آمبولی چربی گرفته شدن عروق در اثر ورود بافت چربی به داخل جریان خون است. این وضعیت می تواند با علایمی همچون تنگی نفس، هیپوکسی، راش پتشیال، اختلالات عصبی و کاهش پلاکت خود را نشان دهد. این عارضه می تواند در اثر شکستگی های استخوان های بزرگ ایجاد شود.
پاتوفیزیولوژی آمبولی چربی
برای پاتوفیزیولوژی این یافته بالینی که همراه شکستگی ها و بیماری های عمومی دیگر مثل سوختگی های وسیع، پیوند اعضاء، دیده می شود علت کاملاً مشخصی یافته نشده است. دو فرضیه متداول که علت احتمالی آن را بیان می کند عبارتند از:
- فرضیه ورود چربی به خون. مثلاً در شکستگی های استخوان های بلند و لگن، قطرات چربی مغز استخوان به عروق پاره شده در اثر شکستکی داخل می شوند سپس به ریه رفته و علائم تنفسی را ایجاد می کنند.
- فرضیه تشکیل داخل عروقی چربی این گونه بیان می شود که قطرات میکروسکپی چربی در خون محیطی به همراه پلاکت ها به همدیگر چسبیده و متراکم شده و تشکیل آمبولی چربی می کنند و با آزاد کردن چربی آزاد و آنزیم ها موجب بروز علائم می گردند.
علائم آمبولی چربی
آمبولی چربی بیشتر در شکستگی های شدید و خرد شده اندام تحتانی بخصوص در شکستگی های ران و ساق دیده میشود. وقتی چند استخوان با هم شکسته شده باشد احتمال ایجاد این عارضه بیشتر میشود. شیوع آن در افراد جوان و جنس مذکر بیشتر است. آمبولی چربی بیشتر در شکستگی های بسته ایجاد میشود و احتمال وقوع آن در شکستگی های باز کم است.
شروع علائم این عارضه در ۴۸ ساعت اول بعد از شکستگی است. از خصوصیات مهم آمبولی چربی اینست که بین زمان ایجاد شکستگی و زمان شروع علائم یک فاصله زمانی وجود دارد که بیمار مشکلی ندارد به زبان دیگر شروع علائم این عارضه با تاخیر است.
وقتی بیمار بلافاصله بدنبال تصادف دچار کاهش سطح هوشیاری و سپس کما میشود علت آن بیشتر ضربه به سر و مغز است و وقتی این کاهش سطح هوشیاری بعد از چند ساعت ( ۴۸-۱۲ ساعت) ایجاد میشود میتواند به علت سندروم آمبولی چربی باشد.در این بیماران ابتدا سطح هوشیاری کم شده و آگاهی بیمار به زمان و مکان و شناسایی افراد کم میشود و سپس بیمار به کمای کامل میرود.
در آمبولی چربی سرعت سیر علائم از کاهش سطح هوشیاری به طرف کما زیاد است. بیمار دچار علائم تنفسی بصورت تاکی پنه Tachypnoea (افزایش تعداد تنفس) میشود و نفس کشیدن برایش سخت میشود.
تعداد ضربان قلب بیمار زیاد شده و بیمار تب میکند. خونریزی های کوچک پوستی که به آت پتشی petechia میگویند در پوست جلو و عقب قسمت های بالایی سینه و داخل چشم و دهان بوجود میاید.در بررسی های آزمایشگاهی میتوان کاهش میزان اکسیژن خون را بررسی کرد. فشار اکسیژن خون این بیماران PaO2 به زیر ۶۰ میلیمتر جیوه میرسد.
آمبولی چربی چگونه ایجاد میشود؟
آمبولی چربی بیشتر در شکستگی های استخوان های بلند بخصوص ران دیده میشود. به نظر میرسد در هنگام شکستگی، قسمتی از چربی مغز استخوان بصورت ذرات و قطرات بسیار ریزی به درون جریان خون راه پیدا میکنند. این ذرات سپس از طریق جریان خون به اعضای حیاتی بدن رفته و با انسداد مسیر مویرگ های آن بافت ها موجب کاهش جریان خون بافت و اختلال در عملکرد آن میشوند. از مهمترین بافت های گرفتار شده در جریان آمبولی چربی، ریه است.
با انسداد مویرگ های ریه به توسط قطرات چربی و همچنین تاثیر بعضی مواد شیمیایی که از این چربی مشتق میشوند ( بر اثر هیدرولیز این چربی ها اسیدهای چرب ایجاد میشوند) بافت کیسه های هوایی ریه متورم شده و خونریزی میکند. بدنبال آن کارکرد کیسه هوایی در جهت اکسیژن دهی به خون کاهش میابد.
نتیجه این روند کاهش میزان اکسیژن جریان خون بیمار است. در واقع بیمار خفه میشود. بافت مهم دیگری که درگیر میشود مغز است. بدنبال خونریزی در مویرگ های مغز و تورم بافت مغز، بیمار هشیاری خود را از دست داده و به کما میرود. خونریزی در مویرگ های پوست موجب دیده شدن لکه های خونریزی کوچک ( در حد چند میلیمتر) در پوست جلوی گردن و جلوی بغل و داخل پلک میشود.
قطرات چربی ذکر شده یا گلبول های چربی در جریان خون اکثر بیمارانی که دچار شکستگی استخوان های بلند میشوند دیده شده است ولی مقدار آنها معمولا آنقدر کم است که منجر به علائم بالینی و مشکل خاصی نمیشوند و فقط در تعداد معدودی از مواردیکه به علت شدت آسیب، مقدار این گلبول ها زیاد میشود علائم بالینی و مشکلات بیماری ایجاد میشوند.
سندروم آمبولی چربی چه علائمی ممکن است برای فرد ایجاد کند؟
علائم و نشانه های آمبولی چربی ۱۲ تا ۷۲ ساعت بعد از تروما بروز پیدا می کنند و شامل موارد زیر می باشند:
- تنفس سریع
- کوتاهی تنفس
- گیجی
- بی حالی
- کما
- راش ریز (نقاط قرمزرنگ روی پوست) که اغلب در قفسه سینه، سر و گردن دیده می شوند و به دلیل خونریزی زیرجلدی ایجاد گردیده اند.
- تب
- کم خونی
تشخیص سندروم آمبولی چربی چگونه انجام می گیرد؟
هیچ تست اختصاصی جهت تشخیص آمبولی چربی وجود ندارد. حتی با استفاده از روش های تصویربرداری نیز ممکن است نتوانیم وجود آمبولی چربی را تشخیص دهیم. به همین دلیل، پزشکان معمولا بر اساس معاینه فیزیکی، شرح حال و تاریخچه پزشکی به خصوص شکستگی های اخیر و کرایتریای گورد (Gurd’s criteria) به تشخیص می رسند. کرایتریای گورد شامل دو لیست کرایتریاهای ماژور و مینور می باشد. وجود یک مورد از کرایتریاهای ماژور و ۴ مورد از کرایتریاهای مینور تشخیص را برای پزشک مسجل می کند. کرایتریاهای ماژور گورد عبارت اند از:
- راش پتشیال
- دیسترس و ناراحتی تنفسی
- وضعیت ذهنی ناپایدار
کرایتریاهای مینور گورد نیز عبارت اند از:
- وجود چربی در خون
- تب
- زردی
- کم خونی
- تعداد ضربان بالای قلب
- عملکرد مختل کلیوی
درمان آمبولی چربی
بیماری اگر موجب مرگ بیمار نشود خود بخود خوب میشود پس هدف از درمان اینست که تا مدتی که سیر بیماری تمام میشود وضعیت بیماری را تحت کنترل درآوریم.یکی از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از وقوع این عارضه، بیحرکت کردن سریع شکستگی ایجاد شده با عمل جراحی است.هر چه درمان شکستگی دیرتر انجام شود بر اثر حرکت مکرر قطعات شکسته شده چربی بیشتری از مغز استخوان به درون جریان خون راه پیدا میکند. پس شکستگی ها باید هر چه زودتر فیکس و بیحرکت شوند.مهمترین اقدام رساندن اکسیژن کافی به بیمار است. برای اینکار به هوای تنفس بیمار به توسط ماسک، اکسیژن زیادی اضافه میکنند. گاهی این درمان برای بالا بردن میزان اکسیژن خون بیمار کافی نیست و پزشک معالج مجبور میشود تا با استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی به تنفس بیمار کمک کند.ز کورتیکوستروئید ها و داروهای رقیق کننده ( مانند هپارین) هم در درمان این بیماری استفاده میشود.
سندرم آنتی فسفولیپید چیست؟ علل، علائم، تشخیص و درمان آن
