پراونش یا پریوش گیاهی چند ساله از تیره خرزهره می باشدکه به صورت خودروی در ماداگاسکار و کاشته شده در عراق، ایران و نواحی گرمسیری جهان می باشد. در ایران نیز پروانش در استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، بلوچستان و به ندرت در تهران کاشته شده است. اصولا استفاده از پروانش برای دام سمی می باشد و از شیره آن برای معالجه نیش زنبور استفاده می کنند. بنا به اعتقادی از انسولین قوی تر است و دارای خاصیت دیجیتالین بوده و برای معالجه سرطان به کار می رود چرا که متوقف کننده تقسیم سلولی است و برای درمان برخی سرطان ها مفید می باشد. وینکریستین و وینبلاستین دو عامل ضد سرطانی مهم و قوی است که در تحقیقات 40 سال اخیر در پروانش یا پریوش یافت شده است.
گیاه پریوش (پروانش، گل تلگرافی، پیچ تلگرافی، جادوگر زمین و گیاه جادوگر) با نام علمی Catharanthus roseus از خانواده خرزه ایان (Apocynaceae) است. این گیاه در هندوستان به گیاه صد بهار نیز معروف است. پریوش یک گل زینتی است که دارای خواص درمانی نیز می باشد. برگ، دانه، گل و ریشه های این گیاه برای درمان دیابت، آلزایمر، سرطان، کاهش قند خون، کاهش فشار خون، قطع خونریزی و غیره استفاده می شود. در این مقاله با خواص گیاه پریوش و اثرات درمانی آن آشنا شوید.
از نظر پزشکی پروانش یا گل تلگرافی یک قابض شفابخش است. برگهای تازه ی آن را بر روی زخم میمالند و یا در حفره بینی فرو میکنند و خونریزی را بند می آورند پمادی از برگهای کوبیده آن برای بواسیر بسیار مفید است. هنوز هم این گیاه را به عنوان قابض مصرف میکنند و چای آن را برای درمان خونریزیهای شدید ماهانه خانمها و همچنین خونریزی لثه تجویز مینمایند. پروانش همچنین تا حدودی مثل یک مسکن عمل میکند و برای رفع نگرانیهای عصبی مصرف میشود .
پروانش ماداگاسکار یا پروانش گل سرخ یک داروی سنتی آفریقایی برای درمان دیابت یا مرض قند میباشد.
ترکیبات شیمیایی گیاه پریوش
گیاه پریوش یا پروانش شامل ترکیبات شیمیایی از جمله: وین سین تانن، وین بلاستین، پکتین، آلکالوئیدهای وینکامی نین، وینکامین، وین سینین، کاروتین، کاتارین و اسیدهای فرمیک، استیک، اسکوربیک و گلوکوزید و نوعی ساپونین و مقادیر زیادی از الکالوئیدهای وینین و پوبسین می باشد.
اندام های قابل مصرف گیاه پریوش
تقریبا تمام بخش های گیاه پریوش به ویژه برگ های آن، قابل استفاده است. خشک شده این گیاه، به صورت دمنوش (چای) و استعمال خارجی مصرف می شود. پودر این گیاه قابض و تلخ مزه است.
خواص گل پریوش چیست؟
قسمت مورد استفاده این گیاه، همه بخش های گیاه به ویژه برگ های آن است که می توان آنها را در هر فصلی چید و در مجاورت گرما خشکاند و مورد استفاده قرار داد. برخی از خواص پریوش در طب سنتی به شرح زیر می باشد:
1. مالیدن برگ های تازه گیاه پریوش بر روی زخم باعث قطع خونریزی می شود، همچنین فرو بردن آن در بینی بهدرمان خون دماغ کمک می کند.
2. در طب سنتی از پماد برگ های کوبیده شده پریوش برای درمان بیماری بواسیر استفاده می شود.
3. چای گیاه پریوش برای درمان خونریزی های شدید ماهانه خانم ها و همچنین خونریزی لثه تجویز می شود.
4. یکی دیگر از خواص گل پریوش اثر بازکنندگی مجاری عروقی است.
5. در آفریقا از گیاه پریوش برای درمان دیابت استفاده می شود.
6. گل پروانش در طب سنتی به عنوان مسکن شناخته می شود و برای رفع نگرانی های عصبی مفید است.
7. این گیاه در درمان کم خونی مفید است و مصرف آن به همراه داروهای آهن دار توصیه می شود.
8. ترکیبات موجود در این گیاه از رشد سلول های سرطانی پیشگیری می کند و به عنوان اکسیژن دهنده قوی در بدن عمل می کند. جالب است بدانید امروزه از وین کریستین استخراج شده از این گیاه در درمان سرطان خوناستفاده می شود و برای تهیه یک گرم از این ماده، به 500 کیلوگرم گیاه نیاز است.
9. از گل پریوش به صورت استعال موضعی نیز استفاده می شود. استعمال خارجی جوشانده این گیاه به صورت لوسیون برای درمان زخم های باز و بسته، به صورت غرغره کردن در رفع آنژین و ورم لوزه ها و به صورت تنقیه برای درمان زخم های روده و دیسانتری (نوعی بیماری التهابی روده که با اسهال، وجود خون و موکوس در مدفوع، تب و درد شکم همراه است) مصرف می شود.
سایر خواص دارویی پروانش
- درمان نیش زنبور
- دیابت
- درمان برخی سرطان ها
- عفونت های پوستی
- عقرب گزیدگی
- درمان ازدیاد خونریزی قاعدگی
- اسهال خونی
- خونریزی
- عفونت های دستگاه ادراری
- تومورهای بدخیم
- پایین آورنده قند خون
- زیاد کننده فشار خون
- آرام بخش
- شستشوی چشم
مواد و ترکیبات شیمیایی گیاه دارویی پریوش
ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه شامل ماده تلخی به نام وین سین تانن، پکتین، کاروتین، آلکالوئیدهای وینکامی نین، وینکامین، وین سینین، کاتارین و اسیدهای فرمیک، استیک، اسکوربیک و گلوکوزید و نوعی ساپونین و مقادیر زیادی از الکالوئیدهای وینین و پوبسین است.
نحوه مصرف گیاه پریوش
چای (دمنوش) گیاه پریوش :
برای تهیه دمنوش گیاه پریوش 2 قاشق چای خوری از این گیاه خشک شده (که ترکیبی از برگ، گل، ساقه، ریشه و غیره است) را به یک لیوان آب جوش اضافه کنید. سپس، اجازه دهید به مدت 10 تا 15 دقیقه دم بکشد. حال آن را صاف کرده و میل نمایید. طعم و مزه این گیاه تلخ است و برای بهبود طعم آن می توانید کمی عسل یا آب میوه به آن اضافه کنید.
استعمال خارجی گیاه پریوش :
جهت استعمال خارجی 50 گرم از این گیاه را در یک لیتر آب بجوشانید. جهت درمان زخم ها و عفونت های دهان می توانید این جوشانده را غرغره کنید. همچنین، برای شستشو دادن زخم های بدن می تواند بسیار مفید باشد.
عوارض جانبی گیاه پریوش
1. استفاده از این گیاه برای زنان باردار ممنوع است زیرا، باعث زایمان زودرس و یا سقط جنین می شود. همچنین، مادران شیرده باید از مصرف گیاه پریوش اجتناب کنند.
2. افرادی که دارای افت فشار خون هستند، باید از مصرف خودسرانه و بیش از حد این گیاه خودداری کنند. همچنین، استفاده از این گیاه برای قبل و بعد از جراحی عمل توصیه نمی شود.
3. نوشیدن بیش از 4 فنجان از چای پریوش در روز توصیه نمی شود زیرا، مصرف بیش از حد این گیاه سبب بروز مشکلاتی مانند: افت فشار خون، سر درد، از دست دادن اشتها، بی خوابی، سرگیجه، توهم و ضربان قلب نامنظم می شود.
توجه: این گیاه باید تنها تحت نظارت یک پزشک متخصص تجویز شود. گیاه پریوش را نباید به طور مستقیم استفاده کرد زیرا، جز گیاهان سمی است و ممکن است باعث آسیب های کبدی، کلیوی و سیستم عصبی شود.
سابقه تاریخی
گیاه پروانش در نزد رومیان باستان علامت قربانی دادن و مرگ و نیز در انگلستان در قرون وسطی این گیاه مترادف با اعدام بوده است. بنابر یک سنت قدیمی ایتالیایی ها شاخه هایی از این گیاه را بر روی گور کودکان می گذاشتند و به این گیاه عنوان «گل مرگ» داده بودند.
همچنین این گیاه در عهد باستان به گیاه جادوگر نیز شهرت داشته است و مردم آن را با نام «بنفشه ی جادوگران» می شناختند. این گیاه یکی از اجزای همیشگی «شربت عشق» بوده است.
( شربت عشق معجونی خوفناک از ترکیب کوبیده ی گیاه پروانش، کرم خاکی و آبرون کبیر.)
کولیپر این گیاه را وابسته به سیاره ی ناهید (زهره) می دانسته و می نویسد: «اگر مرد و زن کمی از برگ های آن را بخورند مابین آنها عشق به وجود می آید». در فرانسه این گیاه نماد دوستی است.
