اتانازی چیست؟
واژه آتانازی که ریشه آن از اصطلاح یونانی( Euthanasia ) به معنای خوب و راحت و thanasia به معنای مرگ گرفته شده است و در معنای تحت الفظی به معنای مرگ خوب یا مرگ راحت می باشد آتانازی یک اصطلاح عمومی است که بر اساس زمینه مورد استفاده معانی مختلفی را می توان از آن استنباط نمود، از نظر لغوی این واژه بیانگر عملی است که در آن مرگ بیمار به شیوه ای صورت می گیرد که کمترین میزان رنج و عذاب را برایش به همراه داشته باشد بنابراین آتانازی انواع مختلفی دارد. کسانی که در شرایط این نوع از مرگ قرار دارند، اغلب بیماران لاعلاج هستند یا افرادی که از یک بیماری سخت روانی (اختلال افسردگی اساسی و…) رنج می برند و با رضایت خود، از پزشکان معالج یا پرستاران یا افراد خانواده ی خود می خواهند که به آنها در مردن کمک کنند. در زبان فارسی به اتانازی «مرگ شیرین»، «مرگ باوقار»، «مرگ خودخواسته»، «مرگ موقرانه» یا «مرگ بدون بی حرمتی» هم گفته شده است. اتانازی به تازگی در کشورهای اروپایی و آمریکایی رواج پیدا کرده است و قانونی شده است.
اتانازی چند نوع است؟
قتل ترحمی به کشتن انسانی که از مریضی رنج می برد گفته می شود و اتانازی یا قتل ترحمی دو نوع فعال و غیر فعال دارد.در ادامه به طور کامل درباره اتانازی فعال و غیر فعال توضیح داده شده است.
- اتانازی فعال :قتل از روی ترحم با انجام عمل مثبت مادی شامل اقداماتی صریح مانند تزریق کشنده به بیمار و مانند این می باشد. اتانازی فعال شامل دو نوع اتانازی فعال داوطلبانه و اتانازی فعال غیر داوطلبانه است.
- اتانازی فعال داوطلبانه: در اين نوع از اتانازی فعال، بيمار در شرايطی است که آگاهانه می تواند نسبت به زندگی خود تصميم گيری کند و خود، خواهان پايان دادن به زندگي اش است.اتانازی فعال غیر داوطلبانه: در اين حالت، بيمار شرايط اساسي و حقوقي لازم براي تصميم گيري نسبت به زندگي و مرگ خود را ندارد. به طور مثال، بيمار بيهوش است و يا اينكه هنوز به سن قانوني نرسيده است که در اين حالت معمولاً پزشك، كميته اخلاق پزشكي يا اوليای بيمار درباره مرگ بيمار تصميم می گيرند.
- اتانازی غیر فعال :قتل از روی ترحم با ترک فعل که شامل قطع دارو و یا درمانی که برای معالجه و حفظ حیات بیمار لازم است می شود. اتانازی غیر فعال شامل دو نوع اتانازی غیر فعال داوطلبانه و اتانازی غیر فعال غیر داوطلبانه است.
- اتانازی غیر فعال داوطلبانه: در اين نوع از اتانازي، بيمار درمان خود را رد مي كند تا در مرگش تسريع ايجاد شود. در اين زمينه به خودکشی با مساعدت ديگران، اعم از پزشک و اطرافيان بيمار نيز می توان اشاره كرد. چرا که در اين حالت نيز اين افراد با آگاهي از قصد بيمار مبني بر خودکشی، شرايط لازم براي تحقق آن را فراهم می كنند.
- اتانازی غیر فعال غیر داوطلبانه: اين نوع از اتانازي، معمولاً در مورد بيماراني به كار گرفته مي شود كه شرايط بسيار حادي دارند و پزشكان هم مطمئن هستند كه درمان آنها امكان پذير نيست، از اين رو بدون رضايت بيمار درمان را قطع مي كنند يا در صورت پيشرفت بيماری، درمانی را آغاز نمی کنند.
نظر مراجع تقلید درباره حکم اتانازی
در دین اسلام اعتقاد بر این است که هنگام بروز مصایب و گرفتاری ها خداوند با رحمت خود ما را به صبر دعوت می کند لذا هرگونه آتانازی و خودکشی مردود است لذا در آیات متعددی و روایات به این امر مهم اشاره شده که از مجموع آنها می توان نتیجه گرفت که اسلام حق مرگ را برای انسان به رسمیت نمی شناسند و حیات را به عنوان امانتی در دست انسان می داند و انسان را مالک حیات خویش نمی داند تا بتواند آن را ساقط کند.
پرسش : «اتانازی»بر سه قسم است: 1- نوع فعّال که با تجویز داروی کشنده از طرف پزشک به زندگی بیمار خاتمه داده می شود. 2- نوع انفعالی، به صورت خودداری از ادامه ی مداوا و زنده نگه داشتن بیمار رو به قبله. 3- نوع غیر مستقیم، با قرار دادن داروهای به مقدار زیاد در دسترس بیمار تا بیمار شخصاً به زندگی پر رنج خویش پایان دهد. استفاده از کدام یک بدون اشکال است؟
- نظر آیت الله مکارم شیرازی :تا آن مقدار که امید به بازگشت حیات دارد، در صورت توان درمان را ادامه دهد و بیش از آن وظیفه ای ندارد ضمن اینکه اگر یقین به عدم بازگشت دارد می تواند وقتی مواد دستگاه تمام شد از ادامه آن بپرهیزد ولی قطع دستگاه جایز نیست.
- نظر حضرت آیت الله سیستانی :هیچ کدام جایز نیست.
- نظر آیت الله خامنه ای :نگه داشتن بیمار رو به قبله و تأخیر مرگ او واجب نیست، بنابراین قسم دوم مانع ندارد. ولی هر کاری که موجب مردن او باشد، مثل دو قسم دیگر جایز نیست. و پزشک و پرستار و دیگر افراد نباید درخواست بیمار را بپذیرند.
پرسش : در بیماری های لاعلاج نظیر سرطان های پیشرفته و یا بیماری هایی که مرگ بیمار حتمی است، اگر پزشک بین دو گزینه قرار بگیرد که یکی درمان بیمار به روشی باشد که زندگی را احتمالا قدری طولانی تر کند اما رنج بسیاری بر بیمار تحمیل شود و دومی روشی باشد که بیمار مدت کوتاهتری زنده بماند اما رنج کمتری بکشد، در این صورت اگر بیمار خود روش دوم را انتخاب کند، آیا پزشک مجاز به تجویز آن خواهد بود؟
- نظر آیت الله خامنه ای :پزشک نباید درخواست بیمار را بپذیرد.
- نظر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی :در فرض سوال که مریض گرفتار رنج فراوانی می شود می تواند روش درمان دوم را انتخاب کند.
- نظر حضرت آیت الله العظمی سیستانی :آنچه خود مریض اختیار می کند.
- نظر حضرت آیت الله العظمی فیاض :بیمار نمی تواند شیوه دوم را برگزیند. وظیفه دکتر این است هر چند می تواند بر زنده ماندن بیمار کوشش نماید.
- نظر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی :در فرض سوال، شیوه اول باید انتخاب شود.
- نظر حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی :مجاز به تجویز روش دوم نیست مگر درد و رنج بیمار به حدی باشد که اتخاذ آن روش، ضرورت داشته باشد.
- نظر حضرت آیت الله العظمی صانعی :در فرض سوال پزشک مجاز است چون معالجه اش دخالتی در حدود و اختیارات و سلطنت مریض بر خودش نبوده و انتخاب بیمار هم ارتباطی به قتل نفس ندارد بلکه انتخاب طریق معالجه ای است که رنج کمتری برای او دارد و ناگفته نماند که نباید انتخاب روش درمان از طرف مریض و معالجه پزشک خلاف مقررات نظام پزشکی باشد.
- نظر حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی :در فرض سوال خیر، برای پزشک چنین کاری جایز نیست و حرام می باشد.
- نظر حضرت آیت الله العظمی سبحانی :اگر سبب کوتاهی عمر شود جایز نیست و رضایت بیمار موجب جواز آن نمی شود.
- نظر مرحوم حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی :(ایشان در زمان حیاتشان به این پرسش پاسخ دادند):خیر
مجازات اتانازی در قانون ایران
طبق ماده ۳۶۵ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که مقتول، قبل از مرگ، قاتل را ببخشد و از قصاص وی منصرف شود، قصاص به طور کلی از بین می رود و اولیای دم حق قصاص این فرد را ندارند. اما آیا اولیای دم می توانند به جای قصاص، از قاتل تقاضای پرداخت دیه کنند؟
خیر، مجازات قتل عمد، قصاص است. حال که خود مقتول پیش از مرگ قاتل را بخشیده، مجازات اصلی، ساقط شده و پرداخت دیه نمی تواند جایگزین آن گردد.
آیا می دانید مصرف کدام خوراکی ها در اسلام حرام است؟
