هايی براي اعمال تنش روي سر banjo، سيم گير (زه گير) و پل روي آن قرار مي گيرد. اين قسمت در بانجوهاي رزونانسي داراي فلنج و (resonator back) نيز هست.

همچنين شامل اين قسمت شامل يك tone ring و armrest براي نواختن راحت تر ساز نيز هست.

از قسمت های مختلفي تشكيل شده است كه با قاب اصلي شروع شده و سپس قطعات ديگر؛ سر ساز، يك حلقه تنش (tension hoop) و قلاب ها و مهره هايی براي اعمال تنش روي سر banjo، سيم گير (زه گير) و پل روي آن قرار مي گيرد. اين قسمت در بانجوهاي رزونانسي داراي فلنج و (resonator back) نيز هست.