سنگ کیسه صفرا رسوبات سختی است که می تواند در کیسه صفرا ایجاد شود و به طور بالقوه جریان صفرا را مسدود کرده و علائم جدی ایجاد کند.دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا وجود دارد، رایج ترین آن ها سنگ های کلسترول هستند. غذا های غنی از فیبر، میوه ها، سبزیجات، پروتئین های بدون چربی و مصرف لبنیات کم چرب ممکن است به رفع علائم و کاهش خطر بازگشت سنگ کیسه صفرا کمک کند.سنگ های صفرا زمانی تشکیل می شوند که صفرا سخت شود و تکه هایی از مواد جامد را تشکیل دهد. آن ها می توانند جریان صفرا را مسدود کرده و علائم جدی تری ایجاد کنند.
دیگر مشکلات کیسه صفرا شامل سرطان کیسه صفرا، بیماری مزمن کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا و سوراخ شدن کیسه صفراست.
سنگ های صفرا خود هیچ علامتی ندارند و یا علائم حدود ۸۰ درصد از مردم تحت عنوان "سنگ صفراوی خاموش" هستند، به این معنی که هرگز هیچ گونه درد یا علائم دیگری را تجربه نکرده اند. با این حال، اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای صفراوی قرار گیرد و باعث انسداد شود، می تواند منجر به علائم زیر شود:
انواع سنگ صفرا
سنگ کیسه صفرا دو نوع دارد:
- سنگ کلسترولی: سنگ صفرای کلسترولی نوع شایع تر سنگ صفرا است و زمانی تشکیل می شود که کلسترول بالایی در صفرا وجود داشته باشد.
- سنگ رنگدانه ای: سنگ رنگدانه ای زمانی تشکیل می شود که بیلی روبین اضافی در صفرا جمع شود.
اندازه سنگ کیسه صفرا از ذرات بسیار ریز در حد دانه های شن تا قطعات بزرگی به اندازه توپ گلف متغیر است.
- هرچند وجود تعداد زیادی سنگ کوچک شایع تر است، اما احتمال تشکیل شدن یک سنگ بزرگتر یا سنگ هایی در اندازه های متفاوت نیز وجود دارد.
- اگر سنگ ها بسیار کوچک باشد، ممکن است حالتی گل و لای مانند ایجاد شود.
- این که آیا سنگ صفرا باعث بروز علائم می شود یا خیر، به اندازه و تعداد سنگ ها بستگی دارد. هرچند براساس ترکیب تعداد و اندازه سنگ ها نمی توان احتمال بروز علائم یا شدت آنها را پیش بینی کرد.
سنگ صفرایی که داخل کیسه صفرا قرار دارد، غالباً مشکلی را به وجود نمی آورد. اگر تعداد سنگ ها زیاد باشد یا سنگ ها بزرگ باشند، بیمار در اثر واکنش نشان دادن کیسه صفرا به غذاهای چرب دچار درد می شود. همچنین اگر سنگ ها مسیر خروج صفرا را از کیسه صفرا مسدود کنند یا از کیسه صفرا خارج شوند و مجرای صفراوی را مسدود کنند، ممکن است مشکلات متعدد ایجاد شود.
- اگر حرکت سنگ ها منجر به انسداد هر یک از مجاری متصل کننده کیسه صفرا، کبد یا پانکراس به روده شود، عوارض جدی بروز می یابد.
- انسداد مجرای صفراوی موجب گیر افتادن صفرا یا آنزیم های گوارشی در مجرای صفراوی می شود.
- انسداد تولید التهاب می کند و در نهایت به درد شدید، عفونت و آسیب اندام ها دامن می زند.
- اگر این عارضه ها درمان نشود، زندگی بیمار به خطر می افتد.
علل ایجاد سنگ صفرا
در این بخش علل تشکیل شدن سنگ صفرا را بررسی می کنیم.
- سنگ صفرا زمانی ایجاد می شود که صفرا ذرات جامد (سنگ) را در کیسه صفرا به وجود بیاورد.
- سنگ صفرا زمانی تشکیل می شود که میزان کلسترول یا بیلی روبین در صفرا بالا باشد.
- وجود مواد دیگر در صفرا نیز می تواند باعث تشکیل سنگ شود.
- سنگ های رنگدانه ای عموماً در بیماران مبتلا به بیماری کبدی یا بیماری خونی با بیلی روبین بالا تشکیل می شوند.
- چنانچه عضله ضعیف باشد، کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نمی شود. باقی ماندن صفرا در کیسه صفرا موجب تشکیل سنگ صفرا می شود.
عامل های خطر تشکیل شدن سنگ صفرای کلسترولی به شرح زیر است:
- زن بودن
- اضافه وزن داشتن
- کاهش وزن سریع یا رژیم گرسنگی
- مصرف بعضی داروها مانند قرص ضدبارداری یا داروهای پایین آورنده کلسترول
عوامل خطر سنگ کیسه صفرا
ممکن است خطر افزایش ابتلا به بیماری سنگ کیسه صفرا را داشته باشید اگر در گروه زیر قرار بگیرید:
- زن هستید.
- بالای 40 سال سن دارید.
- به طور ارثی این بیماری را دارید.
- اضافه وزن دارید.
- مقدار زیادی از وزن را در مدت زمان کوتاهی از دست داده اید.
- دیابت دارید.
- بیماری کرون را داشته باشید.
- رژیمی دارید که پُر از چربی و کلسترول است.
- داروهایی مصرف می کنید که کلسترول را کاهش می دهد.
- داروهای مختلفی از جمله داروهای ضد بارداری خوراکی مصرف می کنید.
- برخی از اختلالات خون را دارا هستید.
- از بومیان آمریکایی یا نژاد مکزیکی هستید.
- حالتی دارید که بر جریان صفرا تأثیر می گذارد (مانند سیروز یا التهاب شدید کبد، کولانژیت اسکلروزان اولیه یا کلستازیس زایمان)
- بیماری کرون یا سندرم روده تحریک پذیر دارید (IBS).
- در حال مصرف آنتی بیوتیکی به نام سفتریاکسون هستید.
تشخیص بیماری سنگ کیسه صفرا
سنگ های صفراوی ممکن است در طی آزمایشاتی در شرایط مختلف کشف شوند، زیرا آنها اغلب علائمی را از خود نشان نمی دهند. از جمله موارد تشخیص می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مراجعه به پزشک عمومی: پزشک معالج در مورد علائم به تفصیل سؤال می کند و ممکن است آزمایش «علامت مورفی» را انجام دهد تا در تعیین التهاب کیسه صفرا کمک کند. در طول این آزمایش، پزشک معالج دست یا انگشت خود را در ناحیه فوقانی راست شکم قرار می دهد و از فرد می خواهد که نفس بکشد. اگر این احساس دردناک داشته باشد، معمولاً به این معنی است که کیسه صفرای او ملتهب است و ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشد.
پزشک معالج ممکن است انجام آزمایش خون را نیز تجویز کند تا به دنبال علائم عفونت باشد یا بررسی کند که آیا کبد به طور عادی کار می کند یا خیر .اگر علائم و نتایج تست نشان داد که ممکن است سنگ کیسه صفرا داشته باشد، معمولاً برای آزمایش های بعدی ارجاع داده می شود. اگر فکر می کنید ممکن است شکل شدیدتری از بیماری کیسه صفرا را داشته باشید، ممکن است در همان روز برای آزمایش در بیمارستان بستری شوید.
سایر روش های تشخیص شامل موارد زیر هستند:
- اسکن با امواج فراصوت
- اسکن MRI
- کلانژیوگرافی (ERCP)
- سی تی اسکن
غذا های توصیه شده برای سنگ کیسه صفرا
در حالی که جراحی، رایج ترین درمان سنگ کیسه صفر بوده، اما موارد خفیف تر ممکن است از راه رژیم غذایی و تغییر شیوه زندگی درمان شوند. این تغییرات، همچنین می توانند احتمال بازگشت سنگ های صفراوی را کاهش دهند. مطالعات نشان می دهند افرادی که از رژیم غذایی سالم پیروی می کنند، کمتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا یا بیماری کیسه صفرا هستند.آگاهی از غذا هایی که باید بخورید و از کدام ها باید خودداری کنید، ممکن است به رفع علائم و کاهش خطر بازگشت سنگ کیسه صفرا کمک کند. برخی از غذا هایی که ممکن است به سنگ کیسه صفرا کمک کنند، عبارت اند از:
میوه ها و سبزیجات
رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات می تواند به سلامت کیسه صفرا کمک کند. غذا های سرشار از فیبر، ویتامین C، کلسیم یا ویتامین B برای سلامت کیسه صفرا ضروری هستند. برخی از میوه ها و سبزیجات که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید، عبارت اند از:
مرکبات، فلفل دلمه ای، سبزیجات برگ دار و فیبر گوجه فرنگی که برای افزایش سلامت گوارش، شناخته شده است.همچنین، مصرف این مواد می تواند به حرکت غذا از راه روده و کاهش تولید صفرا کمک کند و خطر ابتلا به بیماری کیسه صفرا را کاهش دهد.
یک مطالعه نشان داد که رژیم غذایی سرشار از فیبر منجر به کاهش تولید لجن صفراوی در افرادی می شود که به سرعت وزن خود را کاهش می دهند. لجن صفراوی که ممکن است هنگام روزه گرفتن یا کاهش سریع وزن ایجاد شود، خطر بیماری کیسه صفرا را افزایش می دهد. غذا های سرشار از فیبر، شامل میوه ها، سبزیجات، حبوبات، آجیل، دانه ها و غلات کامل هستند.
لبنیات کم چرب
کاهش چربی، همچنین می تواند از سنگ کیسه صفرا جلوگیری کند. لبنیات کم چرب مانند شیر یا پنیر می تواند به کاهش میزان چربی در رژیم غذایی کمک کنند. جایگزین های شیر، از جمله شیر بادام، شیر جو دوسر یا شیر سویا نیز می توانند جایگزین شیر کامل شوند.
پروتئین بدون چربی
در حالی که گوشت قرمز و لبنیات منابع خوبی از پروتئین هستند، اما می توانند چربی بالا نیز داشته باشند که به کیسه صفرا فشار وارد می کند. پروتئین های کم چرب مانند مرغ، ماهی، آجیل، دانه ها، لوبیا و محصولات سویا می توانند پروتئین بدون چربی اضافه کنند. یک مطالعه، ارتباط بین پروتئین های گیاهی و کاهش خطر بیماری کیسه صفرا را نشان داده است.
اگر سنگ کیسه صفرا دارید، از مصرف این غذا ها خودداری کنید
برخی از غذا های دارای چربی یا کلسترول، احتمال بیشتری دارد که کیسه صفرا را ملتهب کنند یا باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا شوند. از مصرف این غذا ها خودداری کنید: نان های تصفیه شده، ماکارونی و غیره، لبنیات پرچرب، روغن گیاهی، روغن بادام زمینی و غذا های فراوری شده قندی. در حالی که بیشتر سنگ های صفراوی، بدون درد از بین می روند، در صورت مشاهده علائم عفونت، التهاب یا انسداد جدی، باید به بیمارستان مراجعه کنید. این علائم، عبارت اند از:
- دل درد شدید که چند ساعت طول می کشد
- تب و لرز
- زرد شدن پوست یا چهره
- ادرار تیره رنگ
اگر برای برداشتن کیسه صفرا نیاز به جراحی دارید، بهبود بین چند روز تا چند هفته طول می کشد.در بیشتر موارد با برداشتن سنگ، بیماری بر نمی گردد، اما اگر جراحی نداشته باشید و برای از بین بردن سنگ ها دارو استفاده کرده باشید، احتمال بازگشت سنگ کیسه صفرا وجود دارد.ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی، از جمله تغییر رژیم غذایی، می تواند از بازگشت سنگ صفرا یا ایجاد مشکل، جلوگیری کند.
در مورد بیماری سندرم سوء جذب چه می دانید؟
