یکی از ضمانت اجراهای قوی قضایی برای موضوعات حقوقی حکم جلب (دستور جلب) می باشد. قرار جلب حقوقی با درخواست طلبکار یا ذینفع صورت می‌گیرد و قاضی در صورتی دستور جلب را صادر کرده که فرد به اجرای رای محکوم شده و از اجرای رای و پرداخت بدهی خودداری کند.
به طور کلی حکم یا قرار جلب به دو نوع عادی و سیار تقسیم می شود که هر کدام از آنها انواع کیفری و حقوقی دارند.
حکم جلب سیار حقوقی: زمانی صادر می شود که رای قطعی مبنی بر پرداخت مبلغی از سوی محکوم علیه ( بدهکار ) توسط دادگاه صادر شده و شخص پس از صدور اجراییه از پرداخت آن خودداری کند.
منظور از جلب سیار این است که جلب شخص محکوم علیه، معطوف به آدرس مشخصی در محدوده قضایی نشده باشد.
این دستور در شرایطی صادر می شود که محکوم علیه نشانی مشخصی نداشته باشد و یا اینکه با وجود نشانی مشخص متواری باشد به همین جهت دستور جلب سیار ( حکم جلب سیار ) صادر می شود.
در صورت صدور جلب سیار شخص می تواند با مراجعه به نیروی انتظامی واقع در حوزه قضایی دادگاه دستور دهنده اقدام به جلب محکوم علیه نماید.
یکی از سوالاتی که معمولا توسط افراد مطرح می شود این است که آیا می توان از طریق کد ملی از این که حکم جلب برای وی صادر شده است آگاه شد.در پاسخ باید گفت افراد می توانند با ثبت نام در سامانه ثنا در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به بررسی وضعیت پرونده نمایند.
به این صورت که با ثبت نام در سامانه ثنا و سپس با مراجعه به قسمت اطلاع رسانی در پرونده در سایت adliran.ir
و سپس وارد نمودن کد ملی و رمز شخصی
و با وارد نمودن رمز موقت
از روند پرونده و اینکه آیا در اجرای احکام مدنی پرونده اجرایی تشکیل شده است آگاه شد.
اما این نکته قابل ذکر است که این راه و طریق مطمئنی برای بررسی وضعیت صدور یا عدم صدور حکم جلب نمی باشد، زیرا ممکن است حکم جلب فردی صادر شده اما در آخرین وضعیت پرونده شخص قابل مشاهده نباشد.
جلب عادی و سیار به لحاظ ماهیت تفاوتی ندارند و در صورتی که طلبکار آدرس محل زندگی یا محل کار بدهکار را بداند به دادگاه ارائه می کند و با مامور کلانتری به جلب بدهکار اقدام می کند که این نوع جلب، عادی می باشد. اما چنانچه نشانی مشخصی از بدهکار وجود نداشته باشد مرجع قضایی اقدام به صدور دستور جلب سیار می دهد.
در واقع در جلب عادی مکان دستگیری محکوم علیه یا بدهکار مشخص می باشد و تنها در آن مکان می توان فرد را دستگیر نمود ولی در جلب سیار چنین محدودیتی وجود ندارد چرا که محل سکونت شخص محکوم مشخص نمی‌باشد.
باید توجه داشت حکم جلب ( دستور جلب ) در دو صورت کیفری و حقوقی صادر می شود.
با توجه به اینکه حکم جلب سیار باشد یا عادی، محدوده اعمال آن متفاوت است.
به این معنا که صدور دستور جلب صرفاً باید در حوزه قضایی آن دادگاه باشد به طور مثال مرجع قضایی در حوزه قضایی شهر تهران صرفا می تواند در حوزه خود دستور جلب صادر کند. به طور مثال اگر حکم جلب عادی باشد صرفا کلانتری محل سکونت بدهکار می تواند اقدام به جلب فرد نماید. اما حکم جلب سیار به تمام کلانتری های حوزه قضایی ابلاغ می شود و چنانچه محکوم علیه به شهر دیگری رفته باشد که خارج از حوزه قضایی صادر کننده دستور جلب باشد به حوزه قضایی محلی که بدهکار در آنجاست جهت جلب وی نیابت داده می شود.
در پاسخ به این سوال که زمان حکم جلب در چه ساعاتی می باشد می توان گفت که در صورتی که زمان مشخصی در حکم جلب قید نشده باشد شخص را می توان از زمان طلوع تا غروب آفتاب جلب نمود.
دستور جلب صادر شده از سوی دادگاه تا مدت زمان خاصی اعتبار دارد و قابل اعمال می باشد که معمولاً در متن دستور مدت زمان مذکور تعیین می‌شود و پس از انقضای آن و عدم دستگیری محکوم می توان با درخواست مجدد نسبت به تمدید مهلت اقدام نمود.
