ممکن شما نیز از جمله افرادی باشید که تجربه حضور در بازار سرمایه را داشته‌اید اما این تجربه خیلی موفقیت‌آمیز نبوده است به همین دلیل احتمالا خیلی رغبتی به سرمایه‌گذاری در بازار بورس نداشته باشید حتی ممکن است در روزهای اوج بورس سرمایه‌های خود را به بازار سرمایه وارد کرده و بلافاصله پس از ریزش‌های سنگین بازار با ضرر از این بازار خداحافظی کرده باشید. تجربه ضرر و از دست دادن سرمایه در بورس برای بسیاری از افراد به علت اصلی ترس و دوری از این بازار تبدیل شده است.
پس از ریزش سنگین شاخص در سال99 سازمان بورس تصمیم گرفت برای جلوگیری از متضرر شدن افراد دست به کار شود و از نهادهای مالی درخواست کند که برای حفاظت از اصل سرمایه سرمایه‌گذاران و جلوگیری از متضرر شدنشان در بازارهای ریزشی ابزار سرمایه‌گذاری مناسبی را طراحی و راه‌اندازی کنند. همین مساله ایده اولیه تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری تضمین اصل سرمایه را شکل داد. حال این سوال پیش می‌آید که صندوق تضمین چیست؟ این صندوق چگونه می‌تواند سرمایه افراد را تضمین کند؟ماهیت صندوق تضمین چیست؟ و سوالاتی از این دست که برای رسیدن به پاسخ این سوالات کافی است به مطالعه این مطلب ادامه دهید.
سازوکار صندوق تضمین مبنی بر تضمین اصل سرمایه سرمایه‌گذاران است. در حقیقت صندوق تضمین بستری را فراهم می‌کند که افراد در مقاطعی که بازار سرمایه از شرایط مطلوبی برخوردار است بتوانند از شرایط صعودی بازار استفاده کرده و منتفع شوند اما همزمان اگر اوضاع خوب پیش نرفت و بازار گرفتار امواج ریزشی شد این صندوق نقش اصلی خود را بازی می‌کند یعنی در مواقعی که بازار روند نزولی در پیش می‌گیرد صندوق تضمین با ماهیت ویژه‌ای که برای چنین مواقعی طراحی شده است به داد سرمایه‌گذارانش می‌رسد و از ضرر احتمالی آن‌ها جلوگیری کرده و مانع کاهش اصل سرمایه افراد می‌شود.
اولین صندوق تضمین که در بازار سرمایه ایران راه‌اندازی شده است صندوق تضمین کاریزما محسوب می‌شود. پس از صندوق تضمین کاریزما؛ صندوق تضمین اصل سرمایه مفید نیز به بازار سرمایه ایران معرفی شد و در حال حاضر دو صندوق تضمین در بورس ایران فعالیت دارد علاوه بر این دو صندوق، صندوق تضمین کیان نیز در حال حاضر در حال پذیره‌نویسی است. ماهیت عملکرد صندوق‌های تضمین سرمایه تقریبا مشابه است اما تفاوت‌هایی نیز در استراتژی آن‌ها در رسیدن به هدف جلوگیری از متضرر شدن افراد و تضمین اصل سرمایه سرمایه‌گذارانشان وجود دارد که لازم است برای اطلاع از این تفاوت‌ها به جزییات سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها پرداخت.
صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما که اولین صندوق تضمین در بورس ایران محسوب می‌شود، دارای دو نوع واحد عادی و ممتاز است.ماهیت واحدهای عادی و ممتاز به نحویی است که واحدهای ممتاز در ازای دریافت کارمزد، اصل سرمایه واحدهای عادی را تضمین می‌کنند.در حقیقت این واحدهای ممتاز هستند که به صورت قابل معامله یا ETF در بازار سرمایه معامله می‌شوند و واحدهای عادی را در قبال دریافت کارمزد ضمانت می‌کنند. واحدهای عادی واحد‌هایی هستند که اصل سرمایه آن‌ها توسط واحدهای ممتاز تضمین می‌شود.
نوع صندوق تضمین کاریزما، از نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط است. در این صندوق‌ها مدیر صندوق دارایی صندوق را تحت شرایط مختلف بازار به شکل آمیخته سهام و اوراق درآمد ثابت خریداری می‌کند. در صندوق تضمین مدیر صندوق دارایی صندوق را به نسبت 30 تا 70 درصد در سهام و یا اوراق درامد ثابت اختصاص می‌دهد.در حقیقت صندوق تضمین کاریزما از این قابلیت برخوردار است که بتواند در شرایط مناسب و صعودی بازار تا 70 درصد دارایی‌های صندوق را نیز در سهام سرمایه‌گذاری کند و مابقی را به اوراق با درآمد ثابت اختصاص دهد، به همین دلیل است که صندوق می‌تواند از شرایط صعودی بازار بهره‌مند شود. در صورتی که بازار روند نزولی را در پیش بگیرد دست مدیر صندوق برای اختصاص 70 درصد دارایی صندوق تضمین در اوراق درآمد ثابت باز است تا بتواند سرمایه‌گذار را از شرایط منفی بازار در امان نگه دارد.
باید در نظر داشت که صندوق تضمین کاریزما واحدهای عادی را به وسیله واحدهای ممتاز ضمانت می‌کند این شیوه یکی از روش‌های مرسوم در بازارهای مالی جهانی است. همانطور که گفته شد اگر اصل سرمایه واحدهای عادی صندوق تضمین کاریزما در خطر باشد، مابه‌التفاوت ارزش روز واحدهای عادی با اصل سرمایه آن‌ها، از طریق سرمایه واحدهای ممتاز جبران می‌شود. شاید این ابهام برای شما نیز به وجود آمده باشد که چگونه واحدهای ممتاز، می‌توانند اصل سرمایه واحدهای عادی را تضمین کنند؟
پاسخ این است که واحدهای ممتاز در صورت رشد ارزش روز دارایی‌های صندوق تضمین ، نه تنها از سود صندوق تضمین خود منتفع می‌شوند بلکه از سود واحدهای عادی نیز کارمزد دریافت می‌کنند.روش محاسبه کارمزد جبران اصل سرمایه برای واحدهای ممتاز به صورت پلکانی محاسبه می‌شود و همین مساله می‌تواند به روشنی نشان دهد که این واحدها چگونه می‌توانند در شرایط ریزشی ضرر واحدهای عادی را جبران کنند. نحوه محاسبه کارمزد نیز به این صورت که تا بازدهی 20 درصد کارمزدی دریافت نمی‌شود اما برای بازدهی بین 20 تا 30 درصد کارمزد 10 درصد، برای بازدهی بین 30 تا 40 درصد، کارمزد 20 درصد و برای بازدهی‌های بالای 40 درصد 30 درصد کارمزد از سود واحدی‌های عادی برای واحدهای ممتاز لحظ می‌شود. نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق تضمین کاریزما نشان می‌دهد واحدهای ممتاز به دلیل دریافت این کارمزد، در صورتی که واحد عادی در صندوق تضمین، از اصل سرمایه آن‌ها کاسته شود، باید مابه‌التفاوت ارزش روز واحد عادی با اصل سرمایه آن‌ها را پرداخت کنند.
افرادی که واحدهای عادی صندوق تضمین کاریزما را خریداری می‌کنند با هدف حفظ اصل سرمایه خود در روزهای منفی بازار سرمایه اقدام به خرید این واحدها می‌کنند. برای خرید این واحدها باید از طریق سایت صندوق تضمین به نشانی charisma.ir اقدام به صدور و یا ابطال این واحدهای عادی کرد.
صندوق تضمین مفید دومین صندوق تضمین است که به بازار سرمایه ایران پا گذاشت. این صندوق نیز صندوقی مختلط است که حداقل 30 درصد و حداکثر 70درصد از دارایی‌های خود را در سهام و اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق تضمین مفید نیز ماهیتی مشابه نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق تضمین کاریزما دارد. ماهیت عملکرد این صندوق به این شکل است که پس از پذیره‌نویسی واحدهای صدور و ابطالی، صندوق تاسیس شده و فعالیت خود را آغاز کرده است. در صندوق تضمین مفید آورده اولیه سرمایه‌گذاران توسط یک شرکت سبدگردان که در واقع صندوق سبدگردان مفید است تضمین می‌شود. شرکت سبدگردان مفید به عنوان رکن ضامن صندوق تضمین، اصل سرمایه که در حقیقت آورده اولیه سرمایه‌گذاران است را تضمین می‌کند. صندوق تضمین کیان نیز سازوکاری کاملا مشابه صندوق مفید و با تفاوت‌های ناچیزی دارد.
تفاوت در رکن ضامن
با وجود ماهیت و سازوکار تقریبا مشابه این دو صندوق تضمین اما تفاوت‌هایی نیز در نحوه کارکرد این دو صندوق وجود دارد که ادامه به این تفاوت‌ها می‌پردازیم. از مهم‌ترین این تفاوت‌ها باید به رکن ضامن متفاوت در این صندوق‌ها اشاره کرد. رکن ضامن در صندوق تضمین کاریزما چندضامنی است اما در صندوق تضمین اصل سرمایه مفید و کیان تک ضامنی محسوب می‌شود. افزایش تعداد ضامن‌ها می‌تواند این اطمینان را به سرمایه‌گذار بدهد که ضمانت سرمایه او به شکل قدرتمندتری انجام می‌شود.
تفاوت در زمان نگهداشت سرمایه
نکته بسیار مهم دیگری که یکی از تفاوت‌های مهم این دو صندوق است را باید زمان نگهداشت سرمایه دانست که باید سرمایه‌گذاران به آن توجه داشته باشند.خریداران واحدهای عادی صندوق تضمین کاریزما باید بدانند که سرمایه‌گذاران در صورتی می‌توانند از ویژگی ضمانت سرمایه خود استفاده کنند که دوره نگهداری واحدهای عادی آن‌ها حداقل 90 روز باشد. دوره نگهداشت سرمایه در صندوق تضمین مفید بیشتر است در واقع سرمایه‌گذاران در صندوق تضمین مفید نیز باید توجه داشته باشند که حداقل مدت سرمایه‌گذاری برای این که افراد بتوانند از خاصیت تضمین سرمایه صندوق مفید بهره‌مند شوند و اصل سرمایه آن‌ها تضمین شود 180 روز یعنی دو برابر زمان نگهداشت سرمایه در صندوق تضمین کاریزما است که این مورد یکی از مزایای صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما به حساب می‌آید. در صندوق کیان حداقل مدت سرمایه‌گذاری برای بهره‌مند شدن از تضمین اصل سرمایه 365 روز است.
تفاوت در میزان دارایی‌های صندوق
در تاریخ 13 اسفند ماه 1401 میزان کل خالص ارزش دارایی‌های صندوق تضمین کاریزما 652 میلیارد و 775 میلیون تومان است. در همین تاریخ میزان کل خالص ارزش دارایی‌های صندوق تضمین اصل سرمایه مفید نیز به بیش از 259 میلیارد و 206 میلیون تومان رسیده است.در تاریخ مذکور تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما 500 میلیون واحد است و میزان واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران صندوق تضمین اصل سرمایه مفید 202 میلیون و 977 هزار و 502 واحد است.
در حال حاضر قیمت صدور واحدهای صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما 13,125 ریال و قیمت ابطال آن 12,879 ریال است. در همین تاریخ قیمت صدور هر واحد صندوق تضمین اصل سرمایه مفید12821ریال و قیمت ابطال هر واحد صندوق تضمین اصل سرمایه مفید نیز 12770 ریال است.
تاریخ آغاز فعالیت صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما 09/07/1401 است و صندوق تضمین اصل سرمایه مفید نیز فعالیت خود را در تاریخ 01/08/1401 آغاز کرده است. مدیر صندوق در صندوق تضمین کاریزما سبدگردان کاریزما و مدیر صندوق در صندوق تضمین اصل سرمایه مفید سبدگردان است.
با این وجود در حال حاضر در بازار سرمایه ایران ابزاری فراهم شده است که افرادی با سطح ریسکپذیری بسیار پایین نیز در بازار سرمایه امکان سرمایه‌گذاری موفق و به دور از ریسک و نگرانی‌های موجود را تجربه کنند. صندوق‌های تضمین اصل سرمایه همچنین می‌توانند پاسخگوی نیاز دو گروه از سرمایه‌گذاران با درجه ریسکپذیری متفاوت باشد یعنی دارندگان واحدهای ممتاز که سطح ریسکپذیری بسیار بالایی دارند و دارندگان واحدهای عادی این صندوق‌ها که اصلا ریسک‌پذیر نبوده و به دنبال ابزارهایی با کمترین ریسک ممکن در بازار سرمایه می‌گردند.
در سال‌های اخیر با توجه به افزایش قابل توجه نرخ تورم و با توجه به افت قابل توجه قدرت خرید و ارزش پول ملی کشور همواره با افزایش تورم میزان قدرت خرید افراد نیز در حال کاهش بوده است. حفظ ارزش پول و مقابله با تورم لجام‌گسیخته‌ای که بر اقتصاد ما چنبره زده است سرمایه گذاری را برای مردم در کشور ما به یک امر حیاتی برای فرار از تورم و کاهش قدرت خرید تبدیل کرده است به همین دلیل است که سرمایه گذاری که بتواند به ما سود برساند و در برابر ضررهای احتمالی ما را مصون بدارد یکی از بهترین روش‌های سرمایه گذاری در شرایط اقتصادی فعلی که راهکاری ایده‌آل برای سرمایه‌گذاری بدون ریسک در بورس به حساب می‌آید است.
شاید برخی تصور کنند که با سرمایه‌های اندکی که در دست دارند نمی‌توانند در برابر تورم فعلی ارزش سرمایه‌های خرد خود را حفظ کنند و تنها راه مقابله با تورم و حفظ ارزش پول و قدرت خرید؛ ورود و سرمایه گذاری در بازارهایی است که به سرمایه‌های کلانی نیازمندند اما در پاسخ به این دسته از افراد باید گفت سرمایه گذاری در شرایط فعلی و حتی با سرمایه‌های اندک نیز یک اقدام مهم و مطلوب به شمار می‌رود. صندوق سرمایه گذاری یکی از راهکارهای ورود به بازارهای مالی با سرمایه های کوچک و محدود است و در میان انواع مختلف صندوق های سرمایه گذاری، صندوق های سرمایه گذاری که بتوان با پول کم به آن‌ها ورود کرد و علاوه بر کسب سود و منتفع شدن از سرمایه گذاری در بازاری چون بازار سرمایه در مقابل ریسک‌های این بازار نیز در امان بماند صندوق تضمین محسوب می‌شود.برای آن دسته از افرادی که از سرمایه بالاتری برخوردارند اما به واسطه آن که خیلی تمایلی به ریسک ندارند و از تحمل ضرر و زیان در بازاری چون بازار سرمایه که هر روز با نوسانات مختلفی در تقابل است و ممکن است سرمایه این افراد در اثر سرمایه‌گذاری مستقیم در این بازار به خطر بیفتد نیز سرمایه گذاری کم‌ریسک در بازار سرمایه اهمیت دارد.
