صندوق سرمایه گذاری چیست

صندوق های سرمایه گذاری که عمدتا توسط کارگزاران رسمی بورس تأسیس می شود، تحت نظارت سازمان بورس و با مدیریت افراد متخصص، فعالیت کرده و وجوهی را که سرمایه گذاران در اختیـار آنها قرار می دهند، در سبد متنوعـی از سهام و سایـر اوراق بهادار سرمایـه گذاری می کنند؛ بنابرایـن، بازده مناسب تری را نصیب سرمایه گذاران کرده و ریسک سرمایه گذاری در بورس را برای غیرحرفه ای ها، کاهش می دهند.

مزایا و معایب سرمایه گذاری در بورس

آزادی مالی، یکی از اهدافی است که سرمایه گذاران به دنبال آن هستند. رسیدن به این آزادی، نیازمند آشنایی با انواع روش های سرمایه گذاری است تا بتوانیم از این راه، هم ارزش دارایی های خود را حفظ کنیم و هم قدمی برای رشد آنها برداریم. به قول «رابرت کیوساکی» پس انداز کردن پولی که هر روز در حال از دست دادن ارزش خود است به تنهایی کافی نیست، بلکه این سرمایه گذاری است که شما ثروتمند می کند. بورس، یکی از روش های سرمایه گذاری به شمار می رود. اگر این روش به درستی و با مهارت انجام شود می تواند بازدهی مناسبی را برای سرمایه گذار به ارمغان بیاورد. اما شاید همه مردم از مهارت، اطلاعات یا زمان کافی برای این سرمایه گذاری برخوردار نباشند. به همین دلیل آنها باید با استفاده از روش های غیرمستقیم سرمایه گذاری از ارزش پول خود محافظت کنند

واحدهای سرمایه گذاری

واحدهای سرمایه گذاری کوچکترین جز صندوق ها را تشکیل می دهد و به دو دسته تقسیم می شود:

• واحدهای سرمایه گذاری ممتاز: این واحدها قبل از شروع دوره ی پذیره نویسی اولیه توسط مؤسس یا مؤسسان صندوق به منظور تشکیل سرمایه ی اولیه برای شروع فعالیت صندوق خریداری می شوند. از ویژگی های این نوع از واحدها می توان به غیرقابل ابطال و قابل انتقال بودن آن ها اشاره کرد. همچنین دارندگان این واحدها دارای حق رأی در مجامع صندوق نیز هستند.
• واحدهای سرمایه گذاری عادی: این واحدها پس از شروع فعالیت صندوق منتشر می­ شود و از ویژگی های آن می توان به قابل ابطال و غیرقابل انتقال بودن آن ها اشاره کرد. همچنین دارندگان این نوع از واحدها دارای حق رأی در مجامع صندوق نیستند.

چند نوع صندوق سرمایه گذاری وجود دارد؟

انواع متعددی از صندوق های سرمایه گذاری براساس نوع اوراق بهاداری که در آن سرمایه گذاری می کنند و نیز اهدافی که دنبال می کنند وجود دارد. بعضی از آنها عبارتند از: صندوق های سرمایه گذاری بازار پول، صندوق های سرمایه گذاری سهام، صندوق های سرمایه گذاری اوراق با درآمد ثابت، صندوق های سرمایه گذاری بخشی، صندوق های سرمایه گذاری بین المللی و … در ایران صندوق های سرمایه گذاری در گروه صندوق با درآمد ثابت و صندوق سهام در حال فعالیت هستند.

آیا صندوق های سرمایه گذاری مطمئن هستند؟

از قدیم الایم گفته اند که سرمایه گذار همانند کبوتر بر روی لبه بام است که به محض احساس کوچک ترین علائم خطر، پرواز خواهد کرد. در خصوص صندوق های مذکور نیز همواره این سوال برای سرمایه گذاران وجود دارد که «آیا صندوق های سرمایه گذاری مطمئن هستند»، چه سازوکار قانونی برای نظارت بر آنها وجود داشته و از کجا بدانیم که سرمایه خود را در اختیار یک نهاد قابل اطمینان قرار داده ایم؟ در این خصوص ابتدا بد نیست به قانون مراجعه کنیم. این نهادها ابتدا در سال 1384 در قانون مورد توجه قرار گرفته و به صورت رسمی پذیرفته شدند. در این سال قانون بازار اوراق بهادار به تصویب رسید که یکی از قانون های مادر و اصلی در خصوص فعالیت در بورس است. در ماده یک این قانون به صورت خلاصه و مختصر به صندوق های سرمایه گذاری اشاره شده است. به نحوی که در این ماده قانونی فعالیت اصلی این صندوق ها را سرمایه گذاری در بازار اوراق بهادار دانسته و مالکان را در سود و زیان صندوق شریک می داند. اما در چهار سال بعد یعنی در سال 1388 قانون جدیدی به نام قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به تصویب رسید که به صورت مفصل به بحث تاسیس، چگونگی اداره، انحلال، اساسنامه و موارد اختلافی بین سرمایه گذاران و صندوق اشاره کرده است. برای اطلاع بیشتر می توانید مواد 2 تا 7 این قانون را مطالعه کنید. بنابراین مشخص شد که صندوق های بورسی یک نهاد مالی کاملا قانونی و رسمی هستند که سازمان بورس و اوراق بهادار نیز بر عملکرد آنها نظارت می کند. ضمن آنکه مجوز تاسیس آنها را نیز سازمان بورس صادر کرده و هر چند ماه یکبار توسط حسابرسان حرفه ای اقدام به حسابرسی از صندوق می کند.

صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت

این نوع صندوق ها حداقل بین ۷۰% تا ۹۰% از دارایی های خود را در اوراق مشارکت، سپرده بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه گذاری می کنند. باقی مانده دارایی های صندوق نیز به اختیار مدیر صندوق (تا سقف ۱۰%) در بورس سرمایه گذاری می شود. این صندوق ها مناسب افرادی است که ریسک پذیری پایینی دارند چون علاوه بر ریسک کم از یک حداقل سود تضمین شده هم برخوردار هستند. این صندوق ها در دوره های از قبل معین شده (مثلا ماهانه یا ۳ ماه یکبار) به سرمایه گذاران خود سود پرداخت می کنند. قابلیت نقد شوندگی آنها نیز بالا است؛ یعنی شما به راحتی می توانید واحدهای صندوق خود را به پول نقد تبدیل کنید. همچنین بیشتر این صندوق ها یک رکن به نام ضامن نقد شوندگی دارند که معمولا یک نهاد مالی معتبر است. این ضامن باعث آسودگی خاطر بیشتری برای سرمایه گذاران می شود. در نهایت اینکه این صندوق ها معمولا بازدهی بیشتری نسبت به بانک دارند. پس برای افراد کم ریسک که پول خود را در بانک نگهداری می کنند یک گزینه جذاب برای سرمایه گذاری با ریسک پایین به شمار می روند.

صندوق سرمایه گذاری سهامی

صندوق سهامی یکی دیگر از انواع صندوق های سرمایه گذاری است. براساس الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار، این نوع صندوق برعکس صندوق درآمد ثابت حداقل 70% از وجوه دریافت شده از سرمایه گذاران را در سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار سرمایه گذاری می کند.طبق سابقه و عملکردی که از بازدهی صندوق های سرمایه گذاری ثبت شده است؛ صندوق های سرمایه گذاری در سهام، پربازده ترین نوع صندوق های سرمایه گذاری بوده اند. برای مثال ترکیب دارایی نمونه ای از صندوق های سهامی بصورت زیر است:

صندوق های سرمایه گذاری مختلط

صندوق سرمایه گذاری مختلط را می توان میانگین و حد وسطی از دو صندوق دیگر دانست. چرا که این صندوق باید نصفی از سرمایه های خود را در بازار سهام و مابقی را در بازار اوراق بدهی سرمایه گذاری کند. در بیشتر مواقع آنها به صورت 40 و 60 در این بازارها سرمایه گذاری می کنند. به لحاظ ریسک و میزان بازدهی، صندوق سرمایه گذاری مختلط حد وسط دو صندوق دیگر است. به این معنی که ریسک آن از صندوق سرمایه گذاری در سهام به مراتب کمتر است. چرا که هم درصد کمتری از دارایی خود را در بازار سهام سرمایه گذاری می کنند و هم اینکه در مواقعی که بازار سرمایه وضعیت مناسبی ندارد، بیشتر دارایی خود را به سمت اوراق بدهی خواهند برد. از طرفی این صندوق در مواقعی که بازار سرمایه با رشد مناسبی روبرو است، می تواند سرمایه گذاری بیشتری در این بازار صورت دهد. بنابراین درآمد و سود آن به طور میانگین از صندوق با درآمد ثابت بیشتر خواهد بود. به طور خلاصه صندوق سرمایه گذاری مختلط دست بازتری در انجام سرمایه گذاری داشته و تنوع بیشتری دارد.

سه صندوق فوق جزء مهم ترین صندوق های سرمایه گذاری در بورس به شمار می روند که در ایران انواعی از این سه صندوق فعال هستند. با این حال، انواع صندوق های دیگری نیز در این خصوص وجود دارند که برخی از آنها هنوز در ایران وجود ندارند و برخی دیگر به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده اند. از جمله صندوق های دیگر می توان به صندوق سرمایه گذاری شاخصی (Index fund)، صندوق قابل معامله (ETF)، صندوق نیکوکاری، صندوق تامین مالی پروژه ها و برخی نمونه های دیگر اشاره کرد.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

فعالیت اصلی این صندوق ها، سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می شود. عملکرد این نوع از صندوق ها به عملکرد دارایی پشتوانه آن بستگی دارد. می توان گفت مهم ترین ویژگی این صندوق ها داد و ستد پذیری واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازار سرمایه است. به این صورت که معامله واحدهای این نوع از صندوق ها به شیوه معاملات سهام عادی، در سامانه معاملاتی بازار فرابورس ایران صورت می پذیرد. صندوق های قابل معامله می توانند هر کدام از ۳ نوع صندوق سرمایه گذاری که گفتیم باشند. ریسک متفاوتی که این نوع از صندوق ها نسبت به سایر صندوق های گفته شده دارند، این است که واحدهای سرمایه گذاری آنها در بورس خرید و فروش می شوند. پس عرضه و تقاضای بازار و شرایط بورس نیز می تواند بر قیمت آنها تاثیر بگذارد. همچنین خرید و فروش این صندوق ها از طریق بورس می تواند به نقدشوندگی بیشتر آنها کمک کند.

سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری چه مزایایی دارد؟

مزایای ویژه این صندوق ها عبارتند از نقدشوندگی بالای واحدهای سرمایه گذاری، مدیریت تخصصی و حرفه ای، امکان متنوع سازی سرمایه گذاری ها با هزینه اندک و نیز هزینه های پایین مدیریت و اداره صندوق در نتیجه صرفه جویی در مقیاس.

مزیت اول: مدیریت حرفه ای دارایی ها

نخستین مزیت صندوق سرمایه گذاری، مدیریت حرفه ای پول شماست. سرمایه گذاران به این دلیل در صندوق سرمایه گذاری می کنند که معمولا زمان و یا تخصص کافی را برای سرمایه گذاری به صورت انفرادی ندارند. صندوق سرمایه گذاری ابزاری برای سرمایه گذاران خرد است تا بتوانند از توانایی ها و مهارت های افراد حرفه ای برای سرمایه گذاری و نظارت بر دارایی هایشان استفاده کنند. چرا که این صندوق ها دارای تحلیلگران و مدیران سرمایه گذاری هستند که پیوسته تلاش می کنند با یافتن گزینه های مناسب و خرید و فروش به موقع آنها، عملکرد ممتازی برای سرمایه گذاران خود فراهم نمایند.

مزیت دوم: کاهش ریسک سرمایه گذاری ها

براساس قوانین سازمان بورس، صندوق های سرمایه گذاری ملزم به تشکیل سبدی متنوع از دارائی های نقدی و اوراق بهادار هستند.بخشی از این دارایی ها شامل دارایی های با درآمد ثابت همچون سپرده های بانکی و اوراق مشارکت می شود که ریسک سرمایه گذاری را به شکل قابل توجهی کاهش می دهد. تشکیل سبدی از دارایی ها که اصطلاحا متنوع سازی دارایی ها نام دارد باعث کاهش ریسک سرمایه گذاری می شود ، سرمایه گذار صندوق با پرداخت مبلغی قادر است چنین سبدی را خریداری کند و مخاطرات سرمایه گذاری مستقیم در بورس را کاهش دهد.

مزیت سوم: نظارت و شفافیت اطلاعاتی

صندوق های سرمایه گذاری در بازه های زمانی مشخصی توسط سه نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار،متولی و حسابرس مورد بازرسی قرار می گیرند و تمامی فعالیت های آنان به صورت شفاف اطلاع رسانی می شوند.متولی صندوق نیز به صورت مستمر بر عملکرد صندوق نظارت دارد

مزیت چهارم: نقد شوندگی بالا

سرمایه گذاری در صندوق این امکان را به شما می دهد خیلی زود پول خود را نقد کرده .شما برای فروش واحدهای سرمایه گذاری خود با هیچ مشکلی مواجه نمی شوید.این کار توسط ضامن نقد شوندگی صندوق انجام می شود و شما هرزمان که تصمیم به نقد کردن دارایی خود بگیرید ضامن نقد شوندگی صندوق این وظیفه را به عهده می گیرد.

مزیت پنجم: صرفه جویی نسبت به مقیاس

با توجه به اینکه صندوق های سرمایه گذاری از گردآوری سرمایه های خرد تشکیل می شوند، بنابراین امکان استفاده از مزایای یک مجموعه سرمایه گذاری بزرگ برای دارندگان آن فراهم می شود. شما شاید با ۱1 میلیون تومان توانایی سرمایه گذاری در گزینه های متنوعی را نداشته باشید. اما با توجه به حجم بالای سرمایه در صندوق سرمایه گذاری، این امکان برای شما فراهم می شود. ضمنا به دلیل حجم بالای سرمایه صندوق ها هزینه هایی از قبیل تحلیل، بررسی، ارزش گذاری، خرید و فروش و سایر هزینه ها در بین سرمایه گذاران سرشکن می شود و برای سرمایه گذار صرفه جویی زیادی خواهد داشت.