صفر تا صد اجرای حکم

• صدور حکم توسط دادگاه
• تقاضای صدور اجرائیه از جانب شاکی
• دریافت تقاضای صدور اجرائیه توسط مدیر دفتر و تقدیم آن به همراه گزارش به دادگاه
• صدور رای قطعی یا دستور اجرای موقت حکم، توسط دادگاه
• دستور رئیس دادگاه بر صدور اجرائیه
• ابلاغ اجرائیه به شاکی
• تنظیم اجرائیه توسط مدیر دفتر، بر روی برگه های مخصوص(برگ اجرائیه)
• اجراء حکم در اجرای احکام همان دادگاه

وقتی رای صادر شد، خود به خود اجرا نمی شود، بلکه کسی که رای به سود او صادر شده باید ظرف مدت 10 روز، تقاضای اجرای حکم نماید. مدیر دفتر، تقاضای شاکی را با گزارش لازم تقدیم دادگاه می کند و رئیس دادگاه با توجه به درخواست و پیوست های آن، شرایط اجرای حکم را بررسی و احراز می نماید. حکمی قابل اجراست که قطعیت یافته باشد یا دستور اجرای موقت حکم صادر شده باشد. (دستور موقت قراری است که دادگاه در اموری که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، به درخواست متقاضی صادر می نماید.) سپس دادگاه دستور صدور اجرائیه را می دهد. مدیر دفتر دادگاه، اجرائیه را بر روی برگ اجرائیه تنظیم و تشکیل پرونده می کند. سپس اجرائیه به محکوم ابلاغ می گردد که بایستی ظرف مهلت مقرر جهت اجرای حکم در دادگاه حاضر شود. در نهایت پرونده به اجرای احکام ارسال می شود و دادورز(شخصی که کار اجرا به او واگذار می شود.) پرونده را ثبت و رای صادره را اجرا می نماید.

احکام قطعی یا لازم الاجرا

اتمام مهلت تجدید نظر از یک رای یا تایید مجدد رای در مرحله تجدید نظر مبنی بر قطعی بودن حکم است. همچنین است اگر رای صادره از همان ابتدا، امکان تجدید نظر خواهی وجود نداشته و اجرای آن حتمی باشد.

احکام لازم الاجرا عبارتند از:

• احکام صادره توسط مراجع دادگستری در دعاوی
• احکام صادره خارج از دادگستری و طبق مقررات
• احکام صادره از جانب مقامات غیر دادگستری که اجرای آن بر عهده دادگستری است.(برای مثال احکامی که توسط هیئت های حل اختلاف کارگر و کارفرما صادر می شود.)

اجرای احکام مالی

چنانچه حکم صادره در ارتباط با اموال منقول یا غیر منقول تصرف شده باشد و بازگشت اموال به صاحب آن امکان پذیر باشد، دادورز عین آن مال را می گیرد و به صاحبش می دهد. در صورت کسری یا نقص وارده به مال، صاحب مال می تواند با طرح دادخواست، جبران خسارت نماید. نکته قابل توجه اینکه نحوه اجرای احکام غیرمالی، بسته به حکم، متفاوت اند.

مشخصات برگ اجرائیه

قسمت سمت راست: مشخصات کسی که حکم به نفع او صادر شده
قسمت سمت چپ: مشخصات شخصی که حکم علیه او صادر شده
وسط برگ: موضوع و مشخصات حکم
تعداد برگ: به تعداد افراد محکوم شده در دادگاه
تعداد نسخه: دو نسخه (یک نسخه مختص پرونده دعوا- نسخه دیگر ابتدا به شاکی ابلاغ شده و سپس در پرونده اجرائی بایگانی می شود.)

روش های اعتراض به حکم دادگاه

فرصتی که به محکوم غایب در دادگاه داده می شود تا از خود دفاع کند، واخواهی گویند. در صورت بروز آسیب نسبت به شخص ثالث (که جزو طرفین دعوا نیست)، وی حق اعتراض به رای صادره را خواهد داشت. چنانچه حکم صادره با خطا همراه باشد، باید پرونده مجددا دادرسی شود. در صورت بروز اشتباه از جانب قاضی، امکان اعتراض به رای صادره و رسیدگی مجدد به پرونده وجود دارد.

مواردی که در آنها امکان تغییر حکم دادگاه یا ممانعت از اجرای آن وجود دارد:

• واخواهی
• اعتراض شخص ثالث
• اعاده دادرسی
• اشتباه قاضی

نکات مهم و قابل در باب اجرای حکم

• جهت پرداخت خسارات وارده به شاکی، اموال محکوم شناسایی و توقیف می شوند. سپس دادورز توسط کارشناس رسمی دادگستری، اموال را قیمت گذاری کرده و به فروش می رساند. مبلغ حاصله از فروش اموال، به کسی که رای به نفع او صادر شده است پرداخت می شود.
• اگر مبلغ حاصله از فروش، بیشتر از خسارات وارده به شاکی باشد، مازاد آن به صاحب مال، عودت داده می شود.
• برای شناسایی اموال محکوم، پرونده به اجرای احکام تحویل داده می شود تا از ادارات ثبت اسناد و املاک و … به منظور شناسایی اموال محکوم استعلام صورت پذیرد.
• چنانچه محکوم اموالی برای توقیف نداشته باشد، حکم جلب وی صادر شده و ممنوع الخروج می شود.
• اگر قبل از ابلاغ اجرائیه، محکوم فوت کند. اجرائیه به ولی، وصی، قیم یا ورثه محکوم ابلاغ می شود.
• اگر بعد از ابلاغ اجرائیه به محکوم، وی فوت کند، ابلاغ اجرائیه با ارسال اخطاریه به ورثه متوفی اطلاع داده می شود.

بخشی از جزئیات قانون اجرای احکام مدنی

1. اجرای حکم فاقد موضوع معین امکان پذیر نیست.
2. اجرای حکم منوط به صدور اجرائیه است. اما در مواردی از قبیل اعلام اصالت یا بطلان سند توسط دادگاه، اجرائیه صادر نمی شود . چنانچه اجرای حکم به وسیله سازمانها و موسسات دولتی و وابسته به دولت صورت گیرد، نیازی به صدور اجرائیه نیست.
3. صدور اجرائیه برعهده دادگاه اولیه است.
4. اجرائیه توسط قسمت اجرائی دادگاه به اجرا گذاشته می شود.
5. اجرائیه توسط رئیس دادگاه و مدیر دفتر امضا شده و ممهور به مهر دادگاه می شود.
6. اگر قبل از صدور اجرائیه، محکوم ، محل اقامت خود را به دادگاه اعلام نکند، اجرائیه یک مرتبه آگهی می گردد و 10 روز بعد به اجرا گذاشته می شود.
7. به ترتیب دادگاه، مدیر اجرا و سپس دادورز مسئولین رسیدگی به پرونده هستند.
8. در صورت نبود یا کمبود دادورز، می توان احکام را به وسیله مدیر دفتر یا کارمندان دیگر دادگاه اجرا کرد.
9. اقدام مناسب جهت جلوگیری از مقاومت یا سوء رفتار علیه دادورز ها حین اجرای حکم، کمک گرفتن از ماموران انتظامی است.
10. توهین یا مقاومت نسبت به دادورز حین انجام وظیفه منجر به تنظیم صورت مجلس توسط مامور و امضاء شهود و ماموران انتظامی خواهد شد.
11. افرادی که مانع انجام وظیفه دادورز شوند، علاوه بر مجازات، مسئول خسارات وارده نیز خواهند بود.

در موارد زیر، دادورز نمی تواند ماموریت محوله به وی را قبول نماید:

1. اجرا حکم مربوط به همسر وی باشد.
2. اجرا حکم مربوط به خویشاوندان نسبی یا سببی درجه 1-3 وی باشد.
3. دادورز؛ قیم، وصی یا کفیل یکی از طرفین دعوی باشد.
4. اجرا حکم مربوط به کسی باشد که بین او و دادورز یا همسرش، دعوی مدنی یا کیفری مطرح است.
5. طرفین دعوی می توانند پرونده اجرائیه را ملاحظه و با پرداخت هزینه مقرر، از آن فتوکپی بگیرند.
6. پس از ابلاغ اجرائیه، مدیر اجرا، نام دادورز را در ذیل اجرائیه نوشته و اجرای حکم را به وی می سپارد.
7. تعطیل یا توقف اجرای حکم توسط دادورز بعد از شروع اجرا، امکان پذیر نیست.
8. بلافاصله بعد از ابلاغ اجرائیه به محکوم، وی مکلف است ظرف مدت 10 روز به مفاد آن عمل نماید. ولی اگر طی این مدت قادر به اجرای مفاد اجرائیه نباشد، باید تمامی اموال خود را به قسمت اجرا تسلیم کند. اگر بعد از گذشت 3 سال خلاف ادعای محکوم ثابت شود، وی به حبس از 61 روز تا 6 ماه محکوم خواهد شد.
9. پرداخت بدهی توسط بدهکار، در مدت مذکور یا تا زمانی که قادر به پرداخت تمام یا قسمتی از بدهی خود گردد، الزامی است. چنانچه وی ظرف مدت 3 سال قادر به پرداخت تمام یا قسمتی از بدهی خود شود ولی در پرداخت بدهی خود کوتاهی کند، به حبس از 61 روز تا 6 ماه محکوم خواهد شد.
10. شاکی می تواند روش اجرای حکم را به دادورز ارائه دهد و در حین اجرای حکم حاضر باشد ولی نمی تواند در امور دادورز دخالت نماید.
11. شاکی و محکوم می توانند در ارتباط با زمان اجرای حکم به توافق برسند.

توقیف اموال محکوم توسط دادورز به صورت زیر انجام می گیرد:

1. سپردن اسناد و اوراق بهادار و جواهر و وجه نقد به صندوق دادگستری یا یکی از بانکها
2. فروش اموال ضایع شدنی و اشیایی که بهای آنها متناسب با هزینه نگهداری نباشد.
3. سپردن بهای حاصل از فروش پس از کسر هزینه های مربوط به صندوق دادگستری برای استرداد به صاحب آن
4. نگهداری سایر اموال در همان محل یا محل مناسب دیگر یا سپردن به حافظ و دریافت رسید
5. اموال غیر قابل توقیف شامل لوازم شخصی و وسایل ضروری و مورد نیاز محکوم و خانواده وی، آذوقه مورد نیاز 1 ماه برای محکوم و اشخاص واجب النفقه او، ابزار کار ساده کسبه و کشاورزان
6. ممنوعیت سپردن اموال توقیف شده به خویشاوندان سببی و نسبی دادورز درجه 1-3 و خویشاوندان سببی و نسبی درجه 1-3 شاکی و محکوم و همسر آنان
7. مراتب ضروری منعقد در صورت اموال غیر منقول شامل تاریخ و مفاد اجرائیه، مکان اموال غیر منقول، مشخصات ملک و مالک، مشاع یا مفروز بودن آن، میزان و نوع حق و حقوق اشخاص دیگر، حدود ملک و مجاورت آن
8. فروش اموال از طریق مزایده انجام می پذیرد.
9. حداکثر فرصت بین انتشار آگهی و روز فروش 1 ماه و حداقل 10 روز می باشد.
10. شاکی و محکوم می توانند علاوه بر آگهی منتشر شده توسط دولت، آگهی دیگری به خرج خود منتشر نمایند.
11. شاکی می تواند در خرید اموال محکوم شرکت نماید. اما ارزیابان، دادورزها، مباشرین فروش و خویشاوندان نسبی و سببی درجه 1-3 آنان نمی توانند در خرید شرکت کنند.
12. صاحب مال می تواند برای جلوگیری از فروش بعضی از اموال خود تقاضای تقدم یا تاخر فروش نماید و یا خود او در مزایده شرکت نموده و بهای آن را نقدا بپردازد.

در موارد زیر فروش از درجه اعتبار ساقط شده و مزایده مجددا انجام می گیرد:

1. فروش در روز و ساعت یا در محلی متفاوت با وقت تعیین شده در آگهی
2. منع افراد از خرید، بدون وجهه قانونی و یا رد بالاترین قیمت خواسته شده
3. انجام مزایده بدون حضور نماینده دادسر
4. تصریح این نکات در آگهی فروش الزامی است: نام و نام خانوادگی صاحب ملک، مکان و توصیف اجمالی ملک، وضعیت ثبت ملک، تعیین وضعیت اجاره ملک و مدت و میزان اجاره، تصریح وضعیت مشاع یا مفروز ملک و مقدار فروش رفته آن، تعیین حقوق اشخاص نسبت به آن ملک، قیمت شروع مزایده، تاریخ و زمان و مکان برگزاری مزایده
5. هرگاه شخص ثالث قبل از قطعیت حکم، نسبت به اموال منقول یا غیر منقول توقیف شده، اظهار حق نماید، منجر به رفع توقیف می شود. اما بعد از صدور حکم قطعی، حکم اجرا شده و مدعی حق می تواند به دادگاه شکایت کند.

حق تقدم اجرائیه های متعدد به صورت زیر است:

1. اموال منقول و غیر منقول محکوم تحت رهن یا وثیقه شاکی
2. حقوق و دستمزد 6 ماه خدمه خانه و کارگر و مستخدم محل کار محکوم
3. نفقه زن و هزینه نگهداری اولاد صغیر محکوم برای مدت 6 ماه و مهریه تا میزان 200000 ریال

هزینه های اجرائی عبارت است از:

1. میزان 5 درصد بابت حق اجرای حکم
2. حق الزحمه خبره و کارشناس و ارزیاب و حق حفاظت اموال و …
3. پنجاه درصد از حق اجرای حکم جهت تهیه و بهبود وسائل لازم برای تسریع اجرای احکام و پاداش متصدیان اختصاص یافته و بقیه به حساب در آمد اختصاصی وزارت دادگستری واریز می گردد.
4. گذشت بیش از 5 سال از تاریخ صدور اجرائیه و عدم پیگیری شاکی، منجد به بلااثر تلقی شدن اجرائیه می شود. اما شاکی می تواند یک بار دیگر از دادگاه تقاضای صدور اجرائیه نماید.

احکام صادره دادگاه های خارجی قابل اجرا در ایران عبارتند از:

1. احکام صادره از کشورهایی که قابلیت اجرا حکم در ایران داشته باشند.
2. احکامی که مفاد آن مخالفتی با قوانین حاکم در ایران نداشته باشد.
3. احکامی که اجرای آنها مخالف با تعهدات بین المللی امضا شده توسط دولت ایران نباشد.
4. احکام صادر شده قطعی و لازم الاجراء
5. احکام غیرمرتبط به اموال غیر منقول واقع در ایران و حقوق متعلق به آن
6. احکام صادر شده از جانب مقامات ذی صلاح کشور صادرکننده حکم
7. مرجع تقاضای اجرای حکم دادگاه، محل اقامت یا سکونت محکوم است. در غیر اینصورت دادگاه مرجع در تهران خواهد بود.

جمع بندی و نتیجه گیری موضوع اجرای حکم

چنانچه همه یا بخشی از اجرای حکم مربوط به حوزه دادگاه دیگری باشد، مدیر اجرا، اجرای حکم صادره را به قسمت اجرا دادگاه آن حوزه محول می کند. رفع اشکالات به وجود آمده در جریان اجرای حکم، برعهده دادگاهی است که حکم تحت نظر آن اجرا می شود. رسیدگی به اختلافات مربوط به مفاد حکم و اجرای آن، برعهده دادگاهی است که حکم را صادر کرده.

چه اموالی را میتوانید از طریق قانونی توقیف کنید و مراحل توقیف اموال چیست؟