علل بی اختیاری ادرار در زنان و راههای درمان آن

بی اختیاری ادرار

بسیاری از بانوان از ناتوانی در کنترل کردن ادرار یا بی اختیاری ادرار رنج می برند. برخی بانوان هنگام دویدن یا سرفه کردن با خروج ناخواسته چند قطره ادرار مواجه می شوند؛ اما گروه دیگری حس می کنند که باید هر چه سریع تر خود را به سرویس بهداشتی برسانند، قبل از آن که مقدار زیادی ادرار در جای نامناسب دفع شود. برخی بانوان هنگام رابطه جنسی کنترل ادرار را از دست می دهند و این بی اختیاری اضطراب و ناراحتی زائدالوصفی را برایشان ایجاد می کند.

بانوان به دلیل بارداری و زایمان دو برابر بیش از مردان دچار بی اختیاری ادرار می شوند. البته هم بانوان و هم آقایان در اثر آسیب های عصبی، نقص های مادرزادی، سکته مغزی، ام اس و مشکلات جسمی ناشی از بالا رفتن سن با این عارضه روبرو می شوند.

عوامل خطر بی اختیاری ادرار

جنسیت: به احتمال زیاد زنان دچار بی اختیاری استرس بیشتری می شوند. بارداری، زایمان، یائسگی و بدن طبیعی زنانه باعث این تفاوت می شوند. با این حال، مردانی که مشکلات غدد پروستاتی دارند، در معرض خطر بسیاری برای بی اختیاری ادراری قرار دارند.

اضافه وزن: وزن اضافی فشاری را روی مثانه و ماهیچه های اطرافش می آورد، آن ها را تضعیف می کند و به ادرار اجازه می دهد تا زمانی که سرفه یا عطسه می کنید تخلیه شود.

سیگار کشیدن: مصرف دخانیات می تواند خطر بی اختیاری ادراری را افزایش دهد.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده دارای بی اختیاری ادراری، به خصوص بی اختیاری اضطراری باشد، ریسک ابتلا به این بیماری بیشتر است.

بیماری های دیگر: بیماری های عصبی یا دیابت می توانند ریسک بی اختیاری را افزایش دهند.

انواع بی اختیاری ادرار

بی اختیاری استرسی: اگر خندیدن، سرفه کردن، عطسه زدن یا حرکت های دیگر به مثانه فشار بیاورد و این فشار باعث ترشح ادرار بشود، عارضه بی اختیاری ادرار استرسی یا فشاری نامیده می شود. تغییرات بدنی ناشی از بارداری، زایمان و یائسگی غالباً به بی اختیاری ادرار استرسی منجر می شود. این نوع بی اختیاری در میان بانوان شایع است و در بسیاری از موارد درمان می شود.

بی اختیاری فوریتی: اگر ادرار پس از احساس ناگهانی دفع بدون هیچ دلیل خاصی خارج شود، بی اختیاری از نوع فوریتی یا اضطراری است. انقباض های نامناسب مثانه یکی از علل شایع بی اختیاری فوریتی است. پیام های عصبی غیرطبیعی باعث اسپاسم و گرفتگی مثانه می شود و با تخلیه مثانه در طول خواب، پس از نوشیدن مقدار کمی آب یا هنگام لمس کردن آب یا شنیدن صدای جریان آب، برای مثال زمان شستن ظرف ها یا شنیدن صدای دوش حمام، همراه است.

مثانه بیش فعال: مشکل مثانه بیش فعال زمانی ایجاد می شود که عصب های نابه هنجار پیام هایی را در زمان نامناسب به مثانه بفرستد و باعث شود عضله های مثانه بدون هشدار قبلی منقبض شود. تا 7 بار تخلیه مثانه در روز طبیعی است، اما بانوان با مثانه بیش فعال باید مثانه را بیش از 7 بار در روز تخلیه کنند و اصطلاحاً از مشکل تکرر ادرار رنج می برند.

بی اختیاری عملکردی: افراد دچار بیماری های مختل کننده تفکر، حرکت کردن یا ارتباط برقرار کردن نمی توانند به موقع خود را به سرویس بهداشتی برسانند.

بی اختیاری سرریزی: بی اختیاری سرریزی حالتی است که مثانه به خوبی تخلیه نمی شود و ادرار سرریز می شود. آسیب عصبی ناشی از دیابت یا دیگر بیماری ها به ضعیف شدن عضلات مثانه منجر می شود. تومور و سنگ مثانه و مجاری ادراری انسداد مجرای ادرار (میزراه) را در پی دارد. بی اختیاری سرریزی به ندرت در بانوان مشاهده می شود.

دیگر انواع بی اختیاری ادراری: بی اختیاری ادرار استرسی و فوریتی غالباً همراه با یکدیگر در بانوان مشاهده می شود. ترکیب انواع بی اختیاری ها و به ویژه این دو نوع بی اختیاری گاهی بی اختیاری مختلط نامیده می شود. اکثر بانوان بی اختیاری فوریتی یا استرسی خالص ندارند و بر اساس پژوهش های انجام شده، بی اختیاری مختلط شایع ترین نوع عدم کنترل ادرار در زنان است.

بی اختیاری زودگذر نوع موقتی از این مشکل است. مصرف دارو، عفونت مجرای ادرار، اختلال ذهنی و کاهش توانایی حرکتی از محرک های بی اختیاری زودگذر محسوب می شود. یبوست شدید نیز یکی از علت های بی اختیاری زودگذر است؛ در این حالت مدفوع فشرده شده به مجرای ادرار فشار می آورد و مانع خروج مناسب ادرار می شود. این مشکل گاهی نتیجه سرماخوردگی است و پس از قطع شدن سرفه برطرف می شود.

تشخیص بی اختیاری ادرار در زنان

پزشک ابتدا علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کند. الگوی تخلیه مثانه و ترشح ادرار نشان دهنده نوع بی اختیاری ادرار است. بیمار با توصیف علائم از قبیل نوع ناراحتی و تحمل فشار، میزان مصرف مایعات، مصرف دارو و مواد، سابقه انجام جراحی و ابتلا به بیماری های گوناگون به پزشک کمک می کند تا تشخیص صحیحی انجام دهد.

پزشک هنگام معاینه وجود نشانه های ابتلا به عارضه های عامل بی اختیاری مانند انسدادهای قابل درمان روده یا تومورهای لگن را بررسی می کند. پزشک ظرفیت مثانه و ادرار باقیمانده را اندازه می گیرد تا نقص عملکرد عضله های مثانه را تشخیص دهد.

متخصص انجام آزمایش های زیر را توصیه می کند:

• تست فشاری مثانه
• آنالیز ادرار و کشت ادرار
• سونوگرافی
• سیستوسکوپی
• نوار عصب مثانه (یورودینامیک)

درمان بی اختیاری ادرار در زنان

رفتار درمانی: پزشک الگوی خاصی را با توجه به عملکرد مثانه تشخیص می دهد و به بیمار توصیه می کند که مثانه را در فواصل زمانی منظم تخلیه کند. این نوع رفتار درمانی تخلیه زمانبندی شده نام دارد. با افزایش کنترل بیمار بر مثانه می توان میزان بین تخلیه ها را بیشتر کرد. تمرین های کگل برای تقویت عضله های نگهدارنده ادرار نیز یکی از روش های رفتار درمانی محسوب می شود.

دارو: پزشک برای درمان مثانه بیش فعال دارویی را تجویز می کند که پیام های عصبی عامل تکرر ادرار و بی اختیاری فوریتی را مسدود می کند.

نورومدولاسیون: چنانچه بی اختیاری فوریتی به رفتار درمانی یا درمان دارویی واکنش نشان دهد، آن دسته از عصب های مثانه که از ستون فقرات خارج می شود، برای رفع مشکل بی اختیاری تحریک می شود.

دستگاه های واژینال: یکی از علل بی اختیاری استرسی ضعف عضله های لگن یعنی عضلاتی است که مثانه را در جای خود نگه می دارد و از خروج بی موقع ادرار جلوگیری می کند. پساری حلقه سفتی است که پزشک آن را داخل واژن قرار می دهد، این حلقه به دیواره واژن و مجاری ادراری نزدیک فشار می آورد. این فشار موقعیت مجرای ادرار را تغییر می دهد و ترشح یا بی اختیاری ادرار استرسی را کاهش می دهد. در صورت استفاده از پساری باید مراقب بروز علائم عفونت واژن و مجرای ادرار بود و به طور منظم به پزشک مراجعه کرد.

تزریق: عامل های حجیم کننده متعددی مانند کلاژن و کربن را می توان در نزدیکی اسفنکتر مجرای ادرار تزریق کرد. پزشک عامل حجیم کننده را در بافت های اطراف گردن مثانه و میزراه (مجرای خروج ادرار) تزریق می کند تا بافت ها ضخیم تر شود و بی اختیاری استرسی با بسته شدن دهانه مثانه کاهش یابد.

جراحی: برخی بانوان، به ویژه پس از زایمان، با مشکل جابجا شدن مثانه روبرو می شوند. جراح برای برگرداندن مثانه به موقعیت اصلی خود و ثابت نگه داشتن آن از روش های متفاوتی بهره می گیرد؛ سه روش اصلی جراحی به تکنیک رتروپوبیک ساسپنشن و دو روش به تکنیک اسلینگ انجام می شود.

متخصص تشخیص می دهد که آیا بیمار متقاضی مناسبی برای جراحی محسوب می شود یا خیر و این که بهترین روش انجام جراحی کدام است. عمل با توجه به ترجیح بیمار و تجربه و صلاحدید جراح انتخاب می شود. جراح عوارض احتمالی عمل را به بیمار توضیح می دهد. جراحان تاکنون بیش از 200 عمل را برای بی اختیاری استرسی شرح داده اند، بنابراین نمی توان یک تکنیک جراحی خاص را به عنوان بهترین روش درمان نام برد.

کاتتریزاسیون: اگر بی اختیاری ناشی از سرریز شدن ادرار و مشکل عصب مثانه باشد یا از حجم عضلانی ضعیف، انجام جراحی یا آسیب دیدن نخاع نشأت گرفته باشد، برای تخلیه مثانه از سوند استفاده می شود. سوند لوله ای است که بیمار می تواند شیوه قرار دادن آن در مجرای ادرار (میزراه) را برای تخلیه مثانه یاد بگیرد. برخی بیماران فقط گاهی از سوند استفاده می کنند، اما عده دیگری به طور مداوم سوند دارند، در این حالت لوله به کیسه ای متصل می شود که می توان آن را روی پا چسباند. چنانچه از سوند طولانی مدت استفاده شود، باید مراقب بروز عفونت های احتمالی مجاری ادراری بود.

پیش گیری از بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار همیشه قابل پیش گیری است با این حال، برای کمک به کاهش ریسک خود این کارها را انجام دهید:

• حفظ وزن سالم.
• تمرینات کف لگن.
• از محرک های مثانه ای، مانند کافئین، الکل و غذاهای اسیدی اجتناب کنید.
• فیبر بیشتری بخورید که می تواند از یبوست جلوگیری کند، بنا به علت های بی اختیاری ادراری.
• سیگار را ترک کنید.

سخن پایانی

اگر شما درباره ی مشکل کنترل مثانه شرمنده هستید می بایست با پوشیدن لایه های جاذب، همراه داشتن لباس های اضافی و یا حتی اجتناب از بیرون رفتن، از عهده خودتان برآیید.
اما درمان های مؤثری برای بی اختیاری ادراری وجود دارد. پرسش از پزشک درباره ی درمان اهمیت دارد. در این صورت شما درمسیر به دست آوردن مجدد یک زندگی فعال و مطمئن خواهید بود.