واریس مری یک مشکل غیرعادی است که با بزرگ شدن رگ ها در لوله متصل کننده حلق به معده (مری) همراه است. این شرایط اغلب در افرادی مشاهده می شود که مشکلات حاد کبدی دارند. در حقیقت واریس مری زمانی ایجاد می شود که جریان عادی خون به کبد به خاطر یک لخته یا بافت زخم در کبد مسدود شود. به این ترتیب به منظور رفع مشکل ایجاد شده به خاطر انسداد، جریان خون از رگ های خونی کوچک تر انجام می شود که برای انتقال حجم زیاد خون مناسب نیستند. به این ترتیب ممکن است از رگ ها خون تراوش شده یا حتی رگ ها دچار پارگی شوند. این شرایط در عمل می تواند زندگی فرد را تهدید کند. امروزه از روش های مختلف برای درمان و کمک به پیشگیری و توقف خونریزی به خاطر ابتلا به واریس مری استفاده می شود.
علائم واریس مری
واریس مری معمولاً علائم و نشانه ای ندارد تا اینکه باعث بروز خونریزی شود. علائم و نشانه های خونریزی بر اثر واریس مری عبارتند از:
- استفراغ حجم زیادی از خون
- مدفوع سیاه و خونی
- سبکی سر
- از دست دادن هوشیاری در موارد شدید
پزشک در صورتی که بیمار علائم بیماری های کبدی داشته باشد به وجود واریس مری هم مشکوک می شود، این علائم شامل:
- زرد شدن رنگ پوست و چشم ها یا یرقان
- راحت دچار خونریزی شدن و یا راحت کبود شدن
- تجمع مایعات در شکم
دلایل ابتلا به واریس مری
برخی اوقات واریس مری زمانی ایجاد می شود که جریان خون به سمت کبد مسدود شود، در بسیاری از مواقع عامل مسدود کننده ی جریان خون بافت آسیب دیده ای در کبد به علت بیماری کبدی است. در این شرایط جریان خون شروع به عقب نشینی می کند و همین فشار وارد شده روی سیاهرگ دروازه ای (portal vein) که خون را به سمت کبد حمل می کند افزایش می دهد. علت بروز واریس مری عبارتند از:
- آسیب و زخم شدید کبدی (سیروز کبدی): گروهی از بیماری های کبدی – شامل هپاتیت، بیماری کبد الکلی، بیماری کبد چرب و اختلال مجرای صفراوی و سیروز صفراوی اولیه باعث بروز سیروز کبدی می شوند.
- لخته خونی : لخته خونی در سیاهرگ دروازه ای و یا در سیاهرگ طحالی که وارد سیاهرگ دروازه ای می شود، می تواند منجر به بروز واریس مری شود.
- عفونت انگلی: شیستوزومیازیس (Schistosomiasis) یا تب حلزون نوعی عفونت انگلی است در مناطقی از آفریقا، آمریکای جنوبی، کارائیب، خاورمیانه و شرق آسیا بسیار شایع است. این انگل می تواند باعث آسیب کبد، ریه ها، روده، مثانه و دیگر اندام ها شود.
عوامل خطر ابتلا به واریس مری
با وجود اینکه بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های پیشرفته کبدی به واریس مری هم مبتلا می شوند، در بسیاری از موارد واریس مری در آن ها منجر به خونریزی نخواهد شد. واریس مری در موارد زیر منجر به خونریزی خواهد شد:
- فشار بالای سیاهرگ دروازه ای: زمانی که فشار در سیاهرگ دروازه ای زیاد شود، خطر بروز خونریزی هم افزایش پیدا می کند.
- واریس های بزرگ: هرچه قدر که واریس های مری بزرگ تر باشد، احتمال خونریزی هم بیش تر خواهد بود.
- مارک های قرمز روی واریس ها: زمانی که با استفاده از آندوسکوپ فضای درونی گلو بررسی می شود، مارک ها و نشانه های قرمز رنگی روی واریس مری ممکن است دیده شود . این مارک ها فرد را در معرض خطر بیش تر خونریزی قرار خواهند داد.
- سیروز کبدی شدید یا نارسایی کبدی: در بسیاری از موارد، هرچه قدر که بیماری کبدی شدیدتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که واریس مری منجر به خونریزی شود.
- ادامه مصرف الکل: خطر بروز خونریزی در اثر واریس مری زمانی زیادتر می شود که فرد بیمار خصوصا در صورت ابتلا به بیماری های وابسته به الکل به مصرف الکل ادامه دهد.
- سابقه خونریزی قبلی: اگر فرد پیش تر به دلیل واریس مری دچار خونریزی شده باشد، بیش تر احتمال دارد که دوباره به آن دچار شود.
تشخیص واریس مری
به منظور تشخیص واریس مری، پزشک، یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و از فرد در مورد علائم او خواهد پرسید.ممکن است از یکی یا بیش از یکی از تست های زیر نیز برای تایید تشخیص استفاده کند:
- تست خون: این تست ها برای ارزیابی تعداد سلول های خونی و عملکرد کبدی و کلیوی به کار می روند.
- اندوسکوپی: طی این فرآیند، یک اسکوپ دوربین دار در داخل دهان قرار می گیرد و برای مشاهده معده از طریق مری و ابتدای روده کوچک استفاده می شود.از این روش برای مشاهده وریدها و اندام های متسع شده از نزدیک استفاده می شود. همچنین می تواند برای نمونه برداری و درمان خونریزی نیز به کار رود.
- تست های تصویربرداری مثل سی تی اسکن و MRI: این تست ها برای معاینه کبد و اندام های شکمی و ارزیابی جریان خون در داخل و اطراف این اندام ها به کار می روند.
چه زمانی برای واریس مری باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم و نشانه هایی که باعث نگرانی شما شده است، حتماً از پزشک وقت معاینه بگیرید. اگر به بیماری کبدی مبتلا هستید، از پزشک در مورد احتمال بروز واریس مری سوال بپرسید و از او بخواهید تا راه های کم کردن خطر بروز واریس مری را به شما آموزش دهد. همچنین با پزشک راه های تشخیص واریس مری را بررسی کنید.
در صورتی که واریس مری در فرد تشخیص داده شود، پزشک از بیمار می خواهد که به دقت نشانه های بروز خونریزی احتمالی را زیر نظر داشته باشد. خونریزی بر اثر واریس مری بسیار موقعیتی اورژانسی و اضطراری است. پس در صورت استفراغ و یا مدفوع خونی هر چه سریع تر با اورژانس تماس بگیرید.
درمان واریس مری
هدف اصلی در درمان واریس مری جلوگیری از خونریزی است. واریس مری که خونریزی داده است، می تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر خونریزی رخ دهد ، درمان هایی برای جلوگیری از خونریزی در دسترس است.
درمان برای جلوگیری از خونریزی
درمان برای کاهش فشار خون در ورید پورتال ممکن است خطر خونریزی واریس مری را کاهش دهد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی برای کاهش فشار در ورید پورتال. یک نوع داروی فشار خون به نام مهارکننده بتا ممکن است به کاهش فشار خون در رگ های شما منجر شود و احتمال خونریزی را کاهش می دهد. این داروها شامل پروپرانولول (Inderal ، Innopran XL) و نادولول (کورگارد) هستند.
- استفاده از نوارهای الاستیک برای گره خوردن رگ های خونریزی دهنده. اگر به نظر می رسد رگ های واریس مری شما خطر خونریزی بالایی دارد ، یا اگر قبلاً در اثر واریس خونریزی داشته اید ، پزشک ممکن است روشی را به نام بستن باند آندوسکوپی توصیه کند.
با استفاده از یک آندوسکوپ ، پزشک از مکش استفاده می کند تا واریس ها را در انتهای دامنه به داخل محفظه بکشاند و آن ها را با یک باند الاستیک می پیچید، که در اصل رگ ها را “خفه می کند” تا خون نتواند در آن جریان یافته و خونریزی ادامه داشته باشد. بستن باند آندوسکوپی خطر کمی از عوارض مانند خونریزی و زخم مری را به همراه دارد.
درمان برای شرایطی که شما خونریزی می کنید
واریس مری که خونریزی دارد، تهدید کننده زندگی است و درمان فوری برای آن ضروری است. درمان هایی که برای متوقف کردن خونریزی و معکوس کردن اثرات از دست دادن خون استفاده می شود عبارتند از:
- استفاده از نوارهای الاستیک برای گره خوردن رگ های خونریزی دهنده : پزشک شما ممکن است در حین آندوسکوپی ، نوارهای الاستیک را در اطراف واریس مری بپیچد.
- داروهایی برای کند کردن جریان خون در ورید پورتال : داروهایی مانند اکترووتید (Sandostatin) و وازوپرسین (وازوستریکت) جریان خون را به ورید پورتال کند می کنند. این داروها معمولاً پس از اینکه یک قسمت از خونریزی تا پنج روز ادامه می یابد، برای فرد تجویز می شود.
- منحرف کردن جریان خون از ورید پورتال: اگر داروها و معالجه آندوسکوپی خونریزی را متوقف نمی کنند ، پزشک ممکن است روشی را بنام شنت پورتوسیستماتیک داخل کبدی ترانسژگولار (TIPS) را برای شما توصیه کند. شنت دهانه ای است که بین ورید پورتال و رگ کبدی ایجاد می شود ، که خون را از کبد شما به قلب شما منتقل می کند. شنت باعث کاهش فشار در ورید پورتال می شود و اغلب خونریزی از واریس مری را متوقف می کند.اما این روش می تواند عوارض جدی از جمله نارسایی کبد و سردرگمی ذهنی ایجاد کند ، که می تواند در صورت بروز سمومی که کبد به طور طبیعی فیلتر می کند ، از طریق شنت مستقیماً وارد جریان خون شود.
-
ایجاد فشار برای واریس ها برای متوقف کردن خونریزی :اگر داروهای درمانی و آندوسکوپی مؤثر نباشند ، پزشکان ممکن است با اعمال فشار به واریس مری سعی کنند خونریزی را متوقف کنند. یکی از راه های متوقف کردن خونریزی به طور موقت ، باد کردن بادکنک برای فشار آوردن به واریس ها تا 24 ساعت است ، روشی به نام تامپوناد بالون. تامپوناد بالون قبل از انجام سایر روش های درمانی ، مانند روش شنت پورتوسیستماتیک داخل کبدی ترانسژگولار، یک اقدام موقت است.
پیشگیری واریس مری
با استفاده از موارد زیر می توانید خطر ابتلا به این بیماری را تا حد امکان کاهش دهید:
- یک رژیم غذایی سالم را انتخاب کنید.
- نوشیدن الکل را متوقف کنید.
- وزن سالم را حفظ کنید.
- کاهش عوامل خطر ابتلا به هپاتیت و رعایت مواردی همچون (اعمال جنسی ایمن، عدم اشتراک سوزن یا محصولات بهداشتی شخصی و غیره) در پیشگیری از این بیماری مهم می باشد.
پرکاری پاراتیروئید و نکات مهم در مورد آن
