یکی از شایع ترین بیماری های پوستی انسان که فرضیات زیادی در مورد علل پیدایش و درمان آن مطرح شده،آکنه یا جوش غرور جوانی است.این بیماری در بسیاری از جوانان در سنین بلوغ پدید میآید و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است و اکثراً پس از سن بیست و پنج سالگی بهبود مِی یابد.
جوش های غرور به صورت دانه های قرمز،جوش های سر سیاه ،و توده های سفت زیر پوستی در ناحیه گونه،بینی،پیشانی،پشتِ گردن،و قسمت فوقانی پشت و سینه ظاهر می شوند.این جوش ها در پایه یک مو به وجود می آیند و ناشی از آماس،التهاب و انسداد مجرای غده چربی کنار مو هستند.پیدایش آکنه ناشی از یک علت خاص نیست بلکه چندین عامل در پیدایش و شدت آن نقش دارند:ارث،میکروب ها،نوع غذا،مشکلات عصبی و روحی ،تغییرات غددی هورمونی، نوع پوست، بهداشت صورت ، مصرف برخی داروها ، و بعضی از بیماری ها.
شاید مهمترین عامل ایجاد کننده آکنه تغییرات هورمونی زمان بلوغ باشد.در هنگام بلوغ،هورمون های جنسی ناگهان افزایش می یابند و مقدار آنها در خون بسیار زیاد می شود.این هورمون ها باعث افزایش ترشح چربی پوست می شوند و زمینه را برای رشد میکروب و التهاب غدد چربی صورت،و پیدایش جوش فراهم می آورند.خانم هایی که دچار آکنه هستند معمولاً هورمون های مردانه زیادتری دارند و در بسیاری از آنها رشد مو ی صورت نیز بیش از معمول است.
آکنه معمولی بر اثر افزایش بیش از حد سبوم (Sebum) ایجاد میشود .سبوم یک ماده چربی می باشد که توسط غدد سباسه (Sebaceous) در پوست تولید می گردد .بطور طبیعی سبوم به طرف فولیکول مو تخلیه شده و از طریق دهانه فولیکول که در سطح پوست قرار دارد خارج می گردد و باعث می شود که پوست چرب و نرم شود .با این حال وقتی که غدد سباسه به مقدار زیادی سبوم تولید کنند ، فولیکول ها مسدود می شوند .
اگر سبوم در دهانه فولیکول گیر کند ، سفت شده و رنگ آن تیره می شود و به آن اصطلاحاً دانه سر سیاه (Balckhead) گفته می شود در بعضی موارد فولیکول ها توسط کراتین (Keratin) مسدود می شوند .کراتین یک پروتئین فیبروز می باشد که توسط سلول های پوست ساخته می شوند .در چنین مواردی ، سبومی که در زیر آن گیر کرده است ، سفت شده و به رنگ سفید در می آید که به آن اصطلاحاً دانه سر سفید (whitehead) گفته می شود .در هر دو نوع این انسدادها ، باکتری ها در داخل سبوم تکثیر پیدا کرده و باعث التهاب در بافت های اطرافش می شوند .
آکنه ای که در هنگام بلوغ شروع میشود احتمالا به علت افزایش حساسیت به هورمون های جنسی مردانه آندروژن ها می باشد .
این هورمون های جنسی مردانه هم در پسرها و هم در دخترها وجود دارد و میزان آنها در هنگام بلوغ در خون افزایش می یابد .
آندروژن ها باعث می شوند که غدد سباسه بیشتر سبوم تولید کنند .از آنجایی که آکنه در بعضی خانواده ها بیشتر دیده می شود احتمال دارد که یک عامل ژنتیکی هم در ایجاد آن نقش داشته باشد .استفاده از استروئیدهای آنابولیک که بعضی از ورزشکاران برای رشد بیشتر عضلاتشان مصرف می کنند ممکن است باعث افزایش میزان آندروژن ها شود و بنابراین چنین افرادی بیشتر احتمال دچار شدن به آکنه را دارند .
در دخترها ممکن است آکنه به علت تغییرات هورمونی که در طی چرخه عادت ماهانه ایجاد می شود بدتر گردد .عدم رعایت بهداشت باعث بروز آکنه نمی شود ، اما تجمع چربی ها و سلول های مرده پوست ممکن است خطر مسدود شدن فولیکول ها را افزایش داده و باعث شود که باکتری ها در آن تکثیر نمایند .هنوز هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد مصرف غذاهای چرب ، شیرینی ها و یا شکلات می تواند باعث تشدید آکنه شود .آکنه شغلی معمولا به علت تماس طولانی مدت پوست با لباس های روغنی ایجاد می شود .
ویژگی پوست سالم چیست؟
مروری بر درمان جوش
اکنه بیماری مزمنی بوده و معمولا در حوالی 25 سالگی خود به خود ناپدید می شود ولی در بعضی ها به خصوص در خانم ها با این که سال ها از بلوغ شان می گذرد بیماری ادامه می یابد علت این موضوع نامعلوم است.
درمان آکنه حتما باید زیرنظر متخصصین پوست انجام شود. کامل کردن دوره درمان بسیار مهم است. زیرا جوش ها در یکی دو ماه اول پاسخ درمانی قابل توجهی نشان نمی دهند. چند ماه طول می کشد تا جوش ها کاملا خوب شوند. حتی پس از بهبود کامل لازم است از کرم های حاوی ترتینویین استفاده شود تا جوش ها عود نکنند.درمان های خانگی مانند مالیدن آب لیمو یا سرکه یا گذاشتن یخ روی جوش یا کیسه کشیدن بر روی جوش ها نه تنها نتیجه ای ندارد بلکه ممکن است باعث تحریک بیشتر جوش ها شود.
نکته بهداشتی مهم در مراقبت از اکنه شستن پوست و تمیز نگه داشتن آن است. توصیه می شود روزانه دوبار شستشو با استفاده از شوینده های غیر صابونی که به Syndet معروف هستند انجام شود . شستشوی زیاده از حد با صابون های قلیایی باعث افزایش PHپوست ،از بین رفتن لایه چربی محاقظ پوست و حساس شدن پوست نسبت به داروهای مالیدنی می شود. نقش صابون های آنتی باکتریال مانند صابون TCCدر درمان اکنه نامشخص است. این صابون ها ممکن است موجب موجب رشد برخی از باکتری ها در سطح پوست شود. محلول های حاوی حاوی سالیسیلک اسید یا بنزوییل پراکسید برای پاک کردن پشت مناسب هستند.
نکته دیگر استفاده از داروهای ضد جوش بدون نسخه است که از قدیم در هر داروخانه ای یافت می شود.این ترکیبات اغلب حاوی گوگرد ،سولفاستامید، رزورسینول و سالیسیلیک اسید هستند. مصرف این دارو ها در درمان جوش های خفیف موثر است.
درمان طبی آکنه بر اساس شدت و وسعت جوش ها به دو دسته تقسیم می شود: داروهای موضعی یا مالیدنی وداروهای خوراکی. متداول ترین درمان جوش های قرمزو ملتهب استفاده از انواع کپسول های آنتی بیوتیکی است .
در درمان جوش های خفیف بهتر است داروهای موضعی از قبیل محلول های آنتی بیوتیکی ، بنزوییل پراکسید ،آزالئیک اسید و ترکیبات ویتامین آ مانند کرم ترتینویین یا آداپالن طبق دستور پزشک به طور مرتب استفاده شود. یکی از کرم های معروف در درمان جوش کرم ترتینویین است. این دارو برروی تمام انواع جوش ها موثر است.ترتینویین لایه سطحی پوست را نازک می کند بنابر این لازم است بیماران در طول روز ضد افتاب بزنند و فقط شب ها از کرم ترتینویین استفاده کنند. تنها عارضه این کرم تحریک پوست است. ترتینویین و بنزوئیل پراکسید اثر همدیگر را خنثی می کنند و نباید هم زمان استفاده شوند.
برای درمان جوش های قرمز و ملتهب از کپسول های آنتی بیوتیکی مانند تتراسایکلین ،داکسی سایکلین ،ماینوسایکلین و آزیترومایسین استفاده می شود.معمولا برای درمان جوش از آنتی بیوتیک های اریترومایسین ،کلیندامایسین ویا کوتریموکسازول استفاده نمی کنیم .علت این مساله مقاوم شدن باکتری مولد آکنه نسبت به این نوع آنتی بیوتیک ها یا عوارض خاص آنهاست. معمولا کپسول اریترومایسین برای درمان جوش های کودکان تجویز می شود.
گاهی اوقات برای درمان جوش های شدید خانم ها از داروهای ضد هورمون مردانه استفاده می کنیم. داروهای هورمونی باعث کاهش ترشح هورمون مردانه در بدن و کاهش چربی پوست و در نهایت بهبود آکنه می شوند.البته در طول درمان لازم است بیماران از قرص های جلوگیری از بارداری هم استفاده کنند.
از نور آبی برای درمان جوش استفاده می شود .نور آبی باعث کشته شدن باکتری های مولد آکنه می شود. دریکی از روش های نوردرمانی ماده ای بنام آمینولوولینیک اسید به سطح پوست مالیده شده و پس از یک ساعت نور قرمز تابانده می شود. با این کار تا چند ماه جوش ها برطرف می شود. بندرت از انواع لیزرها برای درمان جوش استفاده می شود.نور لیزر با آسیب حرارتی به غدد چربی پوست باعث بهبود موقت برخی از جوش های قرمز می شود.
گاهی اوقات بیمارانی را می بینیم که صورت ویا پشت شان پر از جوش های بزرگ وکیست های ملتهب است که به درمان های ساده جواب نمی دهد. یا جوش های ملایم ترکه به چند سال درمان جواب نداده و برای بیمار عذاب اور شده و مشکل روحی ایجاد کرده است یا جوش هایی که در سطح پوست چاله می گذارند.در این موارد متخصصین پوست دارویی به نام آکوتان(ایزوترتینویین) را که از مشتقات ویتامین آ می باشد تجویز می کنند.
یکی از درمان های قدیمی آکنه ویتامین آ است. ویتامین آ با دوز بالا مثلا 500000 واحد در روز باعث کاهش چربی پوست و بهبود اکنه می شود. این میزان ویتامین آمی تواند موجب خشکی شدید موها و حتی علائم مسمومیت شود. به همین جهت محققان به جای ویتامین آ به سراغ مشتقات ویتامین آ رفتند که با دوز کمترو عوارض کمتر همان تاثیر راداشته باشد.
اکوتان یا رواکوتان در سال 1982 توسط کمپانی سوئیسی Roche تولید شد.این شرکت اولین تولید کننده و توزیع کننده اکوتان در دنیا محسوب می شود.این دارو با نام های تجاری مختلف مانند اکنوترن ، دکوتان ،اوراتان و ... توسط شرکت های دارویی دیگر تولید می شود.
اکوتان نیز مثل هرداروی دیگری دارای عوارض جانبی است .چون اثار مفید اکوتان قابل چشم پوشی نیست لذا تاکید می شود این دارو تحت نظر پزشک متخصص پوست مصرف شود تا با کمترین عارضه، بیشترین فایده نسیب بیماران شود.
