همسر آزاری
در حال حاضر، آمار دقیقی از میزان خشونت خانگی، کتک کاری زوجین و طلاق های ناشی از بدرفتاری و همسرآزاری در دست نیست، لیکن با رشد فرهنگی حاصل از افزایش معلومات در میان خانواده ها، به نظر می رسد گفتمان و تفاهم به تدریج جانشین تنبیهات بدنی شده است؛ زیرا طلاق هایی که هم اکنون صورت می گیرد، بدنبال اختلافات خانوادگی حاصل می شود و بدیهی است اگر پای زن و شوهر به عنوان شاکی و متهم به دادگستری باز شود، حرمت ها شکسته خواهد شد؛ بنابراین، شایسته است مسائل خانوادگی در درجه نخست از طریق فرهنگ سازی و ارتقای سطح آموزه های اخلاقی و دینی حل و فصل شوند و مراجعه به دادگاه ها در درجه آخر قرار گیرند.بعضی با نیت انضباط در محیط خانواده، برخی به دلیل بداخلاقی و شخصیت ضعیف خود، عده ای هم از روی غرض باعث رنج و آزار همسر خود می شوند. شاید فکر کنید همسر آزاری اگر جرم باشد فقط در صورت کتک زدن و آن هم اگر به نیت ادب کردن نباشد غیرقانونی است؛ اما باید بدانید که آزار غیر بدنی مانند توهین، فحاشی، تهمت ناروا و… نیز جرم است و قابل پیگیری و مجازات. همچنین هیچ مجوز قانونی برای زدن همسر، مثل تنبیه و تأدیب، وجود ندارد. از نظر قانونی، تنبیه به طور کلی از افراد سلب شده و فقط در موارد استثنایی مانند اطفال و مجانین در بند (ت) ماده ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی با رعایت شرایطی تجویز شده است؛ لذا ایراد صدمه یا ضرب و جرح توسط زوجین تحت عنوان تنبیه فاقد محمل قانونی است، که البته این امر شامل انواع خشونت روانی مانند توهین، تحقیر و تمسخر یکدیگر نیز می شود.
همسر آزاری جرم است
زن و شوهر جدا از رابطه ازدواج و نقش همسری، مانند همه انسان ها یک شخصیت انسانی دارند که در روابط با دیگران باید حفظ شود . بنابراین زن و شوهر نیز باید با یکدیگر رفتار محترمانه و در چارچوب شرع، قانون، اخلاق و عرف داشته باشند و به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و درواقع از هر نوع آسیب زدن و آزار رساندن به دیگری پرهیز کنند. در اینجا چند نکته حقوقی وجود دارد که در ادامه اشاره می گردد.
برخی فکر می کنند آزار و اذیت اگر از سمت زن اتفاق بیفتد همسر آزاری است اما از آن طرف طبیعی است و مرد قانونا حق زدن و رفتار غیرانسانی نسبت به زنش دارد. این در حالی است که جرم همسر آزاری دوسویه است و زشت و ستم و جرم بودن آن نسبت به زن و مرد یا زن و شوهر یکسان است.
همسر آزاری فقط محدود به آزار بدنی و کتک کاری نیست بلکه شامل آسیب های مادی و معنوی می گردد. بنابراین همان طور که صدمه بدنی، چه از سوی مرد و چه از طرف زن، جرم است و مجازات جزایی و گاهی قصاص و دیه دارد، توهین، افتراء، نشر اکاذیب و دشنام نیز که ضرر و زیان معنوی اند جرم هستند و حسب مورد قابل تعقیب و دارای مجازات کیفری اند و فرقی نمی کند آن را شوهر یا زن وی مرتکب شده است. تبصره یک ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب ۱۳۹۲) به زیان معنوی اشاره کرده که عبارت است از صدمات روحی یا هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی.
تقاضای مجازات و جبران زیان های مادی و معنوی
در وضعیت همسر آزاری، کسی که آسیب دیده است طبق قوانین می تواند تقاضای مجازات کند. همچنین آسیب دیده می تواند علاوه بر تقاضای مجازات، جبران تمام ضرر و زیان های مادی و معنوی ناشی از جرم را از دادگاه درخواست کند. ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری حق مطالبه جبران زیان مادی و معنوی را داده است. در اینجا به مواردی از مجازات همسر آزاری که مشمول جرائم کیفری است بدون ذکر جزئیات اشاره می کنیم همراه ساعد نیوز باشید.
- ۱. توهین و فحاشی: حبس از ۱ ماه تا ۱ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق؛ یکی از آن ها یا هر دو.
- ۲. نسبت اعمال خلاف عفت عمومی: نسبت دادان اعمالی که حد شرعی دارد، مانند زنا، اگر در دادگاه ثابت نشود جرم قذف شناخته می شود و مجازات آن ۸۰ ضربه شلاق است.
- ۳. صدمات بدنی که باعث سیاهی، کبودی یا جراحت بر بدن شود طبق قانون مجازات اسلامی، دیه یا ارش دارد.
- ۴. نقص عضو: اگر صدمات بدنی به صورت عمدی باشد و موجب شکستن یا نقص یا ازکارافتادگی عضو، مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع آن یا از دست دادن عقل گردد، حسب مورد به قصاص یا دیه حکم داده می شود. گاهی هم جرم همسر آزاری جنبه عمومی پیدا می کند و حتی بدون شاکی خصوصی یا بخشش از سوی او، دادگاه می تواند به مجازات ۲ تا ۵ سال زندان رأی صادر کند.
- ۵. استفاده از چاقو و اسلحه: اگر مردی در نزاع با همسرش از اسلحه یا چاقو یا مانند آن استفاده کند حتی اگر به جراحت بدنی هم ختم نشود مجازاتش ۳ ماه تا ۱ سال زندان است.
- ۶. سقط جنین: اگر زدن یا آزار عمدی همسر حامله باعث سقط جنین او شود، حسب مورد علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص، محکومیت حبس ۱ تا ۳ سال را دارد.
- ۷. طلاق از طرف مرد یا زن: در صورت آزار و بدرفتاری از سوی زن، شوهر می تواند تقاضای طلاق کند و بر اساس شرایط ضمن عقد که در عقدنامه های جدید این چند دهه درج شده است، زن نیز در شرایط عسر و حرج ناشی از همسر آزاری می تواند از حق وکالت در طلاق استفاده کند و به دادگاه تقاضای طلاق دهد.
- ۸. محل سکونت جدا به علاوه پرداخت نفقه: طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی درصورتی که با بودن زن و شوهر در یک منزل ترس از ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی وجود داشته باشد، زن می تواند مسکن جدا درخواست کند و اگر این موضوع در دادگاه ثابت شود، دادگاه علاوه بر اینکه به بازگشت زن به منزل شوهر حکم نخواهد داد، تا زمانی که زن باید در محل جدا زندگی کند نفقه او هم به عهده شوهر خواهد بود.
زدن زن به قصد تنبیه و تأدیب قانونی نیست
زدن زن توسط شوهر ازنظر قوانین ایران به هیچ وجه مجاز نیست. در قانون به طورکلی تنبیه بدنی نسبت به افراد منع شده است و فقط دو مورد استثنا وجود دارد. یکی اطفال است که طبق ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی، پدر و مادر حق تنبیه طفل خود رادارند ولی در محدوده تأدیب. بنابراین پدر و مادر حق تنبیه فرزندان بالغ و رشید و در سن قانونی خود را ندارند و نیز این حق نسبت به کودکان نیز در حدود ادب کردن است و نه ظالمانه و عامدانه و با دلایل دیگر. استثنا دوم مجانین هستند که در بند ت ماده ۱۵۸ قانون مجازات اسلامی رعایت شرط تأدیب یا حفاظت در نظر گرفته شده است. البته این ماده، گسترده تر از ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی است و حق تنبیه را علاوه بر والدین، برای اولیای قانونی و سرپرستان اطفال و مجانین نیز مجاز دانسته است اما فقط به قصد ادب کردن یا حفاظت آن ها و در حدود شرعی آن: «اقدامات والدین و اولیای قانونی و سرپرستان صغار و مجانین که به منظور تأدیب یا حفاظت آن ها انجام می شود، مشـروط بـر اینکه اقدامات مذکور در حد متعارف و حدود شرعی تأدیب و محافظت باشد».
تدابیر مدنی و حقوقی
از منظر مقررات غیر جزایی و به تعبیری مدنی، برای مواقعی که بر اثر بد رفتاری، زوج از همسر خود ناراضی باشد، وی هر زمان که تصمیم بگیرد، می تواند همسر خود را طلاق دهد. از سوی دیگر، چنانکه می دانیم در بند الف قباله های جدید آمده است: چنانچه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، زوج مکلف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با زوجه به دست آورده یا معادل آن را بلاعوض به زوجه منتقل کند. بدیهی است اجرای بند فوق منوط به این است که تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف زناشویی یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، در غیر این صورت زوجه مستحق تا نصف دارایی نخواهد بود. از سوی دیگر، هرچند در قانون مدنی و کیفری ایران نسبت به پرداخت نفقه تاکید بسیاری شده، لیکن در مواردی این ضمانت اجرا برداشته شده و مردان از پرداخت آن معاف شده اند. در این ارتباط از جمله سوء رفتار زن، عدم انجام وظایف زناشویی یا انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی موجبی است بر اینکه زوجه در قبالِ مرد ناشزه تلقی، و بر این اساس استحقاق دریافت نفقه را نداشته باشند. در این ارتباط ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، مقرر می دارد: چنانچه زن از وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود، مگر در مواردی مانند بیماری واگیردار شوهر که در ماده ۱۱۲۷ قانون مذکور بدان اشاره شده است. در مورد زن نیز موضوع بدین صورت است، چنانچه وی عسر و حرج خود را در دادگاه خانواده به اثبات رساند، می تواند دلیل موجهی از برای طلاق تلقی شود. لهذا زنانی که موضوع همسر آزاری قرار می گیرند، می توانند در صورتی که حکم قطعی محکومیت کیفری همسرشان صادر شده باشد، آن را به دادگاه خانواده ارائه کنند تا حکم طلاق صادر شود. در این راستا، در سند های رسمی ازدواج جزو شرایط ضمن عقد نکاح آمده است، اگر مردی زندگی را برای زن توأم با مشقت شدید کند، زن اجازه دارد با اختیارات حاصل از عقد وکالت حین ازدواج به این وضع خاتمه دهد؛ بدین معنی که زن به استناد مصادیق همسر آزاری ثابت می کند که زندگی با این مرد توأم با مشقت شدید است و حق وکالت در طلاق برای او احیا می شود. همچنین علاوه بر اینکه حق شکایت مرد در فرضی که مورد هتاکی و یا صدمه بدنی قرار گیرد محفوظ است، برای زن نیز وفق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی چنین پیش بینی شده: در صورتی که بودن زن و شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی باشد، زن می تواند مسکن علیحده انتخاب کند و در صورت ثبوت این امر دادگاه حکم به بازگشت زن به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن از بازگشت به منزل معذور است، نفقه او به عهده شوهر خواهد بود. به علاوه در مورد منزل جداگانه برای زن، در ماده ۱۱۱۶ قانون مدنی آمده: مادام که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته، محل سکنای زن به تراضی طرفین معین می شود و درصورت عدم تراضی، دادگاه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین، منزل زن را معین خواهد کرد و در صورتی که نزدیکانی نباشند، خود دادگاه محل مورد اطمینانی را معین خواهد کرد. به هر حال تمامی مسائل اشاره شده حالت حقوقی قضیه است و بهانه ای است برای برگشت به خانه، مکانی که می تواند با رفتار متقابل زوجین به محلی امن و آرام برای زندگی و کسب آرامش تبدیل شود. در واقع، مأمنی نه تنها برای زن و شوهر، بلکه دامنی پر از مهر و محبت برای تربیت فرزندانی که می خواهند هنرِ در کنار هم بودن را از الگوی رفتاری پدر و مادر، بیاموزند. در بسیاری از موارد شرایط بیرونی از جمله مشکلات اقتصادی به حریم خانوادگی کشیده می شود و باید به این موضوع توجه داشت که در بررسی عوامل همسرآزاری نباید فردگرا بود، چراکه عوامل اجتماعی در نشر این آسیب تاثیرگذار است. همسرآزاری در کنار کودک آزاری از جمله آسیب های اجتماعی در جامعه است که با اطلاع رسانی و توجه به جایگاه همسر براساس رویکرد های شرعی و اسلامی، می توان در کاهش این آسیب ها اقدام کرد. از سوی دیگر، رسانه ها هم با اطلاع رسانی دقیق و آگاهی بخشی می توانند در کاهش آسیب های اجتماعی از جمله همسرآزاری اقدام کنند.
آیا زن میتواند بدون اجازه ی شوهر طلاق بگیرد؟
