دندان درد از دیرباز بوده اما دندان پزشک نه! در دوره قاجاريه و قبل از تأسيس دارالفنون، طب بطور كلي سنتي بود و درمانها بطور تجربي و بدون پیشینه علمي با وسايل بسيار ابتدايي و توسط افراد فاقد صلاحيت انجام مي شد. در آن زمان، عطارها از داروهاي گياهي مانند روغن نخود، آب پياز، شيره انجير و ترياك برای رفع دندان درد و از صمغ كتيرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن براي رفع آبسه هاي دنداني استفاده مي كردند.پس از تاسیس دارلفنون به همت امیر کبیر و در سال 1228، رشته پزشکی نیز در کنار دیگر علوم در این مدرسه تدریس شد. دارالفنون اولين مدرسه دولتي ايران بود که به كمك استادان اروپايي آموزش رشته هاي مختلف در آن آغاز شد. رشته پزشكي دارالفنون قبل از تأسيس دانشگاه تهران تنها مركز آموزش طبابت در ايران بود.با گذشت حدود 50 سال در 1290 شمسي پرداختن به حرفه هاي طبابت، داروسازي و دندانسازي به صورت یک حرفه ی مجزا در آمد که ارائه پروانه طبابت نیز تحت نظر وزارت معارف صادر می شد.در سال 1300 در تهران تنها 3 نفر دندانپزشك بودند. که البته هر 3 آنها خارجی بوده و فقط در دربار شاه ارائه خدمات می کردند.دکتر فالک کوش می چارسکی اهل لهستان، دکتر اتكيناشتومپ اهل سوئیس و دكتر هارطيون استپانيان اهل تركيه.
دندانپزشکی باستانی
در زمان باستان، مایاها مردمانی با فرهنگ سطح بالا بودند که در گواتمالا و هندوراس فعلی می زیستند. آنها که از مردم بابل باستانی نیز قدیمی تر بودند، به دلایل مذهبی اقدام به قرار دادن اینله روی دندانها و یا سوراخ کردن صورت و گوش می نمودند. آنها در قرار دادن اینله های سنگی زیبا روی حفرات تراش داده شده دندانهای قدامی بالا و پایین و گاهی دندانهای پرمولر، مهارت داشتند. بدون شک، این اینله ها روی دندانهای زنده قرار داده می شد و آنچنان دقیق این کار انجام می گرفت که حتی تا هزار سال بعد این اینله ها، در جای خود باقی می ماندند. اینله ها با سمان های خاص به حفره چسبانده می شد که جنس عمده آنها با اسپکتروگرافی، کلسیم، فسفات تشخیص داده شده است.
دندانپزشکی در گذر زمان
در اوان کودکی، دختران فرقه Vanomami در ونزوئلا ، باریکه های تیز شده از چوب سخت و بامبو را به لبها و گونه هایشان فرو می نمودند که جنبه زیبایی داشته است.پونتیک یا دندان مصنوعی در این دنچر پارسیل ثابت، جایگزین ثنایای میانی سمت راست بالا که از دست رفته، شده است. احتمالاً دندانی از یک گاو نر است که به نواری از طلا پرچ شده است (متعلق به سرزمین Etruria Musee de l Ecole Dentaire de paris)
در سالهای 1800 حرفه دندانپزشکی شامل کارهایی نظیر کشیدن دندانها با Turnkay (یک وسیله ابتدایی شبیه به آچار چرخ ضامن دار که برای کشیدن دندانها استفاده می شد)، تمیز کردن دندانها با کاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسیدگیها با وسایل دستی بود.
Watter Hermann Ryff رساله جراحی بزرگ Gross chirurgey را در سال 1545منتشر ساخت و بنظر می رسد چندین بار آن را تجدید (Great Surgery) چاپ نمود، از جمله یکی در سال 1559 که در آن تصاویری از قلمهای جرم گیری Scaler دیده می شود. تصاویر Ryff دقیق و درست بود. متأسفانه عمر او کفاف نداد و کتاب دندانپزشکی که او تصمیم داشت بنویسد، هرگز چاپ نشد.
صندلی دندانپزشکی James Beall Morrison در سال 1868 یک مکانیسم منحصر به فرد داشت که به دندانپزشک اجازه می داد آن را در هر جهتی کج نماید. با وجود مزایای واضح آن، فقط چهار نمونه از این صندلی ساخته شد (موزه دانشکده کپنهاک) صندلی دندانپزشکی توسط کمپانی سازنده وسایل دندانپزشکی در 1875 معرفی گردید که بر اساس بروشور تبلیغاتی آن می توانست به اندازه کافی به عقب خم شود تا به دندانپزشک اجازه دهد، نشسته کارکند، ولی اغلب دندانپزشکان تا حدود سال 1950 ترجیح می دادند که حین کار ایستاده باشند.در 6 مارس 1840 اولین کالج دندانپزشکی دنیا در ایالت مریلند به نام کالج بالتیمور، در نتیجه تلاشهای Hayden,Harris تأسیس گردید.
کشف مهم بی حس کننده در علم پزشکی توسط یک دندانپزشک آمریکایی به نام Hartford در سال 1844 انجام شد و آن گاز خنده آور نیتروزاکساید بود. وی پس از انجام بی حسی (بیهوشی)، دندان فردی را بدون احساس درد، کشید. در پایان دهه اول قرن بیستم، بی حسی موضعی جایگزین بیهوشی عمومی در مطب دندانپزشکی گردید. معرفی توسط شیمیدان آلمانی Alfred Einharn در 1904 ، دندانپزشکی را با حذف درد از اعمال دندانپزشکی متحول ساخت. در اوایل دهه 1920 اغلب دندانپزشکان، دستگاه اشعه ایکس و استریلیزاتور داشتند.
جامعه پرستاران دندانپزشکی (دستیاران دندانپزشکی) در اوایل سال 1923 تشکیل گردید و دندانپزشکی چهار دستی به تدریج فراگیر شد. دکتر آلفرد فونس Bridgeport در ایالت آمریکا، اولین فردی بود که به نقش مهم بهداشت دهان و دندان در حرفه دندانپزشکی یقین پیدا کرده و تربیت بهداشتکار دهان و دندان را پایه گذاری نمود. او در نوامبر 1913 اولین کلینیک بهداشتکاران دهان و دندان را به نام کلینیک در گاراژ خانه خود افتتاح نمود.
دندانپزشکان در سال 1847 به نقش پیشگیری کننده فلوراید در پیشرفت پوسیدگیهای دندانی پی بردند. در سال 1908 دکتر Mckay که در چشمه های کلرادو زندگی می کرد، متوجه ایجاد لکه های قهوه ای رنگی در روی دندان کودکان شهرش شد که امروزه می دانیم در اثر مصرف بیش از حد فلوراید می باشد. او فهمید که ماده ای در منبع آب شهر عامل بروز آن است و اینکه این کودکان پوسیدگی بسیار پایینی دارند. ولی آن عامل را شناسایی نکرد.
اولین کلینیک دندانپزشکی رایگان در دنیا در سال 1902 توسط Jessen از استراسبورگ آلمان افتتاح گردید و اولین ژورنال تخصصی، ژورنال پریودنتولوژی بود که در سال 1930 چاپ شد.در طی قرن بیستم، هشت تخصص در دندانپزشکی تکامل یافت که امروزه هریک ژورنالهای اختصاصی خود را داراست. انجام امتحانات بورد در هر رشته به ترتیب زیر انجام شد:
- ارتودنسی 1930
- جراحی دهان 1946
- پاتولوژی دهان 1948
- |پروتز ثابت|پروتز 1948
- دندانپزشکی اطفال 1949
- دندانپزشکی اجتماعی 1951
- اندودانتیکس 1964
متخصص ارتودنسی و دندانپزشک چه شباهت ها و چه تفاوت هایی دارند؟
تاریخچه دندانپزشکی در ایران
پیدایش دندانپزشکی در جهان قدمت بالایی دارد. به عنوان مثال شواهدی مبنی بر برخی درمانها از 7000 سال پیش از میلاد مسیح وجود دارد که در آن برخی درمانها به صورت پایه انجام می شده است.در ایران اولین شواهد برای پیدایش دندانپزشکی به عنوان درمان جداگانه از دانشگاه جندی شاپور می باشد.
دندانپزشکی در زمان ناصرالدین شاه
از زمان سلطنت ناصر الدین شاه ، دندانپزشکی به خودیِ خود ، به صورت یک حرفه مستقل شناخته شد. بصورت معمول در ابتدا سلمانی ها یا پزشکان عمومی درمان های پزشکی را انجام می دادند.اغلب فعالیت سلمانی ها محدود به کشیدن و خارج ساختن دندان می شد. اما رفته رفته آن ها درصدد بودند تا درد و عوارض های دیگر با این فعالیت ، مخصوصا عفونت مزمن دندان را کاهش بدهند.نفراتی که با بهره گیری از راه های مختلف قادر به کشیدن دندان، روکش گذاری و حتی ساخت دندان های مصنوعی شدند، محدود هستند. افراد معدودی از سلمانیان، عطاری ها و زرگری ها توانستند جز اولین نفرات در ارائه این خدمات و حتی تسکین درد باشند. این خدمات با وسایل ابتدایی و اولیه امور دندانپزشکی انجام می شد.
دکتر هبنث
ناصر الدین شاه طی مسافرت دوم خود که به فرنگ سفر کرده بود. با یک دندانساز آشنا می شود و همراه خود به ایران می آورد. زمان زیادی طول نمی کشید که دکتر هبنث جانشین وی می شود. اما در آن زمان اکثریت مردم هم دندان عاریه نمی گذاشتند ، حتی اعیان و اشراف زادگان.سلمانیانی که به دندان کشیدن های خود با استفاده از کلبتین های اصفهان مشغول بودند، در کار خود ماهر بودند.پس از دکتر "هبنث"، که به دلیل کهولت سن ایران را ترک کردند، دندانپزشک دیگری به نام "موسیو پلو" در سال 1286 ق. استخدام دولت شد. ایشان جایگزین دندانپزشک مخصوص ناصرالدین شاه هستند.
تاسیس اولین دندانسازی ایران
در سال ۱۳۰۰ خورشیدی، که دکتر سیاح پس از فارغ التحصیلی خود در اروپا ، به ایران بازگشت. با افرادی همچون دکتر میلچارسکی، دکتر اشتومپ و دکتر استپانیان آشنا شد. پس از آن به پیشنهاد دکتر میلچارسکی فرمان تاسیس دندانسازی داده شد ، درست در سال ۱۳۰۹–۱۳۱۰ خورشیدی.تجهیزات آن زمان پیدایش دندانپزشکی مواردی نظیر زیر بودند:
- صندلی هایی با سلفدان های حلبی
- چند عدد چرخ پایی دندانپزشکی
- میز چوبی
- چند عدد چهارپایه
- ولکانیزاتور
- گچ ساختمانی
