آتوپي (ATOPY) يكی از شایعترین بیماری حساسیتی مخصوصا در نژادهای تریر در ایران است .این بیماری یک نوع آلرژی پوستي است كه در اثرتنفس ، بلع و یا نفوذ پوستی مواد حساسیت زا( آلرژن ها) به بدن حيوان ایجاد میشود. ایمنی حیوان به این مواد که در اثر تنفس ، خوردن یا از طریق جذب پوستی وارد بدن میشوند واکنش نشان داده که به صورت حساسیت و خارش ظاهر میشود. از مواد حساسیت زای متداول که باعث ایجاد این نوع حساسیت میشوند میتوان به گرد و خاك خانه ، مایت های (جانوران ریزمیکروسکپی) گرد و خاك خانه، کاغذهای چاپی (روزنامه)، گرده گل ها، گياهان و درختان، پر، پشم، شوره پوست ، دود تنباكو وغیره اشاره کرد. آتوپی زمینه ژنتیکی داشته و ارثی است. به دليل اينكه آتوپی زمینه ژنتیکی دارد بنابراين در برخی نژادهای سگ مثل وست هایلند وایت تريرها،روتريور،شارپی ،دالماسين، بول داگ ، بيگل ، پاگ ، باكسر، كوكر اسپانيل آمريكايي بيشتر از سگهای ديگر ديده ميشود.این بیماری هم در سگ وهم در گربه ديده ميشود. هر دو جنس نر و ماده به طور برابر مستعد به این حساسیت هستند.
علل و علائم قارچ پوستی یا بیماری درماتوفیت در گربه علایم آتوپی گربه
خارش مهمترین نشانه بالینی آتوپی است. شروع علایم خارش ابتدا می تواند خفیف و به صورت فصلی باشد اما با گذشت زمان و افزایش سن کم کم علائم شدیدتر و غیر فصلی گشته که در تمام سال اغلب دیده می شوند. عموما حیواناتی که به آلرژن های فصلی حساسند )مثل گرده گل و گیاهان) بیشتر علائم را فصلی و آنهایی که به موادی همچون گرد و خاک حساسند در تمام فصول می توانند از خود نشان دهند.
نشانه های آتوپی گربه
به خاطر وجود خارش، گربه خود را بیش از حد می لیسد و تیمار میکند . این عمل می تواند باعث کم پشت شدن پوشش و یا کچلی در مناطقی مثل روی شکم، داخل ران یا در پشت گربه شود. عفونت های عود کننده گوش، ایجاد برخی آلرژیی های تنفسی، التهاب و یا زخم های جلدی در صورت و اطراف گوش ها، تنه و گردن نیز از دیگر نشانه های آتوپی است که می توانند دیده شوند. بعضی از گربه ها دائما با پاهایشان پشت گردن و یا صورت خود را می خارانند. التهاب پوست ارزنی یک نشانه بالینی معمول در گربه های مبتلا به این بیماری است. به این علت به ان التهاب پوست ارزنی می گویند چرا که وقتی دست بر روی پوست گربه دست کشیده شود حالت برآمدگی های دانه دانه ریز همانند دانه های ارزن زیر دست احساس می شوند )پیش تر توضیح داده شد). همچنین اینها برآمدگی ها قرمز رنگ و کوچکی هستند که اغلب با خارش و ریزش مو همراه اند.
انواع مشکلات گوارشی در گربه ها و روش های درمانالتهاب ارزنی پوست بیشتر در قسمت سر، گردن، زیر چانه تا زیر گردن و پشت گربه دیده می شوند. ابتدا خارش ایجاد شده و حیوان به خاطر خاراندن بیش از حد باعث صدمه زدن به پوست و ایجاد خراش در آن می شود. ایجاد خراش باعث نفوذ عوامل عفونی به پوست شده و می تواند عفونت های میکروبی یا قارچی را ایجاد نماید. به این عفونت های باکتریایی و یا قارچی اصطلاحا عفونت های ثانویه می گویند که خود این عفونت ها باعث تشدید خارش در حیوان نیز می شوند. در برخی مواقع عواملی دیگری به همراه آتوپی دست به دست هم داده و موجب تشدید آلرژی می گردند. از این عوامل می توان به وجود همزمان حساسیت غذایی، حساسیت ناشی ازگزش کک و یا آلودگی های انگلی اشاره کرد.
تشخیص آتوپی گربه
تشخیص اولیه آتوپی عموما بر اساس وجود خارش در محل های متداول و مشخص بیماری مثل لیسیدن دائم کف دست و پا، خاراندن مداوم گوش ها، اطراف آرنج و بغل های ران انجام می گیرد. خارش در ابتدا می تواند به صورت فصلی باشد. البته بعضی از گربه ها در تمام فصول خارش را از خود نشان می دهند. بسیاری دیگر در ابتدا خارش فصلی داشته اما با ادامه یافتن روند بیماری و افزایش سن این خارش به صورت غیروابسته به فصل و به طور دائم دیده می شود. اصولا دامپزشک با توجه به وجود حداقل ۳ تا از فاکتورهای زیر می تواند به وجود آتوپی مشکوک شود:
- وجود خارش که با تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی )کورتن ها) مثل پردنیزولون یا دگزامتازون کاهش یا قطع می شود.
- وجود الگوی انتشار بیماری برروی بدن حیوان )سرخی لاله گوش ،سرخی و التهاب بین پنجه ها)
- حذف دیگر علل شایع خارش )مثل گال یا سایر انگل ها، عفونت های باکتریایی و یا قارچی، سایر حساسیت ها همانند حساسیت ناشی از گزش کک، حساسیت غذایی و … )
- وجود التهاب یا عفونت های پوستی عود کننده
- نژادهای مستعد به اتوپی و شروع علائم از سنین بین ۱-۳ سال
دلایل پوکی استخوان در گربه ها و روش های درمانپیش گیری از آتوپی گربه
آتوپی درمان ناپذیر است اما می توان علایم آن را تا حدود زیادی با روش های مختلف تحت کنترل در آورد. این کنترل ها از ۳ طریق انجام می شود:
- پرهیز یا کاهش از مواجه شدن حیوان با عوامل ایجاد کننده آتوپی (در صورتی که عامل یا عوامل شناخته شوند)
- کنترل به وسیله بعضی از داروها (مثل آنتی هیستامین ها ، کورتیکوستروئیدها ،سیکلوسپورین)
- کاهش حساسیت (به وسیله واکسن های حساسیت زدا)
درمان آتوپی
اتوپي درمان ناپذیر است اما مي توان علايم ان را تا حدود زيادي با روشهای مختلف تحت كنترل در آورد .اين كنترل ها از 3 طريق انجام مي شود :
1-پرهيز یا کاهش از مواجه شدن حیوان با عوامل ايجاد كننده آتوپی (در صورتی که عامل یا عوامل شناخته شوند)
2-به وسيله بعضي از داروها ( مثل انتی هیستامین ها ، کورتیکوستروئیدها ،سیکلوسپورین)
3- کاهش حساسیت (به وسیله واکسن های حساسیت زدا)
علائم اتوپي دراغلب حيوانات با استفاده از اين روشها مي توانند تحت كنترل قرار بگيرند.
جلوگیری از برخورد با مواد الرژي زا اغلب مواقع امری امكان پذير و عملی نيست با این حال مي توان از در معرض قرار گرفتن حیوان به مواد الرژي زا را تا حدودي جلوگیری نمود. به عنوان مثال اگرمشخص شد سگ شما به گرده گياهان حساسيت دارد او را در زمانهاي طلوع و غروب كه گرده افشانی گياهان زياد است و همچنين در چمن زارها يا موقع هرس چمن ها به پياده روي نبريد.در مواقع گرد گيري سگ را به خارج از خانه يا اطاق ديگر انتقال دهيد و در حضور او دخانيات مصرف نكنيد .با برداشتن موكت ، قالي و قاليچه ها يا جارو برقي كشيدن و گردگیری مرتب از تجمع گرد وخاک میتوان جلوگیری کرد.با تعويض مرتب رو تختي و روبالشي ها وعدم خريد اسباب بازي هاي پارچه اي يا پشمي نيز میتوان از میزان مواد الرژی زا در خانه کاست.
نکاتی درباره کوتاه کردن موی سگ در تابستانداروهایی برای کنترل اتوپی گربه
طيف وسيعي از داروها را براي كنترل آتوپي مي توان استفاده نمود،به اختصار در مورد انها توضيحاتي ميدهيم:
- آنتي هيستامين ها (مثل هيدروكسي زين، لوراتیدین، ستیریزین و ...): اینها از اولين گروه دارویی هستند که براي كنترل علائم اتوپي مورد استفاده قرار میگیرند.اين داروها بسيار ايمن بوده و فقط ممکن است باعث ايجاد خواب الودگي و گيجي در حيوان شوند . اين عوارض معمولا بعد از مدتي از بين ميروند. اشكال اين داروها قدرت کم انها در کنترل خارش حاصل از آتوپی است.انتی هیستامین ها معمولا فقط در 30 -10 در صد مواقع میتوانند خارش را كنترل کنند. به همین خاطر میتوان برای افزایش اثرشان بهمراه آنها از كپسولهاي امگا 3 نيز استفاده کرد. امگا 3 خود در دراز مدت خواص ضد التهابي داشته و مي توانند باعث تقویت اثرات انتی هیستامین ها گشته واز میزان خارش بکاهد.انتي هيستامين ها انواع مختلفی دارند و دامپزشك مي بايست مناسب ترين دارو را كه بیشترین اثر برای کنترل خارش بر روي سگ يا گربه شما را دارد بر اساس ازمون و خطا انتخاب نماید.
-
برخی از دامپزشكان براي كنترل بيشتر خارش به همراه دو درمان قبلي از داروهاي ضد ا لتهاب های غير استروييدي (هم خانواده اسپیرین مثل ملوکسيكام استفاده نمایند.
- دارو هاي ضد التهاب استروييدي (کورتیکواسترویئد ها يا همان كورتن ها) مثل پریدنیزولون : از اين داروها در مواقعي كه انتي هيستامين يا ترکیب داروهاي ديگر براي كنترل خارش موثر واقع نشدند ، استفاده مي شود.اين داروها در كنترل خارش بسيار موثر اند اما در صورت استفاده طولاني مدت مي توانند باعث ايجاد عوارض جانبي جدي و جبران ناپذيري در بدن حیوان گردند. استفاده از امپولهاي تزريقي طولاني اثر (مثل متیل پردنیزولون) بعه علت شدید بودن عوارض به هيچ عنوان براي كنترل خارش ناشي از اتوپي توصيه نمي شود . هميشه در نظر داشته باشيد با اينكه استفاده از كورتن ها ساده ترين و راحت ترين راه براي كنترل علايم آتوپی(مثل خارش) میباشند اما پرخطرترین روش نیز هستند.در ضمن این نوع داروها فقط باعث مخفی شدن علایم گشته بدون اينكه حساسيت را درمان كنند .اگر تصمیم به استفاده از این نوع داروها برای کنترل آتوپی گرفته شد دامپزشک همیشه در مورد عوارض استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی با صاحب حیوان نکات لازم را در میان بگذارد.
- فراورده هاي كه به صورت موضعي بر روي پوست مصرف مي شوند : از فراورده هاي موضعي مثل شامپو(مثل شامپو جو دو سر ) ، لوسيون ، اسپري ،ژل های ضد خارش نيزمیتوان به صورت کمکی به همراه داروهای دیگر براي كنترل خارش استفاده نمود. بهتر است براي شستشوي حيوان از اب سرد استفاده شود چرا كه اب داغ خود مي تواند باعث تشديد خارش شود. اب کشیدن روزانه میتواند باعث کاهش بار مواد حساسیت زا از روی بدن حیوان شده و از شدت بیماری بکاهد.
- واكسن هاي کاهش دهنده حساسيت : واكسن هاي کاهش دهنده حساسيت تركيبات رقيق شده مواد الرژي زا بعلاوه بعضي داروهاي سركوب کننده ايمني هستند که باعث کاهش حساسیت در حیوان میگردد. تزريق مواد الرژي زاي رقيق شده به حيوان موجب میشود پاسخ بدن در برخورد با ماده الرژي زاي اصلي در محيط بسيار كمتر شود . اين واكسن ها بسته به نوع ماده حساسيت زایي كه در بدن حيوان باعث الرژي مي شوند متفاوت هستند. فاصله تزریق ها بسته به نوع دارو و از هر حیوان به حیوان دیگر مختلف (از یک ماه یکبار تا سالی یکبار) میباشد.این یکی از بهترینروش های کنترل برای حیواناتی است که بیش از 4-6 ماه در سال علائم از خود نشان داده و این علائم توسط امگا 3 و انتی هیستامین ها کنترل نمیشوند. متاسفانه اين نوع درمان در ايران در دسترس نمي باشد.
- به تازگی دارویی به نام تجاری آتوپیکا (Atopica) که حاوی سیکلوسپورین است به بازار امده که با موفقیت زیادی برای کنترل علائم بیماری آتوپی همراه بوده است. اثرات این دارو پس از دورهای حدود 2-4 هفته ایجاد میشود و از ان میتوان برای کنترل کوتاه مدت یا بلند مدت عوارض آلرژی استفاده کرد. متاسفانه نوع مخصوص سگ وگربه به ایران وارد نمیشود.
