تربیت در لغت به معنای پروردن و پروراندن و آداب اخلاق به کسی آموختن و پرورش روح و جسم است و در اصطلاح حقوقی ، تربیت به معنای پرورش روحی و اخلاقی اطفال استعمال شده است . در واقع همانگونه که اطفال به محض تولد قادر به نگهداری و مراقبت جسمی از خود نیستند و به همین دلیل ، در قانون حضانت اطفال به عهده والدین شان است ، از جهت روحی و روانی نیز فرزندان نیازمند مراقبت و حمایت هستند . در دین مبین اسلام نیز به مسئله تربیت فرزندان در خانواده توجه ویژه ای شده و این مطلب در برخی از مواد قانون مدنی نیز پیش بینی شده است . در این مقاله قصد داریم به بررسی تربیت فرزندان در خانواده مطابق دیدگاه اسلامی بپردازیم و از بُعد حقوقی نیز آن را بررسی کنیم . به همین دلیل نخست به بررسی تربیت اطفال در اسلام پرداخته و سپس تربیت اطفال در خانواده بر اساس قانون مدنی را مورد بررسی قرار می دهیم .
تاثیر انواع باور و اعتقادات
باورهای دینی و اعتقادی والدین در تحکیم خانواده و تربیت فرزند نقش مهمی دارد. بیگانگی و بی توجهی آن ها به اعتقادات و باورهای مذهبی، باعث مشکلات جدی در زندگی خواهد شد؛ چنان که خداوند می فرماید: ((وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً ))؛ «هر کس از یاد و ذکر من روی گردان شود، در زندگی سختی قرار خواهد گرفت». ذکر و یاد خداوند، از باور و اعتقاد درونی به خالق هستی و ایمان به توحید بر می خیزد. زندگی سخت و ناگوار، ترس و اضطراب و استرس های روزافزون، می تواند حاصل این روی گردانی باشد. در حقیقت روی گردانی از باورهای دینی و اعتقادی، آرامش و لذت را از زندگی می ستاند و موجب حیرت و سرگردانی و احساس پوچی می شود، تا آن جا که شخص با وجود امکانات مادی و رفاهی عالی، زندگی آرام و مطمئنی ندارد.باورها و اعتقادات دینی نمودهای مختلفی دارد، که در طول یکدیگرند. این نمودها عبارت است از:
اعتقاد به خداوند
سلامت بخش ترین جنبه دین، توانایی آن در فروکاستن از نگرانی ها و تشویش ها از طریق اعطای این اندیشه است که در سایه قدرت خداوند، می توان بر مشکلات فائق آمد؛ قدرتی که برترین قدرت هاست. این باور، همان اعتقاد به خدای یگانه است که مهم ترین باور دینی شمرده می شود. فردی که خدا را ناظر و همراه خود می بیند، می کوشد در برخورد با اعضای خانواده و انجام وظایف خانوادگی، رضایت او را جلب نماید. توجه به عدالت خداوند و اینکه هیچ گونه ظلمی را روا نمی دارد و حق هیچ موجودی را ضایع نمی کند، زمینه ای برای مهار رفتار اعضای خانواده است. عطوفت و رحمت اعضای خانواده نسبت به یکدیگر که شعبه ای از تجلی رحمت خداوند است، زمینه پیشگیری و حل بسیاری از مشکلات است. نداشتن توکل، باعث سستی اراده، ترس، غم و اضطراب می شود؛ هم چنان که امام علی(ع) فرموده است: «من توکل لم یهتم؛ هر کس توکل کند، اندوهگین نمی شود».[5] نکته مهم در خانواده، توصیه متقابل افراد به توکل است؛ این نکته برای زنان اهمیت بیشتری دارد و مثبت تر ارزیابی شده است؛ زیرا مسئولیت اصلی تربیت، بیشتر بر عهده زنان است. هم چنین تقویت روحیه اعضای خانواده و هدایت به سوی خوبی ها، بیشتر بر عهده مادران است. فرد باید باور داشته باشد که همه روی دادهای جهان منوط به اذن خداوند و توانایی اوست که به اسباب و علل افاضه می کند. ضمن اینکه خداوند نه تنها نسبت به مصالح انسان ها آگاه تر است؛ بلکه خیرخواه تر و سعادت طلب تر از خود آن ها نسبت به خودشان است. رضایت مندی نسبت به رضای الهی، موجب می شود اعضای خانواده مشکلات را مثبت و تکامل بخش تلقی، و اختلافات ناشی از این حوادث را آسان تر حل کنند. هر اندازه نگرش دینی افراد قوی تر باشد، رضایتمندی آنان از زندگی افزایش می یابد؛ یعنی هر اندازه اعتقاد به خداوند و دستورات او محکم تر باشد، زندگی فرد از ثبات بیشتری برخوردار بوده و آرامش بیشتری در خانواده حاکم خواهد بود. در خانواده ای که والدین، در عمل معتقد به خداوند باشند، فرزندان نیز معتقد پرورش می یابند.
اعتقاد به رسالت و امامت
دومین باور دینی که رکن دین داری به شمار می رود، اعتقاد به رسالت انبیای الهی است. نقش باور به اصل نبوت و امامت از دو جنبه دارای اهمیت است:
- شناخت تعالیم دین، پس از کلام خداوند، به وسیله سخنان پیامبر(ص) و جانشینان وی است؛ به گونه ای که استفاده صحیح از کلام خداوند، مبتنی بر شناخت و درک سخنان اولیای دین است.
- اولیای دین بهترین الگو برای زندگی افراد هستند. از آن جا که افراد برای یادگیری شیوه رفتار و برخورد مناسب در خانواده، به نمونه های عینی رفتاری در همه ابعاد زندگی نیازمند هستند، خواه ناخواه به سوی چنین الگوهایی کشیده می شوند؛ از این رو ارائه نمونه های مناسب، برای کارایی بهتر افراد و خانواده ها و رویارویی با مسائل زندگی، سودمند خواهد بود؛ چنان که خداوند می فرماید: ((لَقَدْ کانَ لَکمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یرْجُوا اللَّهَ وَ الْیوْمَ الآخِرَ وَ ذَکرَ اللَّهَ کثیراً))؛ «مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آن ها که به رحمت خدا و روز رستاخیز امید دارند و خدا را بسیار یاد می کنند».[6] والدینی بهترین منبع تربیتی را دارند، که خود به آن معتقد باشند و از دستورات آن بزرگواران پیروی کنند.
اعتقاد به زندگی پس از مرگ
یاد مرگ، نه تنها ناامید کننده نیست؛ بلکه یکی از عوامل مؤثر در کاهش اضطراب ها و نگرانی هاست. یاد مرگ، انسان را نسبت به دنیا بی رغبت می کند و این امر، موجب حفظ تعادل در زندگی می شود. انسان متعادل، نه در روزهای خوش زندگی، به عیش و مستی می پردازد و نه در روزهای ناخوش زندگی، به جزع و بی تابی. خانواده ای که به اعتقادات مقید نیست، به علت بی توجهی به اهداف متعالی، به کارکردهای محدود زندگی خانوادگی اکتفا می کند، با اندک سختی، دچار تزلزل می شود و حتی ممکن است سرانجامشان به جدایی و انحلال کشیده شود. اعتقاد به زندگی پس از مرگ، خانواده را متوجه اهداف پایداری می کند که موجب پیوند بیشتر اعضای خانواده می شود؛ از این رو، خانواده های برخوردار از این باور با وجود مشکلات شدید، سال های طولانی از یکدیگر حمایت عاطفی کرده و احساسی رضایت بخشی از زندگی دارند.
تربیت اطفال از دیدگاه اسلام
در دین اسلام ، تربیت اطفال و فرزندان از اهمیت و ارزش فوق العاده ای برخوردار است و یکی از وظایف والدین در قبال فرزندان ، این است که به تربیت اخلاقی و پرورش فکری و عقلی آنان همت گمارند و اطفال و نوجوانان را به تحصیل علم و فراگیری شغل مناسب برای امرار معاش و رفع نیازهای ضروری زندگی تشویق کنند . از پیغمبر اکرم سوال شد پدر در برابر فرزند چه تکالیفی دارد ؟ پیامبر اکرم در جواب فرمودند برای فرزند نام نیکو انتخاب کند ، او را درست تربیت کند و به او شغل مناسب بیاموزد . بنابراین ، در می یابیم که در دین اسلام ، تربیت فرزندان یکی از مهم ترین تکالیفی است که والدین در قبال فرزندان خود به عهده دارند .
تربیت اطفال از دیدگاه قانون مدنی
در حقوق ایران ، مانند حقوق سایر کشورهای جهان علاوه بر حمایت جسمی از کودک ، به حمایت اخلاقی و روانی وی نیز توجه شده است . ماده 1104 قانون مدنی ، به بحث تربیت اطفال در خانواده اختصاص دارد که بر اساس آن ، زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود با یکدیگر معاضدت نمایند . در ماده 1178 همین قانون نیز مقرر گردیده است که والدین مکلف هستند در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی ، اقدام کنند و نباید آنها را مهمل بگذارند . همچنین ، بر اساس ماده 1179 قانون مدنی برای نیل به هدف مهم تربیت اطفال در خانواده ، قانونگذار به والدین این اجازه را داده است که طفل را تنبیه کنند ؛ ولی این تنبیه باید در حدود تأدیب اخلاقی و مذهبی و با رعایت مصلحت طفل باشد.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم .
شرایط گرفتن شناسنامه برای فرزند نامشروع چگونه است؟
