زانوی پرانتزی که همچنین به عنوان Genu Varum شناخته می شود یک وضعیت پزشکی است که باعث ایجاد ناهنجاری پا در کودکان می شود. شکل ساختار پاها در حال قوس به بیرون است، یعنی افزایش فاصله بین زانوها هنگام ایستادن در کنار هم در حالی که در شرایط عادی پاها مستقیم در یک موقعیت قرار دارند. زانوی پرانتزی به طور کلی کودکان نوپای ۱ تا ۲ ساله را تحت تأثیر قرار می دهد و بیشتر بیماران تشخیص داده شده کودکان هستند. با پیشرفت زمان، شرایط حادتر می شود و استخوان ها به طور دائمی شکل می گیرند. این روزها، زانوی پرانتزی یک وضعیت پزشکی دائمی نیست و می توان از نظر جراحی و غیر جراحی آن را درمان کرد، هر چند که مداخله جراحی بستگی به مورد بیماری دارد.
زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی به شرایطی می گویند که زانوی فرد به سمت داخل یا بیرون انحنا داشته باشد به شکلی که محور ساق پا با محور ران زاویه بسازد. این مشکل می تواند به خاطر لگن، استخوان درشت نی یا مچ پا رخ بدهد. معمولا زانوی پرانتزی مشکلی است که در دوران کودکی به وجود می آید. هر مسئله ای که باعث نرم شدن استخوان های کودک شود می تواند به این عارضه منجر شود. عمده دلایل پیدایش زانوی پرانتزی در کودکان تغذیه نادرست، بیماری و عفونت است. تومور هم می تواند باعث بروز این مشکل بشود. برخی از ورزشکاران مثل سوارکارها ممکن است به مرور زانوهایی غیرطبیعی پیدا کنند. در برخی موارد، زانوهای فرد به دلیل تصادف یا مصدومیت شدید از شکل طبیعی خود خارج می شود.
علل پرانتزی شدن پاها چیست؟
بیماری بلانت
در بیماری بلانت که از آن تحت عنوان تیبیا وارا نیز یاد می شود استخوان ساق پا به صورت غیر عادی رشد می کند و باعث زخم شدن زانوها خواهد شد. هنگامی که کودک بزرگ می شود و شروع به راه رفتن می کند حالت انحنای پاها بدتر می شود. این اختلال می تواند در سنین پایین خودش را نشان دهد اما در برخی موارد علائم و نشانه های این اختلال تا زمانی که کودک به سن نوجوانی نرسد قابل تشخیص نخواهد بود. پرانتزی بودن پاها با گذر زمان باعث بروز مشکلات مختلف در مفصل زانو خواهد شد. بیماری بلانت در میان زنان شیوع بیشتری دارد. کودکانی که زود شروع به راه رفتن می کنند بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار می گیرند. معمولاً کودک باید در سن ۱۱ تا ۱۴ ماهگی شروع به راه رفتن کند.
راشیتیسم
راشیتیسم یا نرمی استخوان اختلالی است که به علت کمبود ویتامین دی به مدت طولانی به وجود می آید و باعث نرم شدن و ضعیف شدن استخوان ها و پرانتزی شدن آنها خواهد شد.
بیماری پاژه
این بیماری متابولیکی با تاثیرات منفی بر استخوان ها همراه است و باعث می شود که استخوان ها بشکنند و دوباره جوش بخورند اما مشکل این است که این استخوان ها آنگونه که باید جوش نمی خورند. با گذر زمان این اختلال می تواند باعث بروز پای پرانتزی و سایر مشکلات مفصلی شود. بیماری پاژه در میان افراد مسن بسیار شایع است ولی می توان با تشخیص و درمان به موقع به خوبی به کنترل آن پرداخت.
کوتولگی
شایع ترین نوع کوتولگی به دنبال یک اختلال که اکوندروپلازی نام دارد به وجود می آید که یک اختلال در رشد استخوان محسوب می شود و با گذر زمان باعث پرانتزی شدن پاها خواهد شد.
سایر علل پای پرانتزی
سایر علل پای پرانتزی به شرح زیر می باشد:
- شکستگی استخوان که به خوبی ترمیم نشده است
- رشد غیر عادی استخوانها یا دیسپلازی استخوان
- مسمومیت با سرب
- مسمومیت با فلوراید
-
عوارض زانو پرانتزی (ژنو واروم)
- درد در قسمت زانو، لگن و مچ پا که میزان درد با شدت انحراف پای پرانتزی رابطه مستقیم دارد.
- راه رفتن غیرعادی معروف به راه رفتن اردکی
- راه رفتن روی قسمت خارجی کفش ها
- چرخیدن ساق پا
- احتمال شکستگی تیبیای درشت نی و مچ پا
بهترین سن برای درمان پای پرانتزی
اگر در سنین پایین تر برای درمان پای پرانتزی اقدام کنید، زودتر و راحت تر به نتیجه خواهید رسید؛ تا این که بخواهید این مشکل را به سنین بالاتر موکول کنید. بسیاری از خانواده ها به اشتباه تصور می کنند پای پرانتزی کودکشان با گذر زمان اصلاح خواهد شد. اگر بعد از سه سالگی، هنوز هم این ناهنجاری ادامه پیدا کند، نیاز به اصلاح و انجام تمرینات و حرکات ورزشی اصلاحی خواهد داشت. دقت کنید که این تغییر طوری نیست که بلافاصله بعد از انجام تمرینات به آن دست یابید؛ بلکه این اصلاحات، نیازمند پایبندی به تمرینات و سخت کوشی دارد.
حرکت اصلاحی فوق العاده برای درمان پای پرانتزی
اسکات بدون وزنه
یکی از تاثیرگذارترین حرکات اصلاحی پای پرانتزی اسکات مبتنی بر وزن بدن است. ابتدا پاها را به اندازه عرض شانه ها از یکدیگر باز کنید. سپس باسن خود را به سمت عقب و پایین حرکت دهید (اما کمر خود را صاف نگه دارید). باسن را تا جایی پایین بیاورید که در زانو ها زاویه ای نود درجه ایجاد شود. سپس به آرامی دوباره به حالت ابتدایی تمرین برگردید.
حرکت اصلاحی ابداکتور
یک توپ کوچک را مابین پاهای خود بگذارید. سپس با قسمت داخلی زانوها بر توپ فشار بیاورید. تا جایی که می توانید سعی کنید این فشار ها طولانی تر و محکم تر باشند.
حرکت اصلاحی لگاپ اُریب
مجموعه تمرینات لگاپ (بالا آوردن پا) از جمله بهترین حرکات اصلاحی پای پرانتزی به شمار می آیند. به پهلو بر روی زمین بخوابید و برای راحتی گردن دست خود را بالشت قرار دهید. پای بالایی را به داخل آورده و کف آن را بر روی زمین بگذارید. سپس پای زیرین را به سمت جلو بکشید و تا جایی که در توان دارید به آرامی بالا بیاورید. کمی صبر کرده، این حالت را حفظ کنید. سپس به حالت ابتدایی تمرین برگردید.
حرکت اصلاحی لگاپ ساده
همانند حرکت قبل به پهلو بخوابید. اما این بار پای زیرین را حرکت ندهید و از آن فقط به عنوان پایه تعادل بدن استفاده کنید. پای بالایی را به سمت بالا در زاویه ای ۴۵ به سمت جلو بکشید. کمی این حالت را تحمل کنید. سپس پای خود را به آرامی پایین بیاورید و حرکت را دوباره تکرار کنید.
حرکت اصلاحی لگاپ عمود
ابتدا روی زمین به پهلو دراز بکشید، سپس یکی از پاهایتان را صاف و پای دیگر را در پشت پای خود قرار دهید، به آرامی پای صاف خود را به بالا برده و ۲۰ تا ۶۰ ثانیه، بطوری که کشش را درون ران پای خود حس کنید، نگه دارید. سپس همین حرکت را به مدت ۲۰ تا ۶۰ ثانیه با پای دیگر خود انجام دهید.
حرکت کششی داخل ران
روی زمین بنشینید و هر دو پای خود را صاف کنید. سپس یکی از پا های خود را بصورت ضربدری در خارج ران پای دیگر خود قرار داده وآرنج دست مخالف خود را دور زانویتان گذاشته و به سمت خود بکشید.۲۰ تا ۶۰ ثانیه در همین حالت قرار بگیرید و سپس زانویتان را رها کنید. سپس این حرکت را با پای دیگرتان نیز انجام دهی
حرکت کششی نرمه ساق پا
ابتدا روی صندلی نشسته، یکی از پا های خود را بالا آورده و صاف نگه دارید. سپس حرکت خم کردن پا از مچ را انجام داده و پای خود را چندین بار (حدود ده بار) به عقب و جلو خم کنید. سپس همین کار را با پای دیگرتان انجام دهید.
ورزش های مؤثر در درمان پای پرانتزی
بدنسازی
ورزش بدنسازی برای هر ورزش و هر فردی، مناسب و لازم است. چون هم تضمینی اندام را متناسب و خوش فرم می کند، و هم می تواند راه خوبی برای اصلاح و درمان خیلی از ناهنجاری ها مثل پای پرانتزی و پای ضربدری باشد. فقط خیلی مهم است که بهترین برنامه بدنسازی را انتخاب کنید، البته در کنار رژیم غذایی.
پیلاتس
ورزش پیلاتس بسیار شبیه یوگا است و می تواند عضلات حیاتیِ بدن را بهبود ببخشد. همچنین به تقویت و سفت شدن عضلات و فرم دهی پاها و درمان پای پرانتزی کمک می کند و در برطرف شدنِ نقص بدن و اصلاح پای پرانتزی مؤثر است.
یوگا
حرکات یوگا، آسان ترین روش تمرین نیستند، اما بهترین راه برای افزایش انعطاف پذیری و اصلاح فرم بدن به شمار می روند. اگر به عارضه پای پرانتزی دچارید، یوگا می تواند یک ورزش چالشیِ عالی برای شما باشد. با کمک کمربند یوگا و انجام حرکات مختلف آن، می توانید این مشکلات را اصلاح کنید.
ماساژ
ماساژدرمانی برای کودکان بسیار مفید است. ماساژ در یک زمان طولانی انجام می شود؛ چون درمان گر، به طور متداول پای کودک را ماساژ می دهد. انجام ماساژ در کاهش انحنای پای کودک مفید است. البته برای ماساژدادن به یک تراپیست ماهر نیاز است.