غلظت نمک در بدن حدود ۷۵ درصد کمتر از غلظت آن در آب دریا است. این به این معنی است که نوشیدن آب دریا به میزان قابل توجهی مقدار نمک را در جریان خون شما افزایش می دهد؛ و به همین دلیل میزان کار بدن شما برای دفع آن را نیز افزایش می دهد. این وضعیت منجر به ایجاد مشکلاتی برای بدن می شود. در این مطلب پیام سلامت به بررسی عوارض جانبی نوشیدن آب دریا پرداخته ایم.
کم آبی
نمک موجب دفع آب می شود. بنابراین هرچه آب نمک بیشتری می نوشید، بدن شما آب بیشتری را از دست می دهد. طبق گفته وب سایت Marine Knowledge، اگر شما آب دریا را بنوشید؛ بدن شما نیازمند کاهش غلظت نمک است و این کار از طریق دفع آب صورت می گیرد. در نتیجه، دیگر اندام های بدن به دلیل کمبود آب دچار مشکل می شوند. از دست دادن آب بدن باعث افزایش تشنگی می شود؛ اما همچنین باعث می شود تا بیشتر به ادرار کردن نیاز داشته باشید. زیرا بدن شما تلاش می کند از نمک اضافه شده خلاص شود. به زبان ساده ادرار بیشتر و آب کمتر، باعث کمبود آب در بدن می شود.
عوارض جانبی اولیه
نوشیدن آب شور دریا چندین عارضه اولیه را ایجاد می کند که نشانه از دست دادن آب بدن است. خشکی دهان و ضربان قلب سریع با فشار خون پایین، سردرد و سرگیجه از جمله این عوارض هستند. سرانجام بی حالی و گیجی شروع می شود. بسته به میزان آب دریایی که مجبور بودید بنوشید و همینطور میزان نوشیدن آب شیرین برای از بین بردن اثرات آن در حال حاضر، شما همچنین ممکن است دچار خون در مدفوع یا استفراغ، از دست دادن اشتها و بی هوشی شوید.
عوارض جانبی جدی
اگر حتی بعد از اینکه عوارض جانبی اولیه را متوجه شدید، مصرف آب آشامیدنی را شروع کنید، علائم شما بدتر می شود. با توجه به گزارش وبسایت MedLine Plus، اگر بدن شما به علت کمبود آب قابل استفاده دیگر نیازی به ادرار کردن نداشته باشد؛ نارسایی کلیه اتفاق می افتد. کم آبی شدن شدید می تواند منجر به هزیان، تشنج و در نهایت مرگ شود. و حتی اگر فرد زنده بماند، آسیب دائمی مغز ممکن است رخ دهد.
پس در هیچ شرایطی (حتی در شرایط بی آبی) مصرف آب دریا کار درستی نیست.
اثرات بالقوه آشامیدن آب نمک
وقتی عطر می زنید، رایحه عطر در همان ناحیه ای که افشانده شده، باقی نمی ماند و در کل فضای اطراف پخش می شود. این پدیده در اصطلاح انتشار نام دارد، یعنی مولکول های ماده از ناحیه ای که غلظت آن زیاد است، به ناحیه ای می رود که غلظت کمتری دارد، اما وقتی پدیده انتشار به آب نمک آن هم در سلول های بدن می رسد، قضیه به این سادگی نیست. از آنجا که سلول های بدن دارای غشاهای زیستی است، نمک نمی تواند آزادانه به داخل سلول راه پیدا کند. بدن می تواند مقدار سدیم و کلراید را تا حدی به حالت متعادل درآورد، اما متعادل سازی غلظت بالای نمک در خون کار مشکلی است. دقیقاً به همین علت غشاهای سلولی نیمه تراوا یا نیمه نفوذپذیر هستند. با وجود این، غیر از آب، دیگر مواد مثل سدیم و کلراید به آسانی اجازه ورود به سلول و خروج از آن را نخواهند یافت. وقتی غلظت نمک در خارج از سلول بیشتر از داخل آن باشد، آب از داخل سلول به خارج از آن حرکت خواهد کرد تا این غلظت متعادل شود. به همسان سازی غلظت ماده در دو طرف غشاهای تراوا اسمز (osmosis) گفته می شود.
آشامیدن آب دریا بیش از هر چیز در فرآیند اسمز اختلال ایجاد می کند. به یاد داشته باشید شوری آب دریا چهار برابر شوری مایعات بدن است. همان طور که گفته شد، به منظور متعادل سازی غلظت نمک در خون باید آب از داخل سلول به خارج آن انتقال پیدا کند، اما اگر این روند انتقال بیش از اندازه ادامه یابد، سلول به اصطلاح آب می رود و کوچک خواهد شد. اگر در این شرایط آب آشامیدنی کافی مصرف نشود، انتقال بیش از اندازه آب از داخل سلول به خارج از آن حتی ممکن است منجر به مرگ شود. مشکل اصلی اینجاست که آب دریا غلظت نمک خارج سلولی را بالا می برد. برای این که بدن دوباره به حالت ایزوتونیک برگردد، یعنی سطح نمک مایعات بدن برابر شود، بدن سعی می کند سدیم اضافی را از مایعات خارج سلولی دفع کند. این درحالی است که کلیه های انسان فقط می توانند ادراری تولید کنند که مقدار شوری آن کمی پایین تر از آب دریاست. برای این که مقدار اضافی سدیم برطرف شود، بدن مجبور است بیشتر از آنچه آب دریافت کرده آب دفع کند. این فرآیند در نهایت منجر به کم آب شدن بدن می شود.
با اثرات آب دریا در دوران بارداری آشنا شوید.کم آب شدن بدن موجب گرفتگی عضلات، خشک شدن دهان و تشنگی می شود. بدن برای این که بتواند مایعات از دست رفته را جبران کند، ضربان قلب را افزایش می دهد و رگ های خونی را تنگ می کند تا علاوه بر حفظ فشار خون به اندام های حیاتی بدن خونرسانی کند. حالت تهوع، احساس ضعف و هذیان ازجمله پیامدهای از دست دادن آب بدن است. اگر آب کافی به بدن نرسد، مغز و دیگر اندام های بدن خون کافی دریافت نخواهند کرد و بعد از این که بدن به حالت کما فرورفت، همه اندام ها از کار می افتند و نتیجه نهایی چیزی جز مرگ نخواهد بود. واضح است که فرو دادن مقدار کمی از آب دریا کسی را نمی کشد، اما یک توصیه مهم را جدی بگیرید: آب و نمک بهتر است جداگانه مصرف شوند و بعد از هر بار مصرف نمک حتماً مقدار زیادی آب بنوشید.
شاید از خودتان بپرسید چرا جانداران دریایی از نمک زیاد نمی میرند؟ جالب است بدانید جانداران دریایی به دو طریق با شوری آب دریا مقابله می کنند:
در روش اول گیاهان و بی مهرگان دریایی به عنوان کانفورمِرهای اسمزی عمل می کنند. آنها هیچ ساز و کار خاصی برای کنترل فرآیند اسمز ندارند، بلکه مقدار نمک در سلول های آنها به خودی خود با مقدار نمک آب دریا برابر است. یعنی فرو دادن آب شور دریا هیچ اثر تخریب کننده ای روی اندام های آنها ندارد.
در روش دوم بیشتر ماهیان، خزندگان، پرندگان و پستانداران به طرق مختلف فرآیند اسمز را کنترل می کنند. برای مثال، ماهی سالمون از سلول های ویژه ای به نام سلول های کلراید که روی آبشش های آنها قرار گرفته، برای کنترل فرآیند اسمز استفاده می کند. سلول های کلراید نمک اضافی را دفع می کنند تا ماهی در عین حال که از آب دریا تغذیه می کند، دچار کم آبی نشود.
