نقاشی زیر لعابی یکی از روش های منحصر به فرد در تزیین سفال می باشد. با استفاده از آن می توان پیش از لعابکاری سفال، طرح های بسیار زیبایی را در اجسام سفالی نقاشی نمود. از آنجایی که لعاب روی سطح نقاشی های کشیده شده بر روی سفال را پوشش می دهد. این نوع تزیین در سطح سفال، علاوه بر زیبایی از دوام و استحکام زیادی نیز برخوردار می باشد. به این ترتیب شما می توانید با استفاده از تکنیک نقاشی زیرلعابی، پوشش شفاف و چشم نوازی را بر روی اجسام سفالی ایجاد نمایید. با استفاده از این تکنیک می توانید نقاشی های بسیار زیبا و هنرمندانه ای را در سطوح سفالی رسم کنید.
تاریخچه
نقاشی زیر لعابی که به زیر رنگی هم، شناخته می شود یکی از زیباترین و جذاب ترین تکنیک های هنری و نقاشی روی سفال است که در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می گیرد. این تکنیک هنری به زیباسازی صنایع دستی، کمک می کند. قدمت این نوع نقاشی در کشور ما به قرن یازدهم و دوازدهم هجری و به دوران سلجوقیان برمی گردد. این دوره، دوران اوج هنر نقاشی زیر لعابی بود.
البته در ابتدا این نقاشی فقط با رنگ های آبی و سیاه در کشور ما انجام می شد. رایج شدن این هنر سبب شد افراد زیادی علاقه مند به یادگیری این تکنیک شوند که با آن بتوانند به زیباتر شدن و نقاشی روی ظروف، بپردازند. به طور کلی به این نقاشی و سایر طرح هایی که بر روی سفال انجام می گیرد، نقاشی سایه نما گفته می شود.
نقاشی زیر لعابی در دوره معاصر
بعد از خواندن این نوشتار اگر دوباره به ظروف سفالین موجود در منزلتان نگاهی بیاندازید ممکن است یک نمونه سفال با تزیین زیرلعابی پیدا کنید. یک فنجان یا بشقاب که بارها از آن استفاده کرده اید اما شاید نمی دانستید که نوعی سفال با تزیین نقاشی زیرلعابی است. امکانات فراوان ایجاد نقش در شیوه نقاشی زیرلعابی سبب شده است که امروزه آثار سفالین از نظر طرح و نقش و رنگ از تنوع فراوانی متناسب با سلیقه های مختلف برخوردار شوند. این شیوه به ویژه در ساخت آثار سفالین کاربردی مانند انواع لیوان، فنجان، بشقاب، کاسه و سایر ظروف کاربردی همچنین اشیای تزیینی مانند گلدان و مجسمه های سفالین باعث شده است آثار منقوش متنوعی همراه با اصالت، نوآوری و زیبایی در اختیار هنردوستان قرار بگیرد. امروزه بسیاری از افراد اشیای مورد نیاز در منزل را از میان همین آثار انتخاب می کنند و بسیاری نیز از این نوع آثار به عنوان هدیه بهره می برند. هنرمندان معاصر ایران از شیوه نقاشی زیرلعابی روی سفال همچنین برای آفرینش هنرهای تجسمی نیز استفاده می کنند. امروزه از سفال با نقاشی زیرلعابی برای ساخت محصولات متنوعی مانند زیور آلات و عودسوز نیز استفاده می شود. این بار هنگام نوشیدن چای از فنجانتان نگاه دقیق تری به تزیینات روی آن بیاندازید، شاید گل سرخی ببینید که زیر لعاب درخشان تر به نظر می رسند، این بار به قدمت، اصالت و زیبایی آن نیز فکر کنید و لذت ببرید.
نقاشی زیر لعابی
کاربرد نقاشی زیر لعابی
رواج استفاده از تکنیک نقاشی زیر لعابی سبب ایجاد تغییر در سبک و آرایش رنگ های متعدد برای تزیین ظروف سفالی گردیده است. طراحی های اولیه انجام گرفته بر روی سفال ها در تکنیک نقاشی زیر لعابی، شامل شکل های ساده و انتراعی بوده است. که به تدریج این اشکال از تنوع بیشتری برخوردار گردیدند و پیشرفت زیادی در این زمینه پدید آمد. با استفاده از نقاشی زیر لعابی در تزیین اجسام سفالی، می توان طرح های خلاقانه و بسیار زیبایی را برای تزیین ظروف سفالی پدید آورد. و به این ترتیب اجسام سفالی منحصر به فرد با طرح ها و نقاشی های بی نظیر و چشم نواز را فراهم آورد. نقاشی زیر لعابی یک تکنیک و فن آوری بسیار عالی در زمینه سفالگری می باشد. با بهره مندی از آن می توان سفالینه های بسیار زیبایی را به عنوان یک اثر هنری بدیع ایجاد کرد. با استفاده از وسایل مختلفی مانند مداد، مداد رنگی و یا حتی خودکار نیز، می توان به ایجاد طرح ها و نقوش بسیار زیبا بر روی سفال استفاده کرد. در هنگام استفاده از تکنیک نقاشی زیر لعابی باید به این نکته نیز توجه داشته باشید. که طرح های بسیار زیبا و جذاب خود را با ملایمت بر روی سفال نقاشی کنید تا به این ترتیب آسیبی به سطح سفال وارد نشود.
مراحل نقاشی زیر لعابی
نقاشی زیر لعابی شامل سه مرحله ی کلی و اصلی است که عبارتند از:
- توجه به ساخت بدنه ی سفال و انتخاب سفال مناسب
- تهیه ی رنگ
- لعاب نهایی
مراحل و نکات اجرای این نوع نقاشی
در ادامه مراحل و اصول نقاشی زیرلعابی را مورد بررسی قرار داده ایم.
انتخاب نمودن یا درست کردن بدنه سفال
نقاشی زیرلعابی بر روی سفال را می توان هم بر روی سفال خام و هم بر روی سفال پخته اجرا نمود. با وجود این که به اشخاص مبتدی سفارش می شود کار خود را با بدنه های پخته شده آغاز نمایند. به تدریج با بالا رفتن میزان تجربه و مهارت در این فعالیت و هنر می توان نقاشی را بر روی بدنه های خام نیز اجرا کرد.
در صورتی که از بدنه خام استفاده کنید بعد از نقاشی حتما بایستی یک مرتبه ظرف را بپزید. در صورت استفاده نمودن از بدنه پخته احتیاجی نیست مجددا آن را بپزید، با وجود این که پختن دوباره آن نیز برخی اوقات انجام می گیرد.
انتخاب نوع جنس بدنه سفال از جمله نکات خیلی مهم در این سبک نقاشی به حساب می آید. بهتر است بدنه سفال بکار گرفته در نقاشی های زیرلعابی رنگ روشنی در طیف صورتی تا سفید داشته باشد تا به منزله رنگ ثابت و پس زمینه کار باقی مانده رنگ های بکار گرفته در نقاشی زیرلعابی بهتر خود را نمایان کند. با توجه به این که بدنه های سفالی تولید شده از گل رس رنگ نزدیک به قرمز دارند در اغلب موارد براساس سلیقه هنرمند آن را با یک لایه نازک از لعاب سفید به اسم انگوب پوشش می دهند.
آماده سازی رنگ ها و ایجاد نقش
مرسوم ترین روش اجرای طرح و رنگ مدنظر بر روی سفال بکار بردن ترفند آب رنگ با قلمو و رنگ های مخصوص نقاشی زیرلعابی می باشد. همینطور می توانید از مهر های رنگی به منظور تولید تعداد زیادی ظروف در مقدار زمان کم بهره مند شوید.
رنگ بکار گرفته شده در نقاشی زیر رنگی از چهار بخش تشکیل می شود. این موارد شامل رنگ دهنده، تثبیت کننده، حلال مثل آب و افزودنی های معلق ساز و روان کننده می باشد. به منظور درست کردن رنگ در این سبک نقاشی می توان ترکیب های گوناگون این مواد به منظور کسب نتایج مختلف بکار گرفت. به تدریج بالا رفتن مقدار تجربه و مهارت سبب پیدا کردن ترکیب بهینه مدنظر به صورت دقیقی خواهد شد.
- رنگ دهنده: مهمترین ماده در ترکیب این رنگ رنگدانه می باشد. رنگدانه ها در نقاشی زیرلعابی بایستی ویژگی تحمل درجه حرارت های بالا به طور مثال ۱۱۰۰ درجه را دارا باشند. بدین ترتیب هرگز نمی توان برای این نوع نقاشی از رنگ های معمولی و ساده همچون اکریلیک استفاده نمود. از مناسب ترین گزینه ها برای رنگ نقاشی زیرلعابی که در طی قرن ها به منزله رنگدانه بکار گرفته شده است ترکیبات معندی مثل اکسید فلزات یا فلزات رنگی مختلف می باشد که از طبیعت به دست می آید. مرسوم ترین ترکیب معدنی در زمان قدیم اکسید کبالت بوده است که رنگ آبی کبالتی با آن به وجود می آید.
- تثبیت کننده: از جمله افزودنی هایی که در نقاشی زیرلعابی به جهت جلوگیری از ایجاد مشکلات مختلف در محصول نهایی به کار گرفته می شود پودر لعاب می باشد.این لعاب به رنگ اضافه شده و با لعاب نهایی روی سفال فرق دارد. اضافه کردن پودر لعاب به رنگ موجب بالا رفتن میزان غلظت و چسبندگی زیاد بین ترکیبات رنگ می شود و در ثبات بیشتر رنگ بر روی بدنه سفال بعد از پخت کمک می کند.
- معلق ساز و روان کننده: بجز رنگدانه های آستین به جهت بالا بردن میزان کیفیت روند نقاشی زیرلعابی و محصول نهایی می توان از افزودنی های مخصوصی نیز بهره مند شد. این نوع افزودنی ها با کمک کردن به معلق ماندن رنگ و ممانعت از ته نشینی موجب راحت شدن کار با قلمو بر روی سفال و یکنواخت شدن رنگ سفال می شوند. از جمله شناخته شده ترین افزودنی ها به رنگ چسب سی ام سی یا همان پودر کربوکسی متیل سلولز می باشد. همینطور به منزله یک فراورده طبیعی کتیرا نیز می تواند مورد خوبی برای معلق سازی و روان سازی رنگ باشد.
لعاب پایانی
بعد از نقش زدن با کمک رنگ ها و تکنیک های گوناگون به جهت بالا بردن دوام سطح سفال، ثبات رنگ ها و ایجاد نمایی درخشنده بر روی سفال بایستی آن را به طور کامل با لعاب شفاف ساده پوشش دهید. بعد از آن دوباره درون کوره تا دمای مشخصی حرارت بدهید تا نتیجه نهایی بدست آید.
سخن آخر
در مطلب ارائه شده به معرفی و بررسی تکنیک نقاشی زیر لعابی به طور کامل پرداختیم که امیدواریم مورد توجه و پسندتان قرار گرفته باشد و نهایت استفاده را از آن برده باشید.
آشنایی با هنر درودگری
