عمارت کلاه‌فرنگی بندر عباس در بخش مرکزی این شهر قرار دارد و در گذشته گمرک و محل تجارتخانه‌ی داخلی و خارجی بوده است. قدمت این بنای تاریخی به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد. عمارت کلاه‌فرنگی شامل طبقه همکف برای نگهداری کالا، طبقه دوم برای تشکیلات اداری و سکونت و دو حیاط وسیع در شمال غرب با آب‌انبارهای متعدد بوده است. بر فراز طبقه دوم ساختمان هشت‌گوشی از چوب ساخته بودند که در وسط آن گنبدی مخروطی شکل قرار داشت. گنبد مذکور شبیه به کلاهی بود که در آن روزگار، مردم اروپایی، یعنی فرنگی‌ها بر سر می‌گذاشتند. به همین سبب آن بخش از ساختمان به کلاه‌فرنگی شهرت یافت و به تدریج نام کلاه‌فرنگی به کل عمارت اطلاق شد. این اثر به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی بندر عباس، در سال 1384، با شماره 13835 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت کلاه فرنگی بندر عباس در مجاورت اسکله قدیمی حقانی این شهر قرار دارد و مربوط به 300 سال قبل می باشد. عمر این عمارت به قبل از دوران قاجار یعنی دوران صفویه بر می گردد.
با خروج پرتقالی ها از بندر عباس، هلندی ها تصمیم به تاسیس تجارتخانه ای به مرکزیت اصفهان گرفتند. به علت اینکه بندر عباس بندر مهمی در ایران به شمار می رفت و در آن زمان دروازه ایران با غرب بود، تصمیم بر این شد که شعبه ای از این تجارت خانه هم در بندر عباس ایجاد شود.
پس از ایجاد این موسسه، آنها مقر خود را در خانه ای که متعلق به حاکم وقت بندر عباس بود قرار دادند. چند سال بعد در سال 1080 شروع به ساخت عمارتی در حوالی همان خانه کردند که ساخت آن 4 سال به طول انجامید و در سال 1084 افتتاح شد.
این مقر همین عمارت کلاه فرنگی بندرعباس امروزی است. در سال 1137 شمسی هلندی ها نیز بندر عباس را ترک کردند و این ساختمان خالی ماند. به همین علت آن را تبدیل به دارالحکومه و محلی برای انجام تشریفات گمرکی کردند.
در سال 1284 که گمرک عباسی کار خود را به صورت رسمی آغاز کرد طبقه همکف آن را به این امر اختصاص یافت. دیگر طبقات همچنان به عنوان دارالحکومه به کار خود ادامه دادند. در سال 1352 محل حکومت به ساختمانی دیگر منتقل شد ولی گمرک همچنان در این مکان قرار داشت.
همین موضوع سبب شد که این عمارت به ساختمان گمرک معروف شود.پس از انقلاب این عمارت را برای مدتی به عنوان میدان میوه تربار استفاده می شد ولی بعد از آن به حوزه علمیه اختصاص پیدا کرد.در سال 1370 ساختمان دیگری برای حوزه علمیه آماده شد پس این مکان تخلیه شد و به صورت متروکه باقی ماند. امکان دیدار از این عمارت وجود ندارد و برخی از قسمت های آن تخریب شده است. کلاه فرنگی به نوعی از معماری اطلاق می شود که در گذشته در ایران رواج داشته است. این نوع معماری شامل ساختمانی فضای باز و پر درخت بوده و اطراف آن از تمام جهات باز است.
این عمارت در زمینی به وسعت 429مترمربع و در سه طبقه به طول حدود 30متر و عرض 14متر و ارتفاع حدود 9متر بنا شده‌است.مصالح به‌کار رفته در آن عبارت‌اند از: سنگ سیاه متعلق به قلعه هرمز،ساروج و گچ.سقف عمارت از چوب قطور ساج ساخته شده و درب و پنجره‌ها دارای تزیینات منبت است. اتاق‌ها نیز دارای تزیینات گچ‌بری است.عمارت کلاه‌فرنگی مجموعا دارای حدود 33 اتاق و سالن بزرگ و کوچک است که در سه ضلع شمال و جنوب و غرب طبقه فوقانی، مهتابی وسیعی در امتداد عمارت ساخته شده و مشرف به محیط اطراف است.
عمارت کلاه فرنگی شامل طبقه همکف برای نگهداری کالا و طبقه دوم برای تشکیلات اداری و سکونت و دو حیاط وسیع هم در شمال مغرب با آب انبارهای متعدد بود. بر فراز طبقه دوم ساختمان هشت گوشی از چوب ساخته بودند که در وسط آن گنبدی مخروطی شکل قرار داشت. گنبد مذکور شبیه به کلاهی بود که در آن روزگاران، مردم اروپایی "فرنگی‌ها" بر سر می‌گذاشتند.به همین سبب آن بخش از ساختمان به کلاه‌فرنگی شهرت یافت و به تدریج نام کلاه‌فرنگی به کل عمارت اطلاق شد.
این مکان در خیابان طالقانی بندر عباس قرار گرفته است. برای رسیدن به این مکان می توانید هم از خودرو شخصی و هم وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. متاسفانه در حال حاضر امکان بازدید از آن وجود ندارد.
آدرس: استان هرمزگان، بندر عباس، بلوار ساحلی روبروی اسکله حقانی، درون محوطه حوزه علمیه.
عمارت کلاه‌فرنگی قدیمی‌ترین بنای تاریخی شهر بندرعباس در استان هرمزگان است.این عمارت که بیش از سه قرن قدمت دارد در مجاورت اسکله قدیم بندرعباس رو به دریا و در بلوار طالقانی قرار گرفته و در سال 1384با شماره 13835در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است.
