دریازدگی از جمله بیماری های ساده اما کسالت بار است که در طول سفر اگر برای یکی از اعضای خانواده، دوستان یا نزدیکانمان پیش آید، احتمالا آن سفر پر از ناراحتی و نگرانی خواهد شد. این بیماری در هنگام سفرهای دریایی، هوایی یا ماشینی رخ می دهد و فرد مبتلا، به جای لذت بردن از سفر و مسیر به دنبال راهی برای کنترل علائم خود خواهد بود.
این بیماری به دلیل دریافت سیگنال های حسی مختلف که بین آن ها تناقض وجود دارد ایجاد می شود. این اختلاف بین سیگنال ها باعث بروز علائم آزاردهنده ای مانند حالت تهوع، استفراغ، سردرد و سرگیجه می شود. افرادی که به دریازدگی مبتلا هستند، از بیماری و نحوه بروز علائم خود آگاهی دارند، به همین دلیل قبل از سفر، داروها و راهکارهایی که باعث کنترل علائم آن ها می شود را تهیه می کنند.
آیا دریازدگی نوعی بیماری است؟
به دریازدگی بیماری حرکت نیز می گویند که احساس پژمردگی در انسان ایجاد می کند. این احساس زمانی رخ می دهد که اندام های حسی بدن پیام های متفاوتی را به مغز ارسال می کنند. این پیام ها باعث بروز علائم آزاردهنده ای می شوند که مسیر سفر را برای بیمار عذاب آور می کند.
این احساسات یا علائم زمانی ایجاد می شوند که با ماشین، قایق، هواپیما یا قطار در حال سفر هستیم. باید اشاره داشت که تعداد افراد حساس به سفرهای دریایی معمولا بیشتر از وسایل دیگر است. با توجه به این موضوع، انسان ها به سه دسته تقسیم می شوند:
- افرادی که مستعد دریازدگی هستند.
- افرادی که در شرایط موجی دریا به این بیماری مبتلا می شوند.
- افرادی که در شرایط دریایی شدید به این بیماری مبتلا خواهند شد.
عوامل بروز دریازدگی
تعادل بدن با کمک سیگنال هایی که توسط بسیاری از قسمت های بدن ارسال می شوند (مانند چشم ها و گوش های داخلی)، حفظ خواهد شد. در مقابل، گیرنده های حسی دیگری در پاها وجود دارند که به سیستم عصبی اجازه می دهند تا بداند چه قسمت هایی از بدن با زمین تماس دارد.
زمانی که پیام های دریافتی از سمت گیرنده های حسی در پاها و سیگنال های ارسال شده از اندام های دیگر بدن در تناقض باشند، بیماری حرکت ایجاد می شود. به عنوان مثال وقتی در هواپیما هستیم، نمی توانیم تلاطم حرکت را ببینیم، اما بدن آن را احساس می کند (سیگنال هایی توسط گوش داخلی یا اندام های دیگر ارسال می شوند)؛ در حالی که ما روی صندلی نشسته ایم (گیرنده های حسی در پاها پیام ثابت بودن را ارسال می کنند). این سردرگمی باعث حالت تهوع یا حتی استفراغ می شود.
عوامل خطر در دریازدگی
هر شکلی از سفر در زمین، هوا یا روی آب باعث ایجاد احساس ناراحت کننده بیماری دریازدگی می شود. باید گفت که برخی افراد حتی به بعضی از وسایل بازی مانند تاب، ترن هوایی یا چرخ و فلک نیز حساس هستند.
در بین افراد مختلف، کودکان بین ۲ تا ۱۲ سال و زنان باردار به دلیل اختلال در گوش داخلی دچار این بیماری می شوند. عوامل زیر احتمال ابتلا به دریازدگی را افزایش می دهند:
- سابقه خانوادگی داشتن این بیماری
- مصرف داروهای ضدبارداری هورمونی
- اختلالات گوش داخلی
- دوره های قاعدگی
- میگرن
- بیماری پارکینسون
هر چند هر فردی با داشتن سیستم کارآمد طبیعی حلزون گوش، مستعد این بیماری است ولی افرادی که کاملا ناشنوا بوده و سیستم حلزونی گوش آنها پاسخ نمی دهد، ایمن هستند.
علائم دریازدگی
بیماری حرکت معمولا باعث ناراحتی معده و دستگاه گوارش می شود. علائم دیگر آن عبارتند از:
- عرق سرد
- سرگیجه
- رنگ پریدگی صورت
- سردرد
- خستگی
- تحریک پذیری
- ناتوانی در تمرکز
- افزایش بزاق، حالت تهوع و استفراغ
- پوست رنگ پریده
- تنفس سریع یا بلعیدن هوا
- از دست دادن یا مشکل در حفظ تعادل
نحوه تشخیص دریازدگی
این بیماری به سرعت برطرف می شود و معمولا نیازی به تشخیص حرفه ای ندارد. بسیاری از افراد از این بیماری خود با خبر هستند؛ زیرا فقط در طول سفر یا فعالیت های خاصی برای آن ها رخ می دهد و بعد از پایان سفر یا اتمام آن کار خود به خود رفع خواهد شد.در صورت بروز علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- استفراغ و تهوع شدید
- قطع نشدن علائم بعد از پایان سفر
- علائم کم آبی شدید
راهکارهای پیشگیری از علائم دریازدگی
اکثر افرادی که مستعد دریازدگی هستند راجع به بیماری خود می دانند. این افراد قبل از سفر خود از اقداماتی برای جلوگیری از ایجاد علائم استفاده می کنند. از جمله راهکارهای رایج برای پیشگیری از علائم دریازدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از سفرهای طولانی مدت با کشتی یا قایق خودداری کنید و در صورت الزام داروهای لازم را تهیه کنید.
- هنگام رزرو سفر از قبل برنامه ریزی کنید. اگر با هواپیما سفر می کنید، صندلی پنجره دار را انتخاب کنید.
- در هنگام سفر با اتوبوس یا قطار، روی صندلی هایی به سمت حرکت بشینید و از نشستن به سمت عقب خودداری کنید. (خلاف جهت حرکت نشینید)
- در کشتی، کابینی در سطح آب و نزدیک به جلو یا وسط کشتی را انتخاب کنید. ساکن شدن در کابینی وسط کشتی به دلیل حرکت کمتر این قسمت، باعث کاهش حالت تهوع می شود. همچنین در صورت امکان دریچه ای را برای منبع هوای تازه باز کنید و از مطالعه خودداری کنید.
- نشستن روی صندلی جلو در ماشین شخصی یا اتوبوس یا رانندگی کردن، به افراد در کنترل علائم کمک می کند. بسیاری از افرادی که دچار دریازدگی هستند متوجه می شوند که در هنگام رانندگی علائمی ندارند.
- شب قبل از سفر استراحت کافی داشته باشید و از نوشیدن الکل خودداری کنید.
- کم آبی، سردرد و اضطراب باعث افزایش علائم دریازدگی می شوند.
- قبل و حین سفر به صورت مناسب و کافی غذا بخورید و در طول سفر از مصرف غذاهای چرب و اسیدی اجتناب کنید.
- لباس های مناسب با فصل و آب و هوای منطقه ای که سفر کرده اید بپوشید. این کار باعث می شود بدن شما راحت تر با شرایط سازگار شود. به عنوان مثال در فصل تابستان لباس های خنک بپوشید تا بدن راحت تر در معرض هوای آزاد قرار بگیرد.
- روش های درمان خانگی را امتحان کنید. بسیاری از افراد با مصرف قرص نعنا و دمنوش زنجیبل احساس بهتری خواهند داشت.
- تمرینات تنفسی بسیار عالی و موثر هستند. این روش برای افرادی که دچار اضطراب و استرس شدید می شوند بسیار کاربردی است .
- استشمام رایحه های تسکین دهنده مانند نعناع، زنجبیل یا اسطوخودوس باعث کاهش علائم می شود.
- تلفن، تبلت یا کتاب را کنار بگذارید و به یک شیء در دوردست یا افق نگاه کنید.
- در صورت امکان دراز بکشید و چشمان خود را ببندید.
- اگر برای مدت طولانی مجبور به سفر با کشتی هستید، به بدن خود اجازه دهید با شرایط سازگار شود. در این زمان از راه حل های گفته شده استفاده کنید و در صورت عدم بهبودی با پزشک کشتی مشورت کرده یا داروهای تجویز شده را مصرف کنید.
- می توانید از وسیله ای مانند گوش گیر استفاده کنید. استفاده از این وسیله حساسیت مغز و سیستم عصبی شما را در رابطه با گوش کاهش می دهد و بروز حالات ذکر شده را کمتر خواهد کرد.
- سعی کنید درون قایق و کشتی به نقطه ثابتی بیرون از آنها خیره شوید، مثلا به افق نگاه کنید. این کار سبب می گردد تا حرکت قایق یا کشتی را کمتر احساس کنید و کمتر دچار مشکل شوید.
- به مقدار کافی آب بنوشید و از کم آبی بدن در حین سفر جلوگیری کنید. این کار سبب بهبود وضعیت جسمی افراد در حین سفر است.
- هرگز در طول سفرهای دریایی، گرسنه نمانید. معده خالی باعث بروز حالت تهوع است. مصرف مقداری نان و غذای سبک و مقوی به مسافران دریایی توصیه می گردد. خوردن غذاهای نشاسته دار علاوه بر تامین انرژی بدنتان باعث می شود تا دچار دریازدگی نشود.
- یکی دیگر از عواملی که باعث می شود تا با مشکل دریازدگی مواجه نشوید، استفاده از مواد غذایی شیرین است. مصرف مواد غذایی شیرین باعث می شود تا به میزان چشم گیری از دریازدگی ایمن بمانید.
- از کاربردی ترین تکنیک های مهار دریازدگی، دراز کشیدن در راستای کشتی یا قایق است. این کار سبب می شود تا بدون مشکل خاصی یک سفر دریایی را تجربه کنید.
- به محض بروز حالت تهوع، ذهن خود را بر روی زیبایی های دریا متمرکز کنید و نفس عمیق بکشید و با ثابت نگه داشتن نگاه خود بر روی شیئی خارج از کشتی (شی ساکن) سعی کنید بر حالت تهوع خود غلبه کنید.
- هنگام شروع حرکت قایق و یا کشتی می توانید آب نبات لیمویی میل کنید. این آبنبات، قند خون شما را تنظیم می کند.
- از عینک هایی که مخصوص جلوگیری از دریازدگی است، استفاده کنید.
- تلقین کردن یکی از موضوعات بسیار قابل توجهی است که علم روانشناسی آن را مورد تحلیل بررسی قرار داده است. به گفته روانشناسان تلقین کردن یک موضوع، سبب شده تا اتفاقی که به آن فکر می کردید، رخ دهد. شما اگر به خودتان تلقین کنید که حالت دریازدگی دارید، شانس خودتان را برای بروز این مشکل بیشتر کرده اید.
برای خلبانان، فضانوردان یا افراد دیگری که به طور منظم یا به عنوان بخشی از حرفه خود به صورت مداوم در سفر هستند، درمان های جایگزین مانند درمان شناختی و بیوفیدبک (biofeedback) راه حل های بسیار خوبی به شمار می روند.
در درمان شناختی رفتاری فرد یاد می گیرد که چه مسائلی باعث بروز بیماری و علائم آن می شود. سپس در طول جلسه های مختلف آموزش می بیند که چگونه با علائم، درد و ناراحتی خود کنار بیاید یا آن ها را مدیریت کند.
در بیوفیدبک، عکس العمل های غیرارادی بدن مانند تنفس، ضربان قلب و فشارخون با استفاده از حسگرهایی بررسی می شوند (در هنگام بروز علائم بیماری و زمانی که بیمار حالت عادی دارد). سپس با کمک تکنیک های خاصی به بیمار آموزش می دهند که چگونه فعالیت های فیزیولوژیک خود را تغییر دهد.
درمان دریازدگی
دریازدگی درمان ندارد، زیرا این بیماری در اثر تناقض بین سیگنال های حسی و حرکتی ایجاد می شود که تنها در شرایطی خاصی مثل سفرهای دریایی رخ می دهد؛ اما باید گفت که مصرف چندین نمونه از داروهای مختلف از شروع علائم این بیماری جلوگیری می کنند.
توجه داشته باشید که بیشتر این داروها احساس خواب آلودگی در افراد ایجاد می کنند؛ بنابراین کار با ماشین آلات یا وسیله نقلیه در هنگام مصرف این داروها مجاز نیست.
از جمله داروهایی که برای درمان علائم این بیماری تجویز می شوند:
- هیوسین هیدروبرومید (hyoscine hydrobromide) است که معمولا به عنوان اسکوپولامین (scopolamine) شناخته می شود.
- دیمن هیدرینات (dimenhydrinate) که با نام درامامین یا گراول (Dramamine or Gravol) در بازار موجود است .
- آنتی هیستامین ها معمولا برای درمان واکنش های آلرژیک استفاده می شوند، اما از آن ها برای کنترل علائم دریازدگی نیز استفاده می کنند. بیشتر آنتی هیستامین ها باعث خواب آلودگی می شوند و همین ویژگی آن ها در کنترل علائم این بیماری موثر است.
توجه داشته باشید که اسکوپولامین ها به صورت چسب پوستی نیز قابل دسترس هستند و از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری می کنند. این چسب ها را باید حداقل چهار ساعت قبل از سفر پشت گوش بچسبانید. بعد از سه روز آن را بردارید و چسب جدید قرار دهید. این دارو باعث خشکی دهان می شود و فقط برای بزرگسالان تایید شده است.
آیا دریازدگی عوارض جدی دارد؟
این بیماری عوارض جدی به دنبال ندارد و به ندرت باعث می شود که بیمار نتواند جلوی سرفه خود را بگیرد. در مواردی استفراغ بیش از حد باعث کم آبی شدید و فشارخون پایین می شود که نیاز به درمان و مداخلات پزشکی دارد. در این بیماری پیشگیری راه حل مناسب تری است تا درمان.
آشنایی با بیماری کروتزفلد جاکوب
