ورزش چوگان
چوگان از ورزشهای کهن ایرانی است که امروزه به ورزشی جهانی تبدیل شده است.
این رشته به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان به بازی شاهان معروف است.
نام چوگان از نام چوبی که در آن استفاده می شود برگرفته شده است.
تاریخچه
این بازی از حدود ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفت و در دوره هخامنشیان بازی می شده است.
چوگان به هنگام کشور گشایی داریوش اول در هند، در آن سرزمین رواج یافت. همچنین در دوره ساسانیان بخشی از فرهنگ بازی های این دوره بوده است.
این ورزش در ایران پس از صفویان کم کم رو به فراموشی رفت.
البته در زمان پهلوی، در ارتباط با اروپاییان، چوگان دوباره مورد توجه قرار گرفت، ولی مانند گذشته رواج نیافت.
امروزه سعی می شود توجه بیشتری به این ورزش نشان داده شود. همچنین اقداماتی برای تاُسیس زمین هایی سرپوشیده برای زنان انجام شده است.
این بازی در ابتدا عنوانی نظامی و جنگی داشت و سوارکاران ایرانی در آن استعداد اسب های جنگی خود را به نمایش می گذاشتند.
فردوسی قصهٔ چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم درمی آورد و در جای دیگری می گوید:
همه کودکان را به میدان فرست برای دیدن گوی و چوگان فرست
سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره کرده اند.
مشخصه های زمین چوگان
طول و عرض زمین چوگان به ترتیب ۲۷۴ و ۱۴۵ متر است (البته در کشور ایالات متحده آمریکا و آرژانتین این ابعاد کمی از استاندارد رایج بزرگ تر می باشد). طول دروازه نیز ۷ متر می باشد.
اصول اولیه
چوگان را با عناوین مختلف از جمله "ورزش پادشاهان" یا "پادشاه ورزش ها" می شناسند، اما برای اینکه بتوانید چوگان بازی کنید نیازی نیست حتما پادشاه باشید.
امکانات مورد نیاز چوگان چندان دور از دسترس نیست و به همین دلیل در سالیان اخیر این ورزش عمومیت یافته است.
مهارت در این بازی مستلزم ترکیب توانایی های فیزیکی فرد و زبردستی در سوارکاری است.
تاکتیک های این بازی به فوتبال و هاکی شباهت بسیاری دارد. سرعت، دقت، قوای جسمی و تیزبینی، لازمه موفقیت در مسابقات چوگان است.
تعداد بازیکنان
در هر تیم چهار نفر بازی می کنند. نفر اول یک مهاجم است و کار او حمله و نیز کمک به مدافع است.
نفر دوم نیز مهاجم است، ولی وظیفه او در دفاع مهم تر است.
نفر سوم که معمولاً بهترین بازیکن تیم است، وظیفه دارد تا حرکات دفاعی را به ضد حمله تبدیل کند.
نفر چهارم نیز مدافع است و وظیفه دارد توپ را از دروازه دور کند.
از آن جایی که چوگان بازی ای با روند سریع است، امکان دارد بازی کنان یک تیم در قسمت های مختلفی از زمین قرار گیرند که مربوط به وظیفه بازیکن دیگر باشد.
در این حالت باید وظایف آن بازیکن را انجام دهند تا به جای خود بازگردند.
شروع مسابقه چوگان
در ابتدای شروع مسابقه، هر دو تیم در میانه زمین و پشت خط میانی صف آرایی کرده و چیدمان مخصوص به خود را می گیرند.
سپس داور توپ را از فاصله ۶/۴ متری به میان آنها پرتاب می کند و بازی با تصاحب توپ از طرف یکی از دو تیم شروع می شود.
اسب های چوگان
در ورزش چوگان معمولاً از اسبهای کوتاه قد استفاده می شود، بدین منظور پونی ها از جایگاه ویژه ای برخوردارند.
در یک بازی معمولاً از یک اسب حداکثر در دو چوکه استفاده می شود، البته باید بین آن ها یک چوکه استراحت به اسب داده شود.
توقف بازی
توقف مسابقه چوگان در شرایط معمولی فقط در زمان پایان یک چوکه، جهت استراحت و تعویض اسب ها صورت می گیرد.
ولی اگر در میان یک چوکه یکی از اتفاقات زیر رخ دهد داور می تواند دستور توقف بازی را صادر نماید:
زمین خوردن یکی از اسبها در حین مسابقه.
مصدوم شدن یک اسب بر اثر سانحه و یا اتفاقی غیر منتظره برای یکی از اسب ها.
هدف و قوانین بازی
هدف این بازی فرستادن توپ در دروازهٔ حریف می باشد. هنگامی که توپ از پشت دروازه خارج می شود.
پرتاب توپ به تیم مورد حمله قرار گرفته تعلق می گیرد، مگر این که خود این تیم باعث خارج شدن آن شده باشد.
در این صورت به تیم مقابل یک پرتاب آزاد (از ۸۴ متری محل خروج) تعلق می گیرد.
پس از هر گل، دو تیم زمین خود را تعویض می کنند و داور توپ را در مرکز زمین قرار می دهد.
در صورتی که دو تیم برابر شوند، وقت اضافی به آن ها تعلق می گیرد و اولین تیمی که گل بزند برنده اعلام می شود.
هنگامی که بازیکنی به سمت جهتی که توپ در آن پرتاب شده است می تازد، تقدم با اوست در صورتی که (و تنها در این صورت) که توپ در سمت راست او باشد.
در این صورت هیچ بازکنی اجازه ندارد راه او را سد کند، مگر آن که در فاصلهٔ معقولی قرار گیرد که هیچ جای خطر نباشد.
نحوه ثبت امتیازات
زمانی یک امتیاز برای تیمی ثبت می شود که توپ از خط دروازه آشکارا بگذرد و داور صحت آن را تصدیق نماید.
در صورتی که توپ به قسمت فوقانی دروازه برخورد کند ثبت امتیاز مشروط به تاُیید داور است.
آشنایی با رشته ورزشی پرش با نیزه
