آبسه مغز یک عفونت کانونی و چرکی در پارانشیم مغز است که به وسیله کپسول عروقی احاطه شده است. در عین حال برای توصیف عفونت های مغزی بدون کپسول غالبا واژه سربریت به کار می رود.آبسه مغزی باکتریایی، عفونت درون جمجمه ای نسبتا ناشایعی است که بروز آن به تقریبا 1 در هزار نفر در سال می رسد (در بیماران بستری).
عوامل مستعد کننده عبارتند از: عفونت گوش میانی و ماستوئیدیت، سینوزیت پارانازال (تقریبا 40% موارد)، عفونت های چرکی قفسه سینه یا سایر نواحی بدن، ترومای باز سر، بعد از جراحی مغز، استئومیلیت کرانیوفاسیال و عفونت های دندانی. در حدود 20% موارد آبسه های مغزی، منشاء اولیه شناخته شده ای ندارند و تحت عنوان آبسه های مغزی کریپتوژن طبقه بندی می شوند.
اتیولوژی آبسه مغزی
نتایج بررسی روی مدل های تجربی آبسه مغزی نشان می دهد برای آنکه تهاجم باکتریایی به پارانشیم مغز رخ دهد، باید نواحی ایسکمی، نکروز یا هیپوکسی (که از قبل موجود بوده یا همراه با این عارضه ایجاد می شود)، در بافت مغزی وجود داشته باشند.
غالبا تشکیل آبسه مغزی، مراحلی را پشت سر می گذارد که تحت تاثیر ویژگی های ارگانیسم عفونی و قدرت ایمنی میزبان هستند.
چهار مرحله پاتولوژیک در تشکیل آبسه مغز مشخص شده است:
- مرحله زودرس سربریت (3_1 روز) که با ارتشاح پری واسکولار سلول های التهابی به دور یک هسته مرکزی نکروز انعقادی، مشخص می شود. در این مرحله ادم واضحی نیز دور ضایعه را فرا می گیرد.
- مرحله دیررس سربریت (9_4روز)، تشکیل اگزودای چرکی سببب بزرگ شدن مرکز نکروتیک می شود و در حاشیه، این مرکز با سلول های التهابی احاطه شده است.
- مرحله سوم که مرحله تشکیل کپسو است (13_10 روز) با تشکیل کپسولی که در طرف قشری ضایعه بیشتر از طرف بطنی آن ایجاد شده، مشخص می شود.
- مرحله نهایی، تشکیل دیررس کپسول (روز 14 به بعد) است که در طی آن مرکز به خوبی نکروز یافته با یک کپسول کلاژنی متراکم احاطه می شود.
ارگانیسم های شایع مولد آبسه عبارتند از: استرپتوکوک، گونه های باکتریوئید، گونه های سودومونا، گونه های هموفیلوس وانتروباکتری اسهف استافیلوکوک نیز به عنوان عامل آبسه مغزی قابل ذکر است، اما پنوموکوک ها و مننگوکوک ها کمتر مطرح هستند.
منشاء آبسه های مغزی یا ساختمان های مجاور مغز هستند، مانند: سینوس ها، گوش و استخوان جمجمه (راه مجاورتی)، یا ارگان های دور دست (راه هماتوژن)، آبسه های مغزی با منشاء گوش غالبا در لب گیجگاهی (دوسوم موارد) و مخچه (یک سوم موارد) تشکیل می شوند.
آبسه های با منشاء خونی علت تقریبا 25% موارد آبسه های مغزی هستند و غالبا نیز متعدد هستند به طوری که می توان گفت، آبسه های متعدد در 50% موارد منشاء خونی دارند. این آبسه ها تمایل دارند که در مسیر شریان مغزی میانی ایجاد شوند.
علایم عفونت مغز
- سفتی گردن
- سر درد
- ضعف عضلانی
- تشنج
- تهوع و استفراغ
- تب
- تاری دید و دو بینی
در نوزادان و کودکان خردسال، بسیاری از علایم مغزی مشابه میباشد. با این حال ممکن است کودک علایم دیگری از آبسه ی مغزی را نشان دهد. در بخش نرم بالای سر کودک مکن است تورم یا برجستگی بوجود آید. از دیگر نشانه های آبسه ی مغزی در کودکان عبارتند از:
- استفراغ جهنده
- گریه ی شدید
- سفتی در اندام ها
عفونت مغزی چگونه منتقل میشود؟
برخلاف آنفولانزا یا سرماخوردگی که با تماس معمولی یا تنفس هوای آلوده میتوانند منتقل شوند، اکثر مننژیت های با منشا باکتریایی خیلی مسری نیستند. این باکتری ها با تبادل ترشحات تنفسی و گلو طی سرفه و بوسیدن منتشر می شوند. تنها استثنا مننژیت منگوکوکی است. هر کسی که با افراد مبتلا زندگی کند یا تماس طولانی داشته باشد یا در معرض ترشحات دهانی آنها قرار داشته باشد در معرض خطر افزایش یافته ابتلا به عفونت قرار دارد. افرادی که با موارد بالا روبه رو می شوند، باید آنتی بیوتیک برای پیشگیری از ابتلا به عفونت دریافت کنند.
چه افرادی در معرض خطرند؟
هر کسی می تواند دچار مننژیت باکتریایی شود. این بیماری بیشتر روی نوزادان و اطفال تاثیر دارد. هرکسی که تماس نزدیک یا طولانی با فرد عفونی شده داشته باشد ریسک بالایی برای ابتلا دارد. این افراد شامل پرستاران روزانه، کارکنان ارتش، همبند های زندان و هرکسی که در معرض خروج ترشحات از دهان و بینی افراد مبتلاست هستند. سایر گروه های در معرض خطر شامل افراد با سیستم ایمنی ضعیف شده، دیابتی ها، افراد با مصرف زیاد الکل، معتادان تزریقی و تمام افراد بالای ۶۰ سال هستند.
چه زمانی یک شخص باید برای مراقبت درمانی برای یک عفونت مغزی اقدام کند؟
تشخیص و درمان زود و ابتدایی در عفونت مغزی بسیار مهم است. گرچه بسیاری از علایم مننژیت و سایر عفونت های سیستم اعصاب مرکزی میتواند توسط شرایط بیماری زا دیگری هم ایجاد شود. اما نترسید. در نوزادان کم سن؛ مننژیت بصورت علایم کلی مانند گریه بیش از حد، خواب بیش از حد، کم خوری، تحریک پذیری و حواس پرتی دیده می شود. هر زمان شخصی مشکوک به مننژیت یا عفونت مغزی دیگری بود، به پزشک مراجعه کنید.
مراقبت و معاینه فوری را دنبال کنید اگر؛ یک شخص بیمار سطح آگاهی متغیری همراه تب بالا، اختلال تنفسی، سر درد و حالت تهوع شدید و تشنج بدون سابقه قبلی داشته باشد. ویا نوزادی با تغذیه کم و تب بالا و استفراغ و سست به نظر برسد.
پزشکان برای تشخیص یک عفونت مغزی چه آزمایش هایی استفاده میکنند؟
هرچند افراد سالم به همراه نشانه های معمول و کلاسیک عفونت حاد مغزی معمولا سریع تشخیص داده میشوند. چالش اصلی زمانی است که شخصی عفونت مغزی خفیف تری مانند مننژیت مزمن یا مننژیتی که کاملا درمان نشده یا آنسفالیت یا سایر عفونت های نادر را داشته باشد.
یک پزشک هنگامی که به معاینه یک بیمار می پردازد به دنبال علایم بالینی مشخصی است. سطح آگاهی تغییر یافته به همراه تغییرات رفتاری و شخصیتی و تب بالا، همیشه زنگ خطری برای احتمال یک عفونت در سیستم اعصاب مرکزی است. نشانه های مشخص تنش مننژیال در یک شخص به همراه تب و گردن درد یا سفتی گردن هنگام خم شدن گردن یا خشکی زانو و خم غیرمستقیم در استخوان لگن هنگام خم شدن گردن، میتواند نشان دهنده عفونت مغزی باشد.
پزشک یک آزمون چشمی نیز انجام می دهد تا تورم عصب اصلی چشم و یا هر تغییر نامحسوسی در حرکات چشم یا واکنش های مردمک را بررسی کند. این علایم نشان دهنده ی افزایش فشار درون جمجمه ای است که همراه یک آبسه، مننژیت و یا انسفالیت پیشرفته دیده میشوند. ممکن است یک شخص تحت یک آزمایش کامل نورولوژیک قرار گیرد تا به پزشک در کشف هر مشکلی در سیستم عصبی کمک کند.
