فیبروز سیستیک نوعی اختلال ژنتیکی است که روی غدد اگزوکرین (غدد عرق و موارد دیگر) تأثیر می گذارد. عفونت های ریه، موکوس یا مخاط ضخیمی (خلط) را تولید می کنند که می توانند مسیرهای عبور هوا را مسدود کرده و باعث عفونت بیشتر و التهاب مکرر شوند. این مساله، به نوبه خود، به تدریج و به طور پیشرونده ای به ریه ها آسیب زده و در نهایت می تواند باعث نارسایی تنفسی شود. داروهای مختلفی وجود دارند که برای پاکسازی مخاط از مجاری هوایی مبتلایان به فیبروز سیستیک استفاده می شوند و پودر خشک استنشاقی مانیتول داروی جدیدی است که ممکن است عملکرد ریه بیماران را بهبود بخشد. فرمولاسیون پودر خشک مانیتول در مقایسه با عوامل تائید شده که توسط نبولایزر تجویز می شوند (مثلا سالین هیپرتونیک)، ممکن است برای استفاده، راحت تر و آسان تر باشد. مانیتول در استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی موجود است.
میزان مصرف مانیتول
- اوليگوري، پيشگيري در بزرگسالان: تزريق وريدى ۴۰۰ـ۳۰۰ mg/kg از محلول %۲۵ـ%۲۰ تا ۱۰۰g از يک محلول %۲۰ـ%۱۵.
- فشار داخل چشمى / فشار داخل جمجمه اي در بزرگسالان: تزريق وريدى ۲ـ۵/۱ g/kg از يک محلول %۲۵ـ%۱۵ در مدت ۵/۰ تا ۱ ساعت.
- نارسائى کليه در بزرگسالان: تزريق وريدى ۲۰۰ـ۵۰ g از محلول ۲۰ـ۱۰% طى ۲ـ۱ ساعت، دوز دارو طورى تنظيم شود که برون ده آن در حد ۵۰ـ۳۰ mg در ساعت نگهداشته شود.
- دوز تست: ۰/۲ g/kg (يا ۵/۱۲ g) از محلول ۲۰ـ۱۵% به صورت وريدى طى ۵ـ۳ دقيقه تزريق مي شود. پاسخ مثبت عبارت است از ۵۰ـ۳۰ ml ادرار در مدت ۳ـ۲ ساعت. دوز تست را مي توان يک بار تکرار کرد؛ در صورت منفي بودن مصرف دارو بايد قطع شود.
- ديورز در مسموميت داروئي در بالغين و کودکان بزرگتر از ۱۲ سال: محلول %۵ تا %۱۰ به طور مداوم تا ۲۰۰g تزريقى با حفظ برون ده ادرارى در حد ۵۰۰ـ۱۰۰ ml در ساعت.
مکانیزم اثر داروی مانیتول
مانيتول فشار اسموتيك مايع حاصل از فيلتراسيون گلومرولي را افزايش مي دهد و بازجذب لوله اي آب و الكتروليت ها را مهار مي سازد و در نتيجه، موجب افزايش دفع ادرار مي شود. اين اثر، دفع ادراري بعضي از داروها را نيز افزايش مي دهد. از اين اثر براي جلوگيري از اوليگوري يا نارسايي حاد كليوي يا درمان اين حالات هم استفاده مي شود. همچنين، درمان با اين دارو براي كاهش فشار داخل جمجمه اي يا فشار داخل چشم مؤثر است، زيرا مانيتول از طريق بالا بردن اسمولاليتة پلاسما، انتقال آب به داخل مايعات خارج سلولي را افزايش مي دهد.
اثر فارماکوکینتیک داروی مانیتول
مانيتول در بخش خارجي سلولي باقي مي ماند. متابوليسم اين دارو در كبد بسيار ناچيز است. نيمه عمر مانيتول تقريباً 100 دقيقه است كه در نارسايي حاد كليه به 36 دقيقه مي رسد. زمان لازم براي شروع اثر مدر آن 3-1 ساعت و براي كاهش فشار مايع مغزي-نخاعي و فشار داخل چشم 15 دقيقه پس از شروع انفوزيون است. اوج اثر كاهنده فشار داخل چشم 60-30 دقيقه پس از انفوزيون است. طول اثر كاهنده فشار مايع مغزي-نخاعي 8-3 ساعت پس از قطع انفوزيون و طول اثر كاهنده فشار داخل چشم 8-4 ساعت است. دفع دارو كليوي است.
سخن آخر
مانیتول یک نوع الکل شکر است که در صنایع دارویی و غذایی استفاده می شود. این ماده تثبیت کننده قند در مواد غذایی، به عنوان یک دارو برای کاهش فشار چشم مانند گلوکوم و برای کاهش فشار داخل جمجمه مورد استفاده قرار می گیرد.
میزان، تاثیرات و مکانیزم اثر داروی میتومایسین
