نظام الهام علی اف از فرصت پیش آمده در سایه هرج و مرج سیاسی در عرصه بین الملل، برای پیشبرد اهداف توسعه طلبانه خود در قفقاز جنوبی استفاده می کند. باکو در تلاش است تا با استفاده از غیبت مسکو در معادلات قفقاز جنوبی، راه را برای اجرایی کردن نقشه خود جهت قطع دسترسی ایران به جاده های مواصلاتی بین المللی منتهی به اروپا از مسیر ارمنستان هموار ساخته، و زمینه را برای تنش بیشتر با تهران فراهم سازد. در این میان، ایجاد یک حرکت مهندسی شده در آرتساخ و انسداد جاده مواصلاتی لاچین که زندگی نزدیک به 200 هزار شهروند ارمنی را در خطر قرار داده سناریویی است که سعی در ایجاد جرقه درگیری نو در منطقه قره باغ دارد. ساعدنیوز در گفتگو با خانم دکتر عفیفه عابدی کارشناس مسائل بین الملل به تحولات اخیر در قفقاز جنوبی پرداخته است:
درباره مکانیزم پایان این محاصره و به تعویق انداختن اهداف ژئوپلیتیکی باکو و آنکارا بهترین و کم هزینه ترین راه حل، اقدام متعهدانه روسیه با توجه به تعهداتش در توافق آتش بس سال 2020 است.
ساعدنیوز: چندین هفته است که در منطقه لاچین قره باغ گروهی از به اصطلاح فعالان محیط زیست جاده مواصلاتی مصرح در توافقنامه آتش بس 2020 را مسدود کرده اند و دولت ارمنستان به شدت به این موضوع معترض است. برخی معتقدند که جمهوری آذربایجان قصد دارد با ایجاد تنش در این منطقه، وارد فاز نظامی جدیدی شده و کار را یکسره کند. چقدر این تحلیل دقیق است و آیا امکان تصرف کامل منطقه آرتساخ برای باکو وجود دارد؟
دکتر عفیفه عابدی: مسلم است که مسدود شدن کریدور لاچین و محاصره آرتساخ را باید در ادامه سیاست تهاجمی گام به گام جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان و در خدمت اهداف راهبردی باکو و آنکارا در قفقاز جنوبی ارزیابی کرد و به نظر می رسد باکو و آنکارا خود را برای هر سناریویی برای تحقق این هدف آماده کرده اند. چه این سناریو توافق باشد و چه جنگ. مگر اینکه با دخالت متحدان ارمنستان یا بازیگران فرامنطقه ای شرایط تغییر کند.
باید در نظر داشت به دلیل ابعاد انسانی که این اقدام جمهوری آذربایجان دارد، دولت ارمنستان تحت فشار افکار عمومی خود است که برای حفظ جان و امنیت شهروندان خود اقدامی سیاسی یا نظامی انجام دهد. به نظر می رسد، باکو با فرض اینکه ارمنستان و متحدانش مایل به جنگ نیستند و ایران و روسیه هر کدام درگیر مسائل مهمتری هستند، و احتمالا ایروان گزینه سیاسی را انتخاب خواهد کرد، اقدام به محاصره آرتساخ کرده است.
اما تحت فشار قرار گرفتن ارمنستان برای توافق یکجانبه با جمهوری آذربایجان نیز نه تنها به نفع ایروان ، بلکه به نفع ایران و روسیه نیز نیست، چرا که در مجموع به نفع پروژه باکو و آنکارا است. به نظر من، درباره مکانیزم پایان این محاصره و به تعویق انداختن اهداف ژئوپلیتیکی باکو و آنکارا بهترین و کم هزینه ترین راه حل، اقدام متعهدانه روسیه با توجه به تعهداتش در توافق آتش بس سال 2020 است که روسیه ضمانت اجرای آن را بر عهده گرفته است. دخالت بازیگران دیگر، حتی بازیگران غربی شاید به کاهش موقت تنش کمک کند، اما سایر ملاحظات و منافع جناح ایران، روسیه و ارمنستان را با مخاطره مواجه خواهد ساخت.
روسیه به دلیل جنگ اوکراین و نیاز به رابطه با ترکیه به لحاظ سیاسی تلاش می کند فعلاَ با اجتناب از درگیری و تنش، پروژه باکو و آنکارا را به تعویق بیاندازد.
ساعدنیوز: دولت روسیه بعد از آغاز جنگ در اوکراین عملاً دست آذربایجان و ترکیه در قفقاز جنوبی باز گذاشته است و پاشینیان در نطقی اعتراضی نیز اخیراً اشاره کرده که صلح بانان روسی وظیفه خودشان را به صورت درست انجام نمی دهند. آیا منافع مسکو امروز اقتضای این را دارد که آذربایجان بر منطقه قره باغ مستولی شود یا معامله ای با ترکیه برای پیشبرد اهداف خود در جبهه اوکراین و نیز بازار انرژی صورت گرفته است؟
دکتر عفیفه عابدی: آنچه جمهوری آذربایجان و ترکیه در قفقاز جنوبی دنبال می کنند، تغییر ژئوپلیتیک منطقه است، که منافع بلند مدت و حتی به تعبیری حیاتی روسیه را تهدید می کند و این منطقی نیست که روس ها برای پیشبرد برخی منافع موقت در حوزه انرژی به این تغییر ژئوپلیتیکی تن دهند.
به نظر می رسد که روسیه به دلیل جنگ اوکراین و نیاز به رابطه با ترکیه به لحاظ سیاسی تلاش می کند فعلاَ با اجتناب از درگیری و تنش، پروژه باکو و آنکارا را به تعویق بیاندازد. اما چنانچه راهبرد سیاسی نتیجه بخش نباشد، باید شاهد تغییر رفتار و تاکتیک روسیه باشیم.
جمهوری آذربایجان و ترکیه در حال آزمون اراده روسیه درباره جدیت نسبت به تحولات قفقاز جنوبی هستند.
ساعدنیوز: اگر دور جدیدی از درگیری ها بین آذربایجان و ارمنستان آغاز شود، اشغال کامل سیونیک دور از انتظار نیست چرا که آذربایجان معتقد است که حق دارد برای احیای یکپارچگی سرزمینی اش کوریدوری را به سمت جمهوری نخجوان احداث کند. آیا دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران اقتضاء آن را دارد که در صورت بروز درگیری، وارد میدان نبرد شود؟
دکتر عفیفه عابدی: جنگ برای جمهوری آذربایجان کم هزینه نخواهد بود. شاید جمهوری آذربایجان به لحاظ انتزاعی و روی کاغذ از شرایط بهتری برای پیروزی در برابر ارمنستان برخوردار است، اما جنگ جدید در قفقاز جنوبی پیامدهای سیاسی و بین المللی سنگین تری برای باکو خواهد داشت.
به نظر من، باکو با علم به این پیامدها در موضوع مسدود نمودن کریدور لاچین از بهانه های زیست محیطی استفاده می کند. اگر ارمنستان از ظرفیت های دیپلماسی عمومی خود و سازمان های بین المللی کمک بگیرد، همین اقدام محاصره آرتساخ هم می تواند برای جمهوری آذربایجان پیامدهایی از لحاظ چهره بین المللی داشته باشد.
نظام سیاسی باکو چهره موجه بین المللی ندارد. آنچه نظام علی یف را در حاشیه امن قرار داده، بحث تنش در روابط روسیه و غرب و نیاز اروپا به انرژی جمهوری آذربایجان است. همین عامل نیز منجر به محافظه کاری غربی ها در رابطه با باکو است. نه تمایل دارند رابطه گرم با جمهوری آذربایجان به نمایش بگذارند و نه از تخریب این رابطه استقبال می کنند.
اما اگر جمهوری آذربایجان اقدام تهاجمی جدید و جنگ طلبانه ای انجام دهد، این شرایط می تواند تغییر کند. این جنگ به نفع آنکارا هم نخواهد بود. ایران باید از قدرت نمایی بیشتر برای بازدارندگی استفاده کند.
به نظر من، جمهوری آذربایجان و ترکیه در حال آزمون اراده روسیه درباره جدیت نسبت به تحولات قفقاز جنوبی هستند. در واقع، بازیگر تعیین کننده در این منطقه همچنان روسیه است و اگر انفعال بیشتری به خرج دهد، عرصه را به ترکیه واگذار می کند.
شبنم توزلو خواننده کاباره ای و حکومتی جمهوری باکو در مشهد و قم به دنبال چیست؟
