پیشگیری از سرطان معده و راههای درمان آن

سرطان معده چیست ؟

سرطان معده بیماری است که در آن سلول های سرطانی در معده افزایش پیدا می کنند و باعث ایجاد توده یا زخم در معده می شوند. منشأ این سلول های سرطانی معمولاً سلول های مخاط معده می باشد. سرطان معده اغلب در کشورهای جهان سوم شایع تر از کشورهای اروپایی و آمریکایی می باشد و در بعضی از کشورهای خط ساحلی دریای خزر و نواحی از چین و آسیای شرقی نیز شیوع بالایی دارد. سرطان معده بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می شود و در آقایان بیشتر از خانم ها دیده می شود. سابقه عفونت های هلیکو باکتر پیلوری می تواند علت مهمی در ابتلا این بیماری باشد و همچنین زمینه ژنتیک نیز می تواند سبب ایجاد سرطان در افراد جوان و میانسال باشد. این سرطان ممکن است همراه سرطان هایی مانند سرطان کلیه، مغز و پوست نیز دیده شود.

علل و عوامل سرطان معده

دلیل قطعی ابتلا به سرطان معده هنوز شناخته نشده است، با اینحال عواملی که در ادامه بیان می کنیم خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد:

• جنسیت: مردان دوبرابر بیشتر از زنان در خطر ابتلا به این سرطان هستند.
• نژاد: نژادهای آفریقایی-آمریکایی و آسیایی در خزر بیشتری هستند.
• ژنتیک: مشکلات ژنتیکی و یا سندرم های ارثی سرطان خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.
• ناحیه ی جغرافیایی: سرطان معده در ژاپن، شوروی سابق و آمریکا و آفریقای مرکزی شایع تر است.
• گروه خونی: افرادیکه گروه خونی آنها A مثبت است در خطر بیشتری هستند.
• افزایش سن: سرطان معده در سنین 70 تا 74 شایع تر می باشد.
• سابقه خانوادگی: درصورت ابتلای یکی از افراد درجه ی 1 خانواده به سرطان معده خطر ابتلای دیگران هم دو یا سه برابر می شود.
• سبک زندگی: سیگارکشیدن، مصرف الکل و رژیم غذایی کم میوه و سبزی و یا شور، دودی یا حاوی مواد نگهدارنده نیترات دار خطر ابتلای شما به سرطان معده را افزایش می دهد.
• هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori): آلوده شدن به باکتری H. pylori که لایه پواننده معده را آلوده کرده و باعث التهاب و زخم معده مزمن می شود، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
• بیماری های خاص از جمله ورم معده مزمن، پولیپ معده، متاپلازی روده ای و یا جراحی معده خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.
• بعضی از مشاغل خاص از جمله کار درمعدن ذغال سنگ، پالایش نیکل و کارخانه های لاستیک و چوب سازی خطر ابتلا به این سرطان را کاهش می دهد.

نکته 1: : عوامل زمینه ساز این بیماری عبارتند از سابقه رادیوتراپی معده (به هر علتی که باشد)، مصرف زیاد و طولانی مدت غذاهای کنسرو شده، غذاهای دودی و غذاهایی که مواد نگهدارنده در آن به کار برده شده است. مصرف غذاهای مانده می تواند زمینه ابتلا به سرطان معده را بیشتر کند. سرطان معده با توجه به پیشرفت بهداشت در کشورهای غربی کاهش پیدا کرده(به جز سرطان کاردیا و فوندوس معده)، ولی در کشورهای جهان سوم نه تنها کاهش پیدا نکرده، بلکه در بعضی از نقاط افزایش نیز یافته است.

نکته 2: علائمی وجود دارد که می تواند از علائم سرطان معده به شمار آید، ولی چون برخی از این علائم می تواند برای بیماری های کم خطر دیگری نیز باشد، تشخیص زودهنگام سرطان معده کار دشواری است. معمولا سرطان معده زمانی شناسایی می شود که کاملا گسترش یافته است.

علائم اولیه ی سرطان معده

• احساس سیری بیش از حد یا سیری زودهنگام زمان مصرف وعده های غذایی؛
• اختلال و دشواری در بلع؛
• احساس نفخ بعد از صرف غذا؛
• آروغ زدن های مکرر؛
• سوزش معده؛
• سوء هاضمه ای که برطرف نمی شود؛
• معده درد یا درد در قفسه ی سینه؛
• احساس به دام افتادن باد در شکم؛
• استفراغ (گاهی همراه با خون).

روش های تشخیص سرطان معده

غربالگری، آزمایشی برای جستجوی یک بیماری نظیر سرطان در افرادی است که علامتی ندارند. در کشورهایی مانند ژاپن که سرطان معده بسیار شایع است، غربالگری موجب می شود بسیاری از موارد بیماری در همان مراحل اولیه و قابل درمان، شناسایی شود اما در کشورهایی که برای سرطان معده غربالگری عمومی انجام نمی شود، بیشتر افرادی که این بیماری را دارند تا زمانی که علایم آن ها به حدی برسد که نیاز به معاینات پزشکی داشته باشند، شناسایی نمی شوند.

1. آزمایش گاستروسکوپیک

متخصص به کمک دوربین بسیار کوچکی داخل معده ی فرد را مشاهده می کند. چنان چه متخصص مشکوک به ابتلای فرد به سرطان باشد، امکان دارد بخشی از بافت را بردارد که به این کار بافت برداری یا نمونه برداری می گویند.

۲. اسکن فراصوت

اگر متخصص به سرطان در بخش بالایی معده مشکوک باشد، ممکن است اسکن فراصوت انجام دهد (اندوسکوپی فراصوت).

۳. آزمایش پرتوی ایکس با نوشیدن مایع حاوی باریم

در این روش فرد یک نوشیدنی محتوی باریم می نوشد. این کار به تشخیص بهتر سرطان به کمک پرتو ایکس کمک می کند.

۴. لاپاروسکوپی

ممکن است متخصص برای تشخیص میزان گستردگی سرطان بخواهد درون شکم را با جزئیات بیشتری مشاهده کند. در این فرآیند بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد، سپس یک لاپاروسکوپ (لوله ای که دوربینی در نوک آن قرار دارد) از طریق ایجاد برشی در قسمت پایینی معده، وارد آن می شود.

۵. سی تی اسکن یا پت اسکن

در این روش ها یک مجموعه تصاویر رادیوگرفی از داخل بدن تهیه می شود. این تصاویر به متخصص در سنجش میزان پیشرفت بیماری کمک می کند. همچنین به کمک این تصاویر متخصص از گسترش سرطان در بدن اطلاع می یابد. این تصاویر همچنین برای انتخاب روش درمانی مناسب به دکتر کمک شایانی می کند.

۶. اسکن فراصوت کبد

اگر دکتر به سرایت سرطان به کبد شک کند، بهتراست یک اسکن فراصوت روی کبد نیز صورت پذیرد.

درمان سرطان معده

انتخاب روش درمانی سرطان معده به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، ترجیحات و وضعیت کلی سلامت بیمار بستگی دارد. روش درمانی می تواند شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی، داروها و شرکت بیمار در کارآزمایی بالینی باشد.

جراحی

هدف جراح در این روش از بین بردن بیماری از طریق برداشتن بافت سرطانی است. او باید اطمینان حاصل کند هیچ سلول سرطانی باقی نمانده است. مثال هایی از این روش عبارتند از:

• خارج کردن تومور از لایه های داخلی معده در مراحل اولیه ی سرطان: جراح به کمک اندوسکوپی تومور های بسیار ریز را از لایه ی داخلی معده بیرون می کشد. این روش برداشتن مخاط اندوسکوپی نام دارد؛
• ساب توتال گاسترکتومی معده که در آن بخشی از معده برداشته می شود؛
• توتال گاسترکتومی که در آن کل معده برداشته می شود.
• جراحی های شکم معمولا بسیار سنگین هستند و دوره ی بهبود آنها نسبتا طولانی است. ممکن است بیمار برای بهبود دو هفته در بیمارستان بماند و در ادامه چند هفته ای هم در منزل استراحت کند تا بهبودی حاصل شود.

پرتودرمانی یا رادیوتراپی

در این روش پرتوهای حامل انرژی، سلول های سرطانی را مورد هدف قرار می دهند و از بین می برند. به خاطر خطر آسیب زدن پرتو به اندام های نزدیک معده معمولا پرتودرمانی برای درمان سرطان معده مورد استفاده قرار نمی گیرد، البته اگر سرطان پیشرفت زیادی کرده باشد یا باعث خون ریزی و درد شدید در فرد شود، پرتودرمانی از گزینه های درمان فرد خواهد بود.

پرتودرمانی نئوادجوانتی

در این روش از پرتودرمانی پیش از عمل جراحی استفاده می شود. تومورها به لطف تابش کوچک تر و برداشتن آنها به وسیله ی عمل جراحی آسان تر می شود.

پرتودرمانی کمکی

این روش پرتودرمانی پس از عمل جراحی صورت می گیرد. هدف آن از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده (احتمالی) در اطراف معده است. امکان دارد بیماران در نتیجه ی پرتودرمانی سوء ِ هاضمه، اسهال و استفراغ را تجربه کنند.

شیمی درمانی

در این روش به کمک دارو روند تقسیم و تکثیر سریع سلول های سرطانی متوقف می شود؛ این داروها به عنوان داروهای سیتوتوکسیک نیز شناخته می شوند. دارو در بدن بیمار می چرخد و به سلول های سرطانی در نقطه ای که بیماری از آن شروع شده و سایر نقاطی که بیماری به آن سرایت کرده است، حمله می کند.

شیمی درمانی نئوادجوانتی

در این روش از شیمی درمانی پیش از عمل جراحی استفاده می شود. تومورها به کمک دارو کوچک تر می شوند و برداشتن آنها به وسیله ی عمل جراحی آسان تر می شود.

شیمی درمانی کمکی

این روش شیمی درمانی پس از عمل جراحی صورت می گیرد. هدف آن از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده (احتمالی) در اطراف معده است. شیمی درمانی برای درمان برخی از سرطان های معده روشی مناسب است. تومورهای استرومال دستگاه گوارش و لنفوم معده نمونه هایی هستند که استفاده از شیمی درمانی در درمان آن ارجحیت دارد.

هدف درمانی

ساتنت (سانیتینیب) و گلیوک (ایمانیتیب) نمونه هایی از داروهای هدف داری هستند که به سلول های سرطانی در بیماران مبتلا به تومورهای استرومال دستگاه گوارش حمله می کنند.

چرا باید هلیکوباکتر پیلوری را جدی بگیریم؟

باکتری هلیکوباکترپیلوری عامل اصلی زخم معده است و آمار مبتلایان آن در ایران درصد بالایی دارد. این میکروب در همه ایجاد سرطان نمی کند. هر چه سن بالاتر می رود احتمال گرفتار شدن فرد به این میکروب بیشتر می شود به طوری که 80 درصد از افراد بالای 50 سال به نوعی با آن درگیرند. اگر فردی در بستگان درجه اول خود سابقه سرطان معده داشته و میکروب هلیکوباکترپیلوری را هم داشته باشد باید این میکروب در وی از بین برود تا احتمال خطر ابتلا به سرطان در او کاهش پیدا کند.

سخن آخر

متخصصان علت دقیق سرطان معده را نمی دانند. برای این بیماری واکسنی نیز وجود ندارد؛ بنابراین هیچ راه عملی برای پیشگیری از سرطان معده وجود ندارد. اگرچه راه هایی وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد. این راه ها عبارتند از:

1. مصرف میوه ها و سبزیجات؛ افرادی که از این مواد غذایی بیشتر استفاده کنند، کمتر به سرطان معده مبتلا می شوند؛
2. کاهش مصرف غذاهای پر نمک و دودی شده؛
3. اگر فردی سیگاری هستید، آن را ترک کنید و اگر سیگار نمی کشید هم هرگز به سمت آن نروید؛
4. اگر شرایط خاصی دارید که می تواند احتمال ابتلا به سرطان معده را در شما افزایش دهد، در هر دوره ای برای کنترل وضعیت خود به پزشک مراجعه کنید.