به گزارش سایت خبری ساعد نیوز و به نقل از نازبو، کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسیان (Cactaceae) تیره‌ای از میخک‌سانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند.
کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد می‌کرد اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شده کاکتوس طی طوفانهای ناگهانی آب ذخیره کرده و آب ذخیره شده را طی ماه‌های خشکسالی به مصرف می‌رساند. کاکتوسیان در ایران گونهٔ بومی ندارند.
نگهداری کاکتوس در منزل
فرآیند اهلی شدن بعضی گونه‌های انواع کاکتوس باعث از دست رفتن مقاومت طبیعی شده است. در این مورد، اغلب مشاهده شده است که اگر یک کاکتوس که در شرایط نیمه سایه رشد می‌کند، به‌طور ناگهانی به شرایط با تابش شدید آفتاب منتقل شود، دجار سوختگی می‌شود. به همین‌دلیل لازم است کاکتوس‌های اهلی شده در شرایط مناسب نگهداری شوند. تمام کاکتوسها، نور فراوان را می‌پسندند. در مناطقی که تابستان خیلی گرم دارند، توصیه می‌شود که در وسط روز و نیز بعدازظهر از تابش آفتاب به گیاه جلوگیری شود.
کاکتوس‌های رشد کرده در سایه باریک و کشیده بوده، گل نداده یا گلدهی آن‌ها کم می‌شود. آب زیاد برای اغلب گونه‌ها مضر است. تمام کاکتوسها باید در گلخانه یا زیر پوشش پلی‌اتیلینی نگهداری شوند، گرچه تعداد کمی از انواع مقاوم Cereus، Echinopsis و Opuntia می‌توانند در مناطق گرم، در هوای آزاد نیز رشد کنند. برای تولید گل زیاد و نیز بافت مناسب گیاه، جریان هوای تازه ضروری است. بنابراین، یک گلخانه کاکتوس باید دارای سقفی از جنس شیشه، فیبر شیشه (فایبر گلاس) یا پلی‌اتیلن بوده و دیواره‌های کناری آن باز باشد. در مناطق خیلی گرم، ضلع غربی گلخانه باید با دیواره آجری بسته شود.
ترکیب خاکی برای کاکتوس
گرچه کاکتوسها خیلی مقاوم بوده و به راحتی پرورش داده می‌شود، ولی موفقیت در این کار، شاید تا حدود زیادی وابسته به ترکیب مناسب خاک و نیز آبیاری باشد. گرچه بخش هوایی کاکتوسها، یعنی ساقه‌ها، گوشیت و گاهی به مقدار زیاد طویل هستند، ولی ریشه‌های زیرزمینی خیلی کم بوده و از نظر طولی کوتاه هستند. در نتیجه، توانایی آن‌ها در جذب رطوبت محدود است. افزون بر این، کاکتوسها ممکن است نیازی به مقادیر زیاد رطوبت نداشته باشند.
ترکیب خاکی شامل یک قسمت خاک لوم یا لوم شنی، یک قسمت کود گاوی پوسیده، دو قسمت خاک برگ پوسیده با اندازه متوسط، یک قسمت شن و مقدار کمی پودر استخوان برای رشد اغلب گونه‌ها مناسب است. به این ترکیب،مقداری آفت‌کش جهت دور کردن مورچه‌ها و دیگر حشرات علاقه‌مند به ریشه اضافه می‌شوند.
کاکتوسها، به‌ویژه آن‌هایی که پرخار هستند، اگر دست‌کم یک‌بار در سال گلدان آن‌ها تعویض شود، نباید با مقادیر زیاد کود تغذیه شود. تغذیه زیاد، گیاهان را آبکی کرده و آن‌ها را مستعد پوسیدن می‌کند.
در فصل تابستان به مواد غذایی بیشتری نیاز دارند و باید هر چند وقت یک بار کودهای غنی از پتاسیم و فسفر به آن‌ها داده شود. از کودهای مخلوط و کامل می‌توان استفاده کرد. نیتروفسکا یکی از این کودها است که محلول رقیقی از آن نتایج خوبی داده است.
همچنین در این فصل می‌توان از کودهای دامی استفاده کرد. ولی بهتر است که کود به‌صورت مایع داده شود. بسیاری از کاکتوسها در منازل به دلیل کودپاشی پوسیده و از بین رفته‌اند. بنابراین در غلظت و میزان کود باید توجه کافی داشت. به نظر می‌رسد که غلظت نیتروژن در یک برنامه تغذیه نباید از ۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر تجاوز کند.
هر چند به نظر می رسد کاکتوس ها نیاز غذایی کمی دارند، اما برای رشد و سلامت گیاه می بایست از کودهای تخصصی این گیاهان استفاده کرد. شما می توانید هم اکنون از طریق لینک زیر کود مخصوص کاکتوس های خانگی خود را از فروشگاه «نازبو» سفارش دهید.
کود مخصوص کاکتوس معجزه ای برای گیاهان گوشتی
ظروف کاشت
گلدان‌های سفالی، اغلب بر گلدان‌های لعاب‌دار، فلزی یا پلاستیکی ترجیح داده می‌شود. چون این گلدان‌ها، منافذی برای تبادل هوا دارند. گلدان‌ها، باید پاک و گندزدایی شده و پیش از کاشت خشک شوند. گلدان، با اندازه مناسب باید استفاده شود. چون گلدان‌های خیلی بزرگ، رطوبت زیادی در خود نگه داشته که برای کاکتوس مضر است. در گلدان‌های کوچک، ریشه آن‌ها در هم پیچ خورده و رشد آن‌ها متوقف می‌شود.
زمان، روش کشت و گلدان‌گیری
کاشت انواع کاکتوس ها در زمین یا گلدان می‌تواند در هر زمان از سال، توسط فرد ماهر با رعایت احتیاط‌های لازم صورت گیرد. ولی افراد تازه‌کار بهتر است در زمانی که رشد گیاه کاهش می‌یابد، آن را جابجا کنند. باید مراقب بود در زمان جابجایی، خارها از بین نرود، چون دوباره رشد نخواهند کرد. تجربه باغ شیشه ای نشان داده است که دان‌نهال‌ها (گیاهان حاصل از بذر)، گیاهان کوچک و یا حتی قلمه‌های کوچک، زمانی که در کناره‌های گلدان کاشته می‌شوند، در مقایسه با مرکز گلدان بهتر خواهند شد. چون در مرکز گلدان شانس ریشه‌دهی گیاهان جوان در اثر وجود آب زیاد، کاهش می‌یابد.
آبیاری کاکتوس
انواع کاکتوس ها در محل طبیعی، با شرایط بسیار خشک سازگار شده‌اند. در پرورش این گیاهان، آبیاری صحیح مهمترین عامل در موفقیت است. آبیاری زیاد، خطرناک‌تر از آبیاری کم است. چون آبیاری زیاد، ممکن است باعث مرگ گیاه شود. در حالی که کم‌آبی، فقط مانع رشد مطلوب می‌شود.
دور آبیاری و مقدار آب مورد نیاز به زمان سال، نوع ترکیب خاک، محل کاشت (زمین یا گلدان) و سرانجام نوع کاکتوس بستگی دارد. آب مصرفی، از نظر pH باید خنثی یا نزدیک به آن باشد. یک گیاه در یکی گلدان کوچک، در مقایسه با گیاهی که در زمین کاشته شده، به مراحل آبیاری بیشتری نیاز دارد. اصول آبیاری یک کاکتوس شامل موارد زیر است:
تا زمانی که خاک هنوز مرطوب است، به هیچ وجه دوباره آبیاری نشود. یک راه‌حل جهت تشخیص خشک یا مرطوب بودن خاک گلدان، این است که با یک چکش چوبی به بدنه گلدان ظربه بزنیم که در صورتی که صدای زیر بدهد، نشانه خشک بودن خاک و صدای بم، نشانه مرطوب بودن خاک است.
برای یک گیاه که در زمین کشاته شده، سطح خاک به‌وسیله یک چنگک خراش داده می‌شود، تا مقدار رطوبت لایه‌های زیرین مشخص شود. آبیاری باید از پاییز به‌تدریج کم شود، تا گیاه وارد حالت استراحت شود. برای جلوگیری از خشک شدن ریشه گیاه در زمستان، هر ماه مقدار کمی آب لازم است و آبیاری باید در بهار دوباره آغاز شود، ولی در مناطقی که زمستان خیلی شدید نیست، نباید آبیاری بدین گونه کاهش یابد. از چکه کردن آب از سقف باید جلوگیری شود. چون باعث پوسیدن گیاه می‌شود.
• برای اطلاعات بیشتر در مورد این موضوع می توانید مقاله چه زمانی به کاکتوسها آب بدهیم؟ را نیز مطالعه نمایید.
قیم‌گذاری
اغلب کاکتوسها نیازی به قیم ندارند. چون قادرند به‌طور محکم روی ریشه‌های خود بایستند، اما بعضی از انواع ستونی بلند، ممکن است نیاز به قیم‌گذاری داشته باشند. استفاده از قطعات رنگ شده نی‌خیزران، به‌عنوان قیم مفید است.
تکثیر انواع کاکتوس
افزایش کاکتوسها با بذر، قلمه، پاگیاه و پیوند امکان‌پذیر است. دان‌نهال‌ها زمان زیادی لازم دارند تا به اندازه مناسب برسند و نیز در مقایسه با پیوند و قلمه، به مراقبت بیشتری نیاز دارند.
بذر
بذر اغلب کاکتوسها، بین یک هفته تا یک ماه می‌تندد. بذر Opuntia ممکن است کندتر جوانه بزند. بهترین زمان کاشت، به‌طور معمول بین فروردین تا مهر ماه است. در مناطق سرد، اگر سیستم پاگرما فراهم باشد، در هر زمان از سال می‌تاوان بذر را کشت کرد. دمای بهینه برای تندش ۲۱ درجه سانتی‌گراد است. بهتر است، بذرها در ظرف کم عمق کاشته شوند و ظروف کاشت نو باشند. در غیر این صورت، باید ظروف گندزدایی شده، استفاده شود. یک ترکیب خاکی مناسب جهت کاشت بذر، شامل قسمت‌های مساوی از خاک برگ پوسیده و شن است.
بعضی از افراد مقادیر کمی از لوم، پودر آجر و ذغال به این ترکیب اضافه می‌کنند. توصیه می‌شود، از ترکیب خاکی گندزدایی شده استفاده شود تا از مرگ گیاهچه جلوگیری گردد. بذرها به طور یکنواخت کاشته می‌شوند. بذرهای ریز پوشانده نمی‌شوند، ولی انواع درشت باید با لایه‌ای از ماسه نرم پوشانده شوند. یک لایه ماسه در سطح، مانع رشد و توسعه جلبک خواهد شد. پس از کاشت، با قرار دادن ظرف‌ها تا نیمه در یک ظرف آب، از پایین آبیاری می‌شوند. سپس، با صفحه شیشه‌ای پوشانده شده و به محل سایه منتقل می‌شوند.
می‌توان با صفحات روزنامه به‌عنوان پوشش، شدت نور را کاهش داد. گاهی در سطح درونی شیشه، رطوبت جمع می‌شود که باید یک یا دو بار در روز برطرف شود. چون ریزش قطرات آب ممکن است به دان‌نهال‌های جوان آسیب برساند و یا ممکن است باعث شستن خاک پوشش دهنده بذر شود.
وقتی تعداد قابل قبولی دان‌نهال سبز شد، شیشه باید برداشته شود و ظرف کاشت به محل نیمه‌سایه منتقل شود. چون گیاهان جوان نمی‌توانند نور مستقیم را تحمل کنند. وقتی دان‌نهال به حد کافی رشد کردند، به گلدان‌های منفرد کوچک منتقل می‌شوند. از جاجایی دان‌نهال‌های جوان به گلدان‌های منفرد، زمانی که احتمال از بین رفتن ریشه‌های حساس وجود دارد، باید پرهیز شود. چون مرطوب نگه‌داشتن هر گلدان منفرد، مشکل‌تر از آبیاری یک ظرف پر از دان‌نهال است.
پاگیاه و قلمه
تشکیل گیاه از طریق قلمه مشکل نیست، اما در گیاهان کروی بزرگ و تک ساقه محدودیت وجود دارد و نمی‌توان آن‌ها را با این روش، افزود. در بعضی کاکتوسها، اغلب در پایین گیاه تعدادی پاگیاه تولید می‌شود که ممکن است در حالی که به گیاه مادری متصل هستند، ریشه‌دار باشند. پاگیاه‌های ریشه‌دار می‌توانند جدا شده و سریع کاشته شوند، ولی انواع بدون ریشه می‌توانند به‌عنوان قلمه استفاده شوند. جنس‌های Echinopsis، Lobivia، Mammillaria و Rebutia به راحتی پاگیاه تولید می‌کنند. گیاهی که قرار است از آن قلمه گرفته شود، برای چند روز نباید آبیاری شود تا گیاه آب اضافی را جذب و مصرف کند.
این عمل، شانس پوسیدن قلمه‌ها را در بستر کاهش می‌دهد. قلمه‌ها با چاقوی تیز برداشته می‌شود و برش باید صاف و عرضی باشد. انتهای بریده، باید سریع به ماسه گندزدایی شده و پودر ذغال آغشته شود و در یک محل سایه برای ۴ تا ۵ روز بسته به اندازه و نوع قلمه، قرار گیرد تا خشک شود. این عمل، به منظور سخت شدن و تشکیل پینه در سطح بریده، برای جلوگیری از پوسیدن انجام می‌شود. ترکیب خاکی لازم برای بستر قلمه شامل، مقادیر مساوی ماسه و خاک برگ پوسیده است.
قاعده قلمه‌ها، باید در بستر کاشت فرو برده شود و در صورت لازم قیم زده شود. از کاشت عمیق، باید پرهیز شود. در طول فرآیند ریشه‌زایی قلمه‌ها، از آبیاری بیش از حد آن‌ها حتی در آب و هوای گرم باید خودداری کرد. در مناطق گرمسیری بهتر است قلمه‌ها تا مرحله ریشه‌دهی در محل نیمه‌سایه قرار گیرد. ریشه‌زایی ممکن است دو هفته تا یک ماه، بسته به شرایط آب و هوایی طول بکشد. پس از اینکه قلمه‌ها خوب مستقر شدند، به گلدان یا محل کاشت منتقل می‌شوند. این روش جهت افزایش سریع پایه‌ها، مفید است.
پیوند
پیوند یک عمل جالب و معمول در پرورش کاکتوسها است و مزایایی نیز بر دیگر روش‌ها دارد. به‌عنوان مثال، به تولید سریع گیاه با اندازه مطلوب کمک می‌کند. همچنین تعداد کمی از گونه‌های حساس که ریشه خود خوب رشد نمی‌کنند، می‌توانند روی پایه‌های مقاوم‌تر پیوند شوند. همچنین، کاکتوس‌های حاوی مقادیر کم کلروفیل مثل Gymnocalyicium mihanovichii friedrichii ‘rubra’ و رقم ‘Multicolor’ می‌توانند فقط در صورتی که روی پایه سبز پیوند شود، رشد کند.
پیوند زدن، همچنین، برای افزایش هیبریدها، فرم‌های Cristate و غول‌پیکر قابل استفاده است. مزیت دیگر این است که اگر بخش از یک گونه نایاب در اثر حشرات، بیماری و یا دلایل دیگر از بین برود، گونه می‌تواند به وسیله پیوند قسمت سالم آن گیاه روی یک پایه مناسب حفظ شود. مهمترین عیب پیوند، این است که پیوندک‌ها ویژگی‌های خاص گونه را از دست می‌دهند، ولی به‌طور معمول گیاهان پیوندی، بهتر رشد خواهند کرد. در زمان پیوند، مهمترین کار، انتخاب یک پایه سالم و مناسب است. سه روش پیوند در کاکتوس کاربرد دارد:
پیوند سطحی
پیوند شکافی
پیوند مورب
پیوند کاکتوس
پیوند سطحی
در این نوع پیوند، دو سطح پایه و پیوندک باید صاف و مسطح باشد. با چاقوی تیز و باریکی برش افقی روی پایه ایجاد کرده، دو سطح پایه و پیوند را روی هم قرار داده و با نوار پلاستیکی، نخ و یا با استفاده از وزنه‌های فلزی آن‌ها را روی هم استوار می‌نمایند.
پیوند شکافی
در این نوع، در وسط پایه شکافی به شکل V (گوه) ایجاد کرده و پیوندک را نیز به شکل مکمل شکاف، یعنی گوه‌ای شکل، برش داده و داخل شکاف جای می‌دهیم. برای اتصال آن‌ها، از نخ یا خلال دندان استفاده می‌شود.
پیوند مورب
این نوع پیوند، بیشتر برای پایه‌های بلند و باریک توصیه می‌شود. در این روش، پایه و پیوندک را به گونه اریب برش داده و دو قطعه را به وسیله نخ محکم می‌کنند. چند روز پس از انجام پیوند، گیاه را در سایه گذارده و باید دقت نمود که نخ یا نوار پلاستیکی خیلی خوب بسته شده باشد. پس از یک هفته نیز چنانچه از خار یا چوب خلالا استفاده شده، باید برای جلوگیری از بروز آلودگی و بیماری‌ها، آن‌ها را از پایه و پیوندک بیرون آورد.
روش دیگری در پیوند کاکتوس به کار می‌رود که «پیوند خواب» نام دارد. در این روش، پایه بدون ریشه بوده و به‌صورت قطعه‌ای از کاکتوسها می‌باشد. پیوندک را به یکی از روش‌های ذکر شده، بر روی پایه بدون ریشه قرار داده و سپس، هر دو قسمت را به‌صورت پیوند شده در گلدان قرار می‌دهند تا قسمت پایه ریشه‌دار شود و نیز پیوند جوش بخورد. کشورهای صادرکننده کاکتوس پیوندی «ژیمنوکالیسیوم»، بیشتر از این روش استفاده می‌کنند.
مدتی پس از انجام پیوند، برخی پایه‌ها به سبب توقف رشد طولی که در نتیجه عمل پیوند پدید می‌آید، پیرامون تنه خود پاجوش‌هایی تولید می‌کنند که به‌دلیل تغذیه از پایه اصلی، گاهی رشد را در پیوندک کند یا متوقف می‌کند که باید از درون خاک قطع شوند.
پیوند به‌طور عمده در تابستان انجام می‌شود. چون در این زمان، هوا خشک بوده و احتمال پوسیدن کمتر است. به‌زودی، پس از عمل پیوند، گیاهان پیوند شده به یک محل سایه و گرم منتقل می‌شوند تا سطح بریده شده، سریع خشک نشود. آبیاری پایه، به‌صورت معمول باید انجام شود و باید مراقب بود که آب وارد محل اتصال پایه و پیوندک نشود. ناسازگاری پایه و پیوندک، ممکن است منجر به مشکلات متنوعی، مثل توقف رشد پیوندک، فرو رفتن ریشه‌های پیوندک در داخل پایه، تورم پایه در زیر محل اتصال و غیره شود، بنابراین لازم است پایه مناسب برای هر پیوندک انتخاب شود.
