چای کوهی در بن چوبی، کوتاه، دارای ساقه‌های کرک‌دار متعدد به رنگ سبز یا تقریباً متمایل به خاکستری؛ گل‌های خوشه مانند به رنگ صورتی، ارغوانی و به ندرت سفید یا متمایل به زرد، کاسه گل لوله‌ای و پوشیده از کرک پرهای بلند، به رنگ سبز تا بنفش تیره و برگ‌ها به صورت ساقه‌ای، پهن و دراز و خطی یا سرنیزه‌ای می‌باشد. چای کوهی به نام‌های دیگری مانند توکلیجه و کلکنه نیز مشهور است. این گیاه، در اکثر نقاط دنیا پرورش پیدا می‌کند، در گذشته، از چای کوهی تنها به عنوان داروی درمان و التیام زخم استفاده می‌شده است. این نوع چای را بیشتر در نواحی غرب ایران و در مناطق کوهستانی میتوان یافت. مهمترین ترکیبات شیمیایی چای کوهی هاپیرین، ماده قرمز رنگ هایپریسین، تانن و اسید نیکوتینیک است. چای کوهی، بسیار خوش عطر و بو و لذیذ است و می‌تواند جایگزین خوبی برای چای عصرانه یا ظهر باشد. همچنین از برگ و قسمت‌های هوایی این گیاه در غذاهایی مانند شامی کباب و کوکو به عنوان معطر کننده استفاده می‌شود. چای کوهی فواید درمانی بیشماری دارد.
خواص و فواید چای کوهی و یا توکلوجه:
1. چای کوهی باعث افزایش اشتها شده، بنابراین میتوان آنرا به بچه‌ها و افراد مسن که اشتها ندارند توصیه کرد.
2. استفاده از چای کوهی در درمان و بهبود سرماخوردگی موثر است، همچنین گرفتگی صدا را باز و خلط آور است.
3. نوشیدن چای کوهی برای رفع افسردگی و درمان بیخوابی مفید است، چنانچه سه روز متوالی از چای کوهی استفاده شود، حالات افسردگی را از بین برده، بیخوابی را مداوا می‌کند و بیماران اعتماد به نفس خود را باز می‌یابند.
4. از خواص چای کوهی برای درمان برخی بیماری‌های مهلک نظیر فلج، مننژیت، کزاز و سیاه سرفه استفاده می‌شود.
5. مصرف این گیاه، ضد کرم معده و روده است.
6. چای کوهی، ادرار آور و قاعده آور است.
7. از مهمترین خواص چای کوهی، درمان و التیام زخمها، سوختگی و جای نیش حشرات است، به این منظور، برگ آن را بصورت پودر درآورده و روی زخم‌های عمیق قرار دهید.
8. چای کوهی، درمان کننده اسهال و اسهال خونی است.
9. استفاده از چای کوهی، برای درد دنبالچه، درد پشت و گردن و تسکین درد سیاتیک مفید است.
10. اگر مشکوک به خونریزی مغزی هستید و یا احتمال خونریزی مغزی وجود دارد حتما از چای کوهی استفاده کنید.
11. نوشیدن چای کوهی، برای رفع کم خونی مفید است.
12. چای کوهی می‌تواند ویروس‌ها را از بین برده و حتی برای از بین بردن ویروس بیماری ایدز نیز مفید است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن میگردد.
13. از خواص چای کوهی، براى درمان بيماريهاى رطوبتى استفاده کرده، بخصوص براى مبتلایان به روماتيسم و درد مفاصل مفید است.
14. جوشانده سرشاخه هاى گیاه چای کوهی، جهت تقويت و تنظيم دستگاه رحمى، ضد عفونى كردن مجارى ادرار و رفع سردرد و میگرن مفید است.
15. امروزه اثرات ضد سرطانی این گیاه، به ویژه بر روی سرطان خون ثابت شده است.
16. این گیاه در درمان بیماری های معده و روده با منشاء روانی و بیماری های اسهال توأم با تحریکات عصبی، نقش موثر و آرامش بخشی دارد.
نحوه مصرف چای کوهی
می توانید دمنوش گیاه را آماده نمایید و مصرف کنید . برای این منظور باید آب جوش را روی این گیاه ریخته به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه دم نمایید . در دمنوش این گیاه می توانید مقداری شکر ریخته و میل نمایید.
همچنین می توانید برای تهیه جوشانده ، گیاه را به همراه آب روی حرارات بگذارید تا بجوشد
طرز تهیه دمنوش چای کوهی
جهت آماده کردن دمنوش چای کوهی یک قاشق مربا خوری از این گیاه را در یک لیوان آب جوش ریخته و با قاشق قاطی نماید، سپس روی آن را یک نعلبکی قرار دهید و بگذارید به مدت ۲۰ دقیقه به همان حال باشد تا دَم بکشد. آن را صاف و با کمی عسل میل نمایید.
مضرات چای کوهی
افرادی که از قرص ضد بارداری، داروهای آسم، حساسیت و سرماخوردگی مصرف می نمایند نباید این چای را میل کنند.
استفاده بیش از حد این گیاه سبب آلوده شدن خون می گردد.
استفاده این گیاه برای زنان باردار ضرر دارد و موجب سقط جنین می گردد.
مصرف بیش از حد از چای کوهی برای افراد گرم مزاج مضر می باشد و موجب خون‌آلود شدن ادرار میگردد.
